Yatırım danışmanlığı faaliyetinde yeni dönem
M. Kubilay DAĞLI
Başbakanlık Sermaye Piyasası Kurulu Aracılık Faaliyetleri Dairesi Başuzman
6362 sayılı Yeni Sermaye Piyasası Kanunu’nun (6362 sayılı SPKn/Kanun) 30.12.2012 tarihinde yürürlüğe girmesi ile birlikte, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), kanun çerçevesinde ikincil düzenlemelerin hazırlanması için yoğun bir mesai harcamaya başladı. Son dönem ikincil mevzuatın tamamen değiştiği ya da değişiklik çalışmalarının devam ettiği bir dönem oluyor.
Kanunun 37’nci maddesi kapsamında bir yatırım hizmet ve faaliyeti olan yatırım danışmanlığına ilişkin ikincil düzenleme 11.07.2013 tarih ve 28704 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan SPK’nın III-37.1 sayılı “Yatırım Hizmetleri ile Yan Hizmetlere İlişkin Esaslar Tebliği”de (III-37.1 sayılı Tebliğ) düzenlenmiştir. Söz konusu III-37.1 sayılı Tebliğ 01.07.2014 tarihinde yürürlüğe girecek olup, 6362 sayılı SPKn’nun Geçici 1’inci maddesi kapsamında Seri: V, No: 55 sayılı “Yatırım Danışmanlığı Faaliyetine ve Bu Faaliyette Bulunacak Kurumlara İlişkin Tebliğ” (Seri:V, No:55 sayılı Tebliğ) halen yürürlüktedir.
Yeni düzenlemenin eski düzenlemeden en temel farkı yatırım danışmanlığı faaliyetinin sınırlarının netleştirilmesi, genel yatırım tavsiyesi ve finansal bilgi gibi yeni kavramların getirilmesi ve yatırım danışmanlığının maddi menfaat ile olan bağının koparılmasıdır. Buna ilaveten yatırım danışmanlığı faaliyeti için önceki düzenlemede tanınan istisnalar yeni düzenlemede yer almamaktadır.
Seri:V, No:55 sayılı Tebliğ’de yer alan yatırım danışmanlığı tanımına göre yatırım danışmanlığı faaliyetinin unsurları maddi menfaat temini, yatırımcılara sermaye piyasası araçları ve ihraççılar hakkında yazılı veya sözlü yorum ve tavsiyelerde bulunulması ve son olarak bu yorum ve tavsiyelerin yönlendirici nitelikte olması şeklindedir. Bu noktada yönlendirici tavsiyenin ne olduğunu açıklamakta fayda bulunmaktadır. Belirli sermaye piyasası araçlarının alım satımını teşvik edici ifadelere yer verilmesi veya başka bir surette yatırımcı kararları üzerinde etki yaratılması halinde sunulan yorum ve tavsiyenin yönlendirici nitelikte olduğu kabul edilmektedir.
Özellikle mevduat ve katılım bankalarını 01.07.2014 tarihinden itibaren yeni bir dönem beklemektedir. Aşağıda açıklanacağı üzere halen bankalar ve aracı kurumlar Seri:V, No:55 sayılı Tebliğ’de yer alan istisnadan yararlanarak yetki belgesi olmaksızın yatırımcılara sermaye piyasası aracı alım satım işlemleri ile ilgili olarak yönlendirici nitelikte tavsiyede bulunabilmektedir. Ancak bu kurumlar yeni düzenlemenin yürürlüğü ile birlikte yatırımcıların veya yatırımcı gruplarının spesifik ihtiyaçlarına yönelik, sermaye piyasası aracı alım satım işlemleri ile ilgili olarak yönlendirici nitelikte tavsiyede bulunamayacaklardır.
Seri:V, No:55 sayılı Tebliğ’de yer alan ancak III-37.1 sayılı Tebliğ’de yer almayan istisnaların uygulanabilmesi için genel şart; yönlendirici nitelikte olan yorum ve tavsiyelerin karşılığında maddi menfaat temin edilmemesi ve bu yorum ve tavsiyelerin tarafsız ve dürüst olması ve belirli bir portföy ya da grubun ihtiyaçlarına yönelik olmamasıdır.
Genel şartın sağlanması durumunda istisnalardan en önemlisi alım satım aracılığı faaliyetlerinin icrası sırasında yatırımcılara sermaye piyasası araçları, bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar, piyasa eğilimleri hakkında ve sermaye piyasası ile ilgili diğer konularda yazılı veya sözlü yorum ve yatırım tavsiyelerde bulunulmasının mümkün olmasıdır. Bu istisna sadece aracı kurum için tanımış olmasın rağmen banka ile aracı kurum arasında acentelik sözleşmesi imzalanarak tesis edilen acentelik sözleşmesi kapsamında bankalar da bu istisnadan faydalanabilmekteydiler. Bu istisnanın yaygın olarak kullanılması nedeni ile yatırım danışmanlığı yetki belgesine tabi ancak nadiren yapılan bir faaliyet olmuştur. Çünkü gerek bankalar gerekse de aracı kurumlar bu istisnadan yararlanarak sermaye piyasası aracı alım satım hizmeti verdikleri yatırımcılara herhangi bir yetki belgesi alma ihtiyacı olmadan yönlendirici tavsiyelerde bulunabilmektedirler.
