Ticari defterler hangi hallerde sahibi lehine delil olur?

Soner ALTAŞ / Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi

Bilindiği üzere, ticari defterlerin ispat kuvveti ve hangi hallerde sahibi lehine, hangi hallerde aleyhine delil olacağı 6762 sayılı eski Ticaret Kanunu’nun 82 ilâ 86’ncı maddelerinde düzenlenmişti. 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu’nda ise, eski Ticaret Kanunu’ndan farklı olarak, ticari defterlerin delil olmasına dair bir düzenlemeye yer verilmemiş; ticarî davalarda deliller ile bunların sunulmasının Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerine tabi olacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla, ticarî defterlerin delil olması hususunda 1 Ekim 2011 tarihinde yürürlüğe giren 12/01/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na bakmak gerekir.
 Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 222’nci maddesinin ikinci fıkrasına göre, ticari defterlerin, ticari davalarda delil olarak kabul edilebilmesi için;
a) Kanuna göre eksiksiz ve usulüne uygun olarak tutulmuş, 
b) Açılış ve kapanış onayları yaptırılmış, 
c) Defter kayıtlarının birbirini doğrulamış olması,
şarttır. Bu şartlar, ticari defterlerin delil olarak kabul edilebilmesi için aranmaktadır.
Yukarıda sayılan şartlara uygun olarak tutulan ticari defter kayıtlarının sahibi ve halefleri lehine delil olarak kabul edilebilmesi içinse; 
- Diğer tarafın aynı şartlara uygun olarak tutulmuş ticari defterlerindeki kayıtların bunlara aykırı olmaması, 
- Veya ilgili hususta hiç bir kayıt içermemesi, 
- Yahut defter kayıtlarının aksinin senet veya diğer kesin delillerle ispatlanmamış olması,
gerekir. Bu şartlara uygun olarak tutulan defterlerdeki sahibi lehine ve aleyhine olan kayıtlar birbirinden ayrılamaz. Açılış veya kapanış onayları bulunmayan ve içerdiği kayıtlar birbirini doğrulamayan ticari defter kayıtları ise sahibi aleyhine delil olur.

Dolayısıyla, olası bir davada ticari defterlerinin lehine delil olmasını isteyen gerçek ve tüzel kişi tacirlerin, ticari defterlerini Türk Ticaret Kanunu’nda öngörülen şekilde eksiksiz olarak tutmaları, açılış ve kapanış onaylarını usulüne uygun şekilde ve zamanında yaptırmaları gerekir.