Türkiye’de vergi inceleme oranları ve VDK’nın artan etkinliği

Bilindiği gibi 2011 yılında etkin bir vergi denetim sistemi oluşturulması, vergi inceleme görevinin tek elden yürütülmesi, uzmanlaşma ve iş bölümü göz önünde bulundurularak, 

- Küçük ve Orta Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı, 
- Büyük Ölçekli Mükellefler Grup Başkanlığı, 
- Organize Vergi Kaçakçılığı ile Mücadele Grup Başkanlığı, 
- Örtülü Sermaye, Transfer Fiyatlandırması ve Yurtdışı Kazançlar Grup Başkanlığı,

şeklinde örgütlenen Vergi Denetim Kurulu (VDK); vergi incelemesi, teftiş, denetim ve soruşturma görev ve yetkileriyle kayıt dışılık ve yolsuzlukla mücadelede etkin bir rol üstleniyor. 

VDK 2014 yılı faaliyet raporuna göre, Türkiye’de 2014 yılında genel vergi inceleme oranı %2.24 olup, bu oran dünya geneline bakıldığında düşük bir oran değildir. Örneğin; Amerika Gelir İdaresi (IRS) rakamlarına göre bu oran Amerika’da %1 civarındadır. Ülkemizde 2014 yılında yapılan vergi incelemeleri sonucu 7.990.160.299 TL vergi tarhı istendiği, bütçe içindeki vergi gelirlerinin 352,4 milyar TL olarak gerçekleştiği düşünüldüğünde; toplam vergi gelirlerinin yaklaşık %2,2’si kadar bir verginin de vergi incelemeleri sonucunda tarh edildiği anlaşılıyor. Bu yönüyle de Türkiye’nin bu oranı pek çok OECD ülkesinin üzerinde bulunmaktadır. 

Yine aynı rapora göre, büyük ölçekli mükelleflerin incelenme oranının (%11,62) ise Türkiye geneli vergi inceleme oranından, ( %2.24) daha yüksek gerçekleştiği, büyük ölçekli mükellef grubunun, VDK tarafından daha yakından izlendiği ve daha sıklıkla denetime tabi tutulduğu görülmektedir. 

31/12/2014 tarihi itibarıyla VDK’da görev yapan toplam 9 bin 212 vergi müfettişinin %63 gibi çok büyük bir bölümü (5 bin 796 kişi) meslekte yeni ve genç vergi müfettiş yardımcılarından, %34’ü (3.121 kişi ) vergi müfettişlerinden, %3’ü ise (295 kişi) vergi başmüfettişlerinden oluşmaktadır. Mevcut vergi müfettiş yardımcılarının kazanacağı tecrübe ve bilgi birikimi ile vergi denetim kapasitesinin önümüzdeki yıllarda çok daha etkin hale geleceğini öngörebiliriz. 
Bu nedenle Vergi Denetim Kurulu’nun en önemli gündem maddelerinden birisi, müfettiş yardımcılarının her yönüyle en iyi şekilde yetişmesini sağlayarak hem nicelik hem de nitelik itibariyle vergi denetimindeki etkinliği ve kaliteyi artırabilmek. Bu amaçla müfettiş yardımcıları sadece teknik ve mevzuat açısından değil davranış ve beceri yönlerinden de yetiştiriliyor. Vergi müfettişlerine; karakter çözümlemede yüz okumanın önemi, karar verme ve kriz yönetim becerileri, stres ve stresle başa çıkma yolları’nın da içinde bulunduğu pek çok eğitim veriliyor. Ancak, VDK’nın bu değişim sürecinde önemli zorluklarından birisini özel sektöre ayrılmalar nedeniyle yetişmiş eleman kayıpları oluşturuyor. Üstat-muavin ilişkisinin çok önemli ve öğretici olduğu bu kariyer mesleğinde yıllardır oturmuş tecrübe ve bilgi birikimlerinin korunarak genç kuşaklara aktarılabilmesi gerekiyor. 
İnsan gücü yönüyle geleceğe hazırlanan VDK bir taraftan da;

- Mükelleflerin incelemeye seçilmelerinde izlenen, geliştirilen yöntemlerle, 
- Standartlaştırılmaya çalışılan vergi inceleme süreçleriyle, 
- Yurtdışı vergi denetim birimleri ile yapılan görüşmeler ve bilgi paylaşımlarıyla,

geleceğin vergi denetim stratejilerini oluşturuyorlar. Bu çalışmaların kayıt dışı ekonomiyi azaltacağı, vergiye gönüllü uyumu artıracağı muhakkak. Ancak tüm bu süreçlerde başta incelemeye seçilme kriterleri olmak üzere, inceleme süreçlerinin adil, tarafsız, tüm mükelleflerin hak ve hukukuna uygun şekilde gerçekleştirildiğinden kamuoyunun ve mükelleflerin emin olması gerekiyor. Bu amaçla başta yıllık faaliyet raporlarında olmak üzere, merak edilen konuların detaylarıyla ve şeffaflıkla kamuoyu ile paylaşılmasına devam edilmelidir.