Turizmin çevreye etkileri

Hayri TEMUR

Turizm, insanların bulundukları yerden başka yere veya ülkeye gittikleri ve orada belli bir süre kalmaları, tekrar kendi yerlerine ya da ülkelerine dönmeleri ile ilgili etkinliklerdir (1). Turizm en hızlı gelişen ve bir ülkeye en fazla ekonomik gelir sağlayan sektörlerden biridir. Bu yüzden dünyadaki birçok ülke bu sektöre önem vermektedir. Öztürk ve Yazıcıoğlu (2002) bu durumu şu şekilde açıklamaktadırlar: "Turizm sektörünün ulusal ekonomiye olan katkıları bilinen bir gerçektir. Bu nedenle, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler turizm faaliyetlerine artan bir şekilde önem vermektedirler (2)."

Turizm, ülkeler için olduğu kadar insanlar için de önemli bir faaliyettir. Çünkü yaşam standardının artması, gelirin artması ve iş yaşamının getirmiş olduğu sıkıntı ve stres nedeni ile insanların turizme ihtiyaçları vardır. Turizme bu derece önem verilmesine rağmen turizmin olumlu etkilerinin yanında yaptığı olumsuz etkiler de mevcuttur. Öncelikle turizmin olumlu yanını ele alırsak; iyi ve kaliteli yapıldığı yerlere ekonomik büyüme, döviz girdisi, yatırım, gelir ve istihdam açısından olumlu katkı sağladığı söylenebilir. Örneğin; Türkiye'yi ele aldığımızda, Türkiye Otelciler Federasyonu (TÜROFED) turizm raporuna göre Türkiye 25 milyon 500 bin ziyaretçi sayısı ve 21 milyar 249 milyon dolar gibi bir turizm geliri elde etmiştir (3).

Ayrıca turizmin bir başka olumlu yanı ise ekonomik olarak yoksul halka bile katkı sağladığıdır. Özkök'e (2006) göre; son on yıldır hükümetler ve kalkınmaya yardım eden kuruluşlar turizmi kültürel festivaller gibi aktivitelerle yoksul halka dayalı konuma getirmeyi çalışmaktadırlar. Örneğin; yapılan kültürel festivallerde pek fazla sermaye gerektirmeyen el yapımı ürünlerin rahatlıkla üretilip satılması (4).

Turizm çevreye fiziki ve kültürel olarak da olumlu katkı sağlar. Fiziki olarak, doğal ve tarihi kaynaklar korunma altına alınır. Kültürel olarak ise sanat, folklor, festival, tiyatro gibi etkinliklerin kalitesinin yükseltilmesine ve yıllarca yaşamasına yardımcı olur.

Turizmin çevreye bazı zararları da vardır. Örneğin fiziki zararlar… Turizmde kitle (toplu) olarak seyahat etme durumundan dolayı doğal ve tarihi çevre yapısının tahrip edilme riski vardır. Havaalanı, marinalar ve otellerin yapılması ile doğal alanlar bozulabilmektedir. Örneğin; bir golf sahasının yapılması doğal çevrenin yok olması demektir. Aslında, turizmin olumsuz fiziki etkilerinin bir bakıma insanların bilinçlenmesine de yardımcı olduğu söylenebilir. Nitekim bu durumu Kısaovalı (2007) şu şekilde ifade etmektedir: "Turizm eylemleriyle dünya kaynaklarının kirlenerek tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalması doğal sınırlar konusundaki çevre bilincini artırmıştır. Örneğin; çevre bilinci yüksek, kültürel çevreye daha fazla önem veren yeni turist tiplerinin meydana gelmesi (5)."

Turizmin olumsuz fiziki etkisinin yanında sosyo-ekonomik olarak da olumsuz etkisi vardır. Turizmin küreselleşmesi hasebiyle insanlar daha farklı yerlere gidebilmekte ve gittikleri bu yerlerde kendi ülke ahlaklarını yerel halkla tanıştırarak geleneksel ahlakın bozulmasına etki yapabilmektedirler.

Bu şekildeki olumsuz etkilerinin yanında turizmin olumlu yönü daha da fazladır. Turizm gelişme sağladıkça geliştiği yerin alt ve üst yapı çalışmalarını hızlandırır. Altyapı çalışmaları yol, su, elektrik, haberleşme ve ulaşım gibi, üstyapı çalışmaları ise konaklama yerleri, restoranlar ve eğlence merkezleri gibi çalışmalardır. Hızlanan ve iyileştirilen bu alt yapı çalışmalarından o yörenin insanları da faydalanabilmektedir.

Yine turizmin dünyada sağlık ve politik açıdan da önemi büyüktür. İnsanlar görsel ve işitsel medyadan takip ettikleri yerleri merak edip farklı kültürleri tanımak isterler. Bu durum insanları birbiriyle yakınlaştırır, kaynaştırır ve ön yargıların kırılmasına vesile olur. Böylece dünyada turizm sayesinde "bölgecilik, ırkçılık, dindaşlık" gibi kavramlar ortadan kalkar ve yerini "evrensellik ve insan sevgisi" gibi kavramlara bırakabilir.

Son söz: Turizm Avrupa'da ve dünyada hızla gelişmektedir ve turizmin ülkeye kazandırdığı gelir aşikârdır. Turizmin, bahsettiğimiz faydalarının yanında zararları görmezden gelinebilir, zira turizmin sağladığı katkı yadsınamaz bir gerçektir. Toplam gelir itibariyle turizm, birçok ekonomik faaliyetten daha yüksek gelir elde edilen bir sektör özelliğine sahiptir.

Kaynaklar:

(1) Mor, A. ve Çiftci, M. D. (2006), 'Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Ekonomik Etkinlikler', Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:16, Sayı:1, s.33-61.

(2) Öztürk, Y. ve Yazıcıoğlu, İ. (2002), 'Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Alternatif Turizm Faaliyetleri Üzerine Teorik Bir Çalışma', Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, s.183-195.

(3) http://www.turofed.org.tr/webfolders/istatistik/Turizm_Raporu-3.pdf

(4) ÖZKÖK, F. (2006), 'Yoksulluğun Azaltılmasında Turizmin Yeri', Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:5, Sayı:15, s.85-98. http://www.e-sosder.com/dergi/1585-98.pdf (4 Kasım 2009)

(5) Kısaovalı, P. (2007), 'Kitle Turizmi ve Ekolojik Turizmin Kavram, Mimari ve Çevresel Etkiler Bakımından Karşılaştırılması', Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi E-Dergisi, Cilt:2, Sayı:2, s.64-79. http://megaron.yildiz.edu.tr/yonetim/dosyalar/0202_01_KISAOVALI.pdf (25 Ekim 2009)