Yeni dönemde bu şekilde verilecek yorum ve tavsiyeler yatırımcıya özel ve yönlendirici nitelikte olması durumunda yatırım danışmanlığı kapsamına gireceğinden aracı kurumların, portföy yönetim şirketlerinin ve özellikle mevduat ve katılım bankalarının daha dikkatli hareket etmeleri gerekecektir. Bu noktada mevduat ve katılım bankalarının yeni düzenlemede de yatırım danışmanlığı faaliyetini yapamayacaklarının vurgulamak gerekmektedir. Dolayısıyla yukarıda yer alan istisnanın kaldırılması ile bankaların yatırım merkezlerinde ve özel bankacılık birimlerinde de artık yatırım danışmanlığı kapsamına girebilecek hizmetler verilemeyecektir.
Bundan sonraki aşamada bankalar nasıl bir yol izlemeli şeklinde bir sorunun cevabı her kurumun kendi iç işleyişi ve organizasyonel yapısı ile ilişkili olarak değişecektir. Önümüzdeki dönemde bankalar özel bankacılık birimlerini ve yatırım merkezlerini yeniden dizayn etmek zorunda kalabileceklerdir. Ancak banka müşteri temsilcisinin yatırımcıya verebileceği bilgi aşağıda açıklanacağı üzere genel yatırım tavsiyesi şeklinde banka veya aracı kurumlar tarafından hazırlatılmış olan raporlardaki bilgilerin aktarımı şeklinde olabilir. Bu noktada da hazırlanacak raporların çok genel olmak yerine biraz daha spesifik olması banka kanalı ile yatırım yapan yatırımcının yatırım tavsiyesi talebini tatmin edebilecek bir seçenek olarak düşünülebilir.
Yeni düzenleme ile yürürlükten kalkacak diğer istisnalar ise, herhangi bir faaliyetin, mesleğin veya işin yürütülmesi sırasında, bu faaliyet, meslek veya işin içerdiği hizmetlerle ilgili olarak, süreklilik arz etmeyen ve istisnai birkaç olaya yönelik olarak yazılı veya sözlü yorum ve tavsiyelerde bulunulması ve basın yayına yetkili kuruluşlar tarafından sunulan yorum ve tavsiyeler dahil olmak üzere medya ve elektronik ortamda yer alan yorum ve tavsiyelerin yukarıda ifade edilen genel şartları taşımaları kaydıyla yatırım danışmanlığı kapsamı dışında olmasıdır.
Yeni düzenlemede “yatırım danışmanlığı” faaliyeti ücret alınsın alınmasın eğer sermaye piyasası araçları ile bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar hakkında herhangi bir yatırımcıya o yatırımcının ihtiyaçlarına yönelik olarak veya risk ve getiri tercihleri benzer nitelikteki bir gruba (örneğin aynı risk ve getiri beklentisi içindeki mali durumu benzer 3 emekli arkadaş gibi) yönlendirici tavsiyede bulunulması olarak tanımlanmıştır. Eski düzenlemede bu tavsiye kişiye özel nitelikte olmayan genel bir tavsiye bile olsa yatırım danışmanlığı kapsamına girebilmekteydi.
Dolayısıyla sermaye piyasası araçları hakkında yapılacak yönlendirici tavsiyenin belirli bir kişi veya risk ve getiri tercihleri benzer nitelikteki bir gruba değil de genel nitelikli olması durumunda örneğin belirli bir sektör üzerine araştırma raporu yazılmış olması ve bunun web sitesine konulması durumunda yatırım danışmanlığı faaliyetinden bahsetmek mümkün olmayacaktır. Bu tarz genel nitelikli yönlendirici yorum ve tavsiyeler kanunun 38'nci maddesinde yer alan yan hizmetlerden birisi olan “genel yatırım tavsiyesi” kapsamında değerlendirilecek olup, genel yatırım tavsiyesine ilişkin düzenlemelere III-37.1 sayılı Tebliğ’de yer verilmiştir.
Tüm bankalar, aracı kurum ve portföy yönetim şirketleri belli bir kişiye veya mali durumları, risk ve getiri tercihleri benzer nitelikteki bir gruba yönelik olmayan araştırma raporlarını genel yatırım tavsiyesi sunulması kapsamında yatırımcıları ile paylaşabileceklerdir.
Son olarak finansal bilgiye de kısaca değinirsek, finansal bilgi; sermaye piyasası araçları, bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar ile piyasa eğilimleri hakkında yönlendirici nitelikte olmayan yazılı veya sözlü bilgi şeklinde tanımlanmıştır. Finansal bilgiyi herkes sunabilir.
Finansal bilginin sunulması sırasında bilgilerin tarafsız ve dürüst olması, belli bir kişi, grup ya da portföyün ihtiyaçlarının karşılanması amacını taşımaması gerekir. Finansal bilgiye örnek olarak spesifik bir hisse senedinin son bir ay içerisinde gösterdiği trende ilişkin bilgi örnek olarak verilebilir.
Sonuç olarak, yatırım danışmanlığı faaliyetindeki yeni düzenlemenin amacı sermaye piyasalarında yatırım yapan yatırımcıların kaliteli bilgi ile işin ehli kişiler tarafından yönlendirilmesini sağlamaya yönelik olup, bankaların, aracı kurumların, portföy yönetim şirketlerinin ve dolayısıyla müşteri temsilcilerinin iş yapış kuralları önemli ölçüde değişecektir.