Vergi tabana mı, tavana mı yayılmalı?

 

 

Nazmi KARYAĞDI / Gelir İdaresi E. Daire Başkanı E. Baş Hesap Uzmanı

 

Geride bıraktığımız haftalarda BDDK'nın aylık bülteninde açıkladığı bir veri "banka hesaplarında 1 milyon lira ve üzerinde para bulunan hesap sayısı yılbaşından eylül sonuna kadar 6 bin 669 kişi artarak 51 bin 161'e ulaştı" şeklinde basına yansıdı.

Burada hemen bir hatayı düzeltelim. Medya, Anadolu Ajansı'nın haberini kaynak alarak sürekli 51 bin 161 kişi olarak konuyu dile getirdi ve yorumladı. Oysa ki BDDK'nın bültenlerinde de "dipnot olarak" belirtildiği üzere mudi sayısı ile ifade edilen; "sıfır bakiyeli hesaplar da dahil olmak üzere aynı mudiye ait ayrı ayrı tüm hesapların sayısı" demektir. Yani açıklanan istatistiklerde 51 bin 161 tane milyonerden değil, 1 milyon liranın üzerinde olan 51 bin 161 adet banka hesabının varlığından söz edilmektedir. 

51 bin 161 hesaptaki toplam mevduat tutarı 327 milyar 975 milyon lira. Yani toplam 705 milyar 262 milyon mevduatın %46'sı bu 51 bin 161 hesaba ait ve mevduat sayısı içinde yaklaşık %0,0969'luk kısmı bu hesaplar oluşturmakta.

 

Yıllar itibariyle "Milyonerler Kulübü" 

Son açıklanan veriler, belirli aralıklar itibariyle hesap sayısında ve burada yer alan paraların 9 aylık gelişimi hakkında bilgi vermekte. Peki, yıllar itibariyle gelişim ne yönde olmuş?

BDDK internet sitesinde ulaşabildiğimiz en eski veri Kasım 2006'ya ait. Bu dönemde bankalardaki yurt içi yerleşiklere ait toplam 70 milyon 611 bin hesapta 293 milyar 120 milyon lira bulunmakta. 

Geride bıraktığımız yaklaşık 6 yıl içerisinde toplam hesap sayısı 52 milyon 820 bin 823'e inerken toplam mevduat tutarı 705 milyar 262 milyon liraya yükselmiştir.

6 yıl içinde milyonerler kulübünün (1 milyon TL üzeri mevduat hesapları) hesap adedi %201 artışla 17 bin kişiden 51 bine, sahip oldukları mevduat tutarı nominal olarak %186 artışla 114 milyar 569 milyon liradan 327 milyar 795 milyon liraya ulaşmış durumda.

Enflasyonist etkiyi giderdiğimizde yani mevduatları 2006 bazlı olarak TÜFE ile endekslediğimizde, daha gerçekçi yorum yapabileceğimizi düşünüyoruz. Buna göre enflasyonist etki giderildiğinde 1 milyon TL üzerindeki hesapların toplam tutarının reel olarak %77 oranında arttığı görülmektedir.

 

Zenginler kulübü büyürken mükellef sayısı ve toplam beyan edilen kazanç paralel şekilde arttı mı?

Bir ülkenin halkı ne kadar zenginse ve gelir dağılımı bu ülkede ne kadar adil ise "o ülke de o kadar zengindir" denebilir. Devleti yönetenlerin temel amaçlarından biri halkın zenginliğini artırarak refah içerisinde bir yaşam standardına kavuşmalarını sağlamaktır.

Devletin gelir dağılımına müdahale için kullanabileceği araçlardan biri de vergilerdir. Vergiler, yüksek gelir sahibi kişilerden düşük gelir sahibi olanlara kaynak aktarılmasında önemli bir araçtır. 

Düşük gelirlilerden vergi almamak, anlamlı bir artan oranlı gelir vergisi tarifesiyle üst düzey gelir sahiplerinden daha yüksek oranda vergi almak, emek gelirlerini sermaye gelirlerine nazaran daha az vergilendirmek (ayırma kuramı) bu yöndeki vergisel araçlardandır.

 

Beyan edilen toplam tutar son 6 yılda ne kadar değişti?

- Zenginler kulübü büyürken beyan edilen toplam gelirlerdeki durum nedir?" diye Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesindeki yıllık beyanname özetlerini değerlendirdiğimizde;

- 6 yıl içerisinde toplam beyan edilen gelir vergisi matrahının reel olarak %12,26 oranında, kurumlar vergisi matrahının %9,21 oranında arttığını tespit etmekteyiz.

Altı yıl içinde mevduat toplamında gerçekleşen %49 (reel olarak) artış oranıyla karşılaştırıldığında gelir vergisi ve kurumlar vergisi matrahlarındaki artışların bu oranın oldukça altında kaldığı görülmektedir. 

Bir başka ifadeyle buradan çıkan sonuç; mevduatlardaki artışların önemli bir kısmının, kayıt dışılık, indirim ve istisnalar ya da gelirin türüne göre sadece stopajla vergilendirme gibi nedenlerle vergi dairesine uğramadığı yönündedir.

Mükellef sayıları

Bankalardaki mevduat tutarları artarken, zenginler kulübü genişlerken, 2002'de 3.492 ABD Doları olan kişi başına düşen GSYH, 2011 itibariyle 10.469 ABD Dolarına ulaşmışken mükellef sayılarımız hemen hemen aynı kalmıştır. 

Aşağıdaki tablo, 1960'lardan beri Kalkınma Planlarında, Eylem Planlarında, Strateji Belgelerinde vb.nde yer alan "vergi tabanının genişletilmesi" hedefinin ne denli gerçekleştiği konusunda okuyucularımıza bir fikir vermektedir.