Türkiye'deki kuş envanterine yeni bir tür eklendi

WASHINGTON - ABD'de Utah Üniversitesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve KuzeyDoğa Derneği Başkanı Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu, Iğdır'da, Türkiye için yeni bir kuş türü belirleyip kayda geçirdiklerini söyledi.

National Geographic dergisi tarafından geçen yıl "Yılın Kaşifi" seçilen ve doğayla ilgili başarılı çalışmalarıyla ABD'de tanınan Şekercioğlu, KuzeyDoğa derneği olarak Türkiye'de ilk kez "şikra" denilen bir cins ufak atmaca türü kaydettiklerini açıkladı.
Şekercioğlu, "Bu, bildiğimiz atmacadan farklı bir tür, Türkiye'de daha önce kaydedilmemiş bir tür. Normalde Afrika ve Hindistan'da yaşıyor, yazın da Hazar Denizi'nin güneyinde ürüyor" dedi.

Şikranın, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü'nün izniyle KuzeyDoğa Derneği ve Kafkas Üniversitesi'nin beraber yürüttüğü Aras Kuş Araştırma ve Eğitim Merkezi'nde uzman biyolog ve doktora öğrencisi Sedat İnak tarafından zarar vermeden yakalandığını bildiren Şekercioğlu, ölçümlerinin yapılıp resimlerinin çekilmesi ve halkasının takılmasından sonra doğaya geri bırakıldığını söyledi. Şekercioğlu, "Bu, Türkiye'de kaydedilmiş 469'uncu kuş türü oluyor. 468 kuş türümüz şimdiye kadar kaydedilmişti ve böylece Türkiye'deki kuş türlerine yeni bir ekleme yapıldı" diye konuştu.

Şekercioğlu, şikranın diğer atmacalara çok benzediğini, ancak gözü ve burun kısmının sarı, boğazının ortasında siyah çizgi, sırtında altı çizgili kahverengi ve beyaz benekler, kuyruğunda da yine kahverengi siyah çizgiler olması gibi bazı ayırtedici özelliklerinin bulunduğunu dile getirdi.

Şikra türüyle ilgili gelişmenin Türkiye'de kuş bilimi açısından çok önemli gelişme olduğunu kaydeden Şekercioğlu, Türkiye'de yılda ortalama bir kuşun ilk kez kaydedildiğini ve Türkiye'nin kuşları daha iyi tanındıkça da bunun haliyle giderek zorlaştığını söyledi.
Şekercioğlu, "Iğdır Aras ve Kars Kuyucuk'taki kuş halkama istasyonlarımızda biz 2005 yılından bu yana yoğun şekilde kuşları halkalıyoruz, göçlerini araştırıyoruz. Şimdiye kadar 40 binden fazla kuş halkalandı ve biz dernek olarak Kars, Iğdır ve Ardahan illerinde 325 kuş türü kaydettik, bu sayı giderek de artıyor. Bu da Türkiye'de kuş türlerinin yüzde 70'i demek" dedi.

"Bu alanın acilen korunması lazım"

Küçük çizgili atmaca türü olan şikranın yanında, tesadüfen aynı gün Türkiye için yine çok ender diğer bir tür olarak, ufak bir ötücü olan "küçük mukallit" kuşunu da aynı gün halkaladıklarını belirten Şekercioğlu, "Bu da Türkiye'de son yıllardaki sadece ikinci kayıt. Doğu Anadolu için ise yeni bir kayıt. Tanımlanması çok zor, diğer birçok türle benzeşiyor" diye konuştu.
Şekercioğlu, bu kuş halkalama sayesinde Iğdır Aras nehrinin çok önemli olduğunu tespit ettiklerini, şimdiye kadar sırf Aras nehri kıyılarında Türkiye'deki kuş türlerinin yarısından fazlasını tespit ettiklerini kaydederek, şunları söyledi:
"Malesef bu alan korunmuyor, bu alanın acilen korunması lazım. Çalıştığımız Yukarı Çığrıklı köyü sulak alanı bir baraj altında kalma tehlikesi yaşıyor. Fakat Orman ve Su İşleri Bakanımız (Veysel Eroğlu) ve Iğdır milletvekili Sinan Oğan, 5 Haziran Dünya Çevre Günü'nde buranın korunacağı sözünü verdiler.
Bizim burada tespit ettiğimiz Türkiye'nin yeni kuş türü şikra, yani küçük çizgili atmaca da bir kez daha Aras Nehri ve sulak alanlarının Türkiye'nin doğası, biyoçeşitliliği açısından ne kadar önemli olduğunu gösterdi. Aynı şekilde yeni tespit edilen küçük mukallit de Doğu Anadolu için yeni bir tür. Tüm bunlar bu alanın önemini gösteriyor ve biz bölgede Türkiye'nin diğer kuş türlerinin de tespit edileceğini ümit ediyoruz."

Kuş halkalamanın önemi

Kuş halkalamanın önemine de değinen Şekercioğlu, bu konuda şunları kaydetti:
"Halkalamanın en büyük bilimsel faydalarından biri, şikra gibi tanımlanması çok zor türlerin kesin tanımlanması için gereken detaylı ölçümlerin yapılabilmesi, farklı açılardan fotoğraflanabilmesi ve gerekirse tüy örneği gibi DNA örneğinin alınabilmesidir. Arazide görülen birçok kuşun tanımlanması çok zor hatta imkansızdır. Atmaca ve yaz atmacası, hele de genç bireyler, rahatlıkla şikra ile karışabilir. Gözlemde şikra olduğu sanılan bir kuşun, Türkiye'de yaygın olan atmaca veya yaz atmacası olması çok daha yüksek ihtimaldir. Birçok bireyin arazide tanımlanması mümkün değildir. Bu sorun, birbirine benzer birçok diğer kuş türü için de geçerlidir. Bu yüzden, geçmişteki yayınlarla Türkiye kuş türü listesine giren bazı kuşlar daha sonra yeterli bilimsel delil olmadığından dolayı listemizden çıkarılmıştır. Arazide yapılan gözlemlerde hata olabilir, farklı ışık koşullarına göre yanlış tanımlar yapılabilir. O yüzden özellikle yaygın başka türlere benzeyen ender türlerin gözlemle tanımlanması bazen güvenilir değildir. Ama halkalama için yakalanan kuşlar detaylı bir şekilde ölçülür, gerekli fotoğraflar farklı açılardan çekilerek kesin olarak tanımlanır. Gerekirse DNA örneği toplanır ve genetik olarak analiz edilir. Bu da kuş halkalama verilerini bilimsel olarak daha güvenilir kılmaktadır."
Şekercioğlu, Türkiye'deki kuş türlerinin en güncel ve sürekli yenilenen listesinin "Trakus" adlı internet sitesinden takip edilebileceğini de belirterek, "Yeni keşfedilen şikra henüz bu listede değil. Vatandaşlarımız sürekli güncellenen kuş türü listesini ve kuş resimlerini 'www.trakus.org' sitesinden takip edebilirler. Ender bir tür görürlerse, bu siteden kontrol edebilirler" diye konuştu.