Yeni düzenleme, halleri zayıflatmayacak

ANKARA  - Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısıyla; malların üretim yerini, cinsini, miktarını, hangi üretici ve işletmeye ait olduğu bilgilerini kapsayacak 'ürün künyesi' uygulaması getirildiğini belirten Sanayi ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün, "Toptancı hallerinin kaldırılması veya zayıflatılması gibi bir niyetimiz yok" dedi.

TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu, Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısını görüşmeye başladı.

Tasarıyı komisyona sunan Ergün, 1995 yılından bu yana yürürlükte olan "Yaş Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi ve Toptancı Halleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname"nin, bugünün ihtiyaçlarını karşılayamadığını söyledi.

Bu tasarıyla, sebze ve meyve ticareti sektörünün sorunlarını sadece bugün için değil, gelecek için de çözmüş olacaklarını dile getiren Ergün, "Tasarının kanunlaşmasıyla birlikte, tarladan sofraya kadar izlenebilir, güvenli bir ticaret ve tüketim dönemi başlatmak istiyoruz" dedi.

Ergün, tasarının hazırlık aşamasında 53 kamu kurumu, üretici ve tüketici örgütleri ile sivil toplum ve meslek kuruluşlarının görüşlerinden faydalandıklarını kaydetti.

Kayıtdışı azalacak

2008'de 27,2 milyon ton sebze, 15,6 milyon ton meyve üretimi gerçekleştirildiğini ifade eden Ergün, "Toptancı hal fiyatlarını baz aldığımızda bu miktarlara ilişkin toplam işlem değeri, yani ticaret hacmi yıllık 40 milyar TL" dedi. Nihat Ergün, Türkiye'nin ürettiği sebze ve meyvenin yaklaşık yüzde 5'ini ihraç ettiğini belirterek, "Ülke içinde kalan miktarın yüzde 25'i ne yazık ki tüketim merkezlerine ulaşamadan pazarlama sürecinde zayi oluyor; yani her yıl 10 milyar TL'ye yakın bir değer kaybına maruz kalıyoruz" diye konuştu.

İç pazara sürülen sebze ve meyvenin yaklaşık yüzde 30'unun toptancı hallerinde işlem gördüğünü ifade eden Ergün, kalan yüzd 70'lik kısmının ise kayıt dışı pazarlandığını, bu kayıt dışılığın karşılığının da yaklaşık 16 milyar TL olduğunu bildirdi.

Nihat Ergün, malların haller üzerinden pazarlanma zorunluluğunun serbest rekabeti olumsuz yönde etkilediğini, rüsum ve komisyon oranlarının ticareti zorlaştıracak ve kayıt dışılığı arttıracak düzeyde olduğunu vurguladı.

Hal dışında alım-satım yolu açılıyor

Tasarıyla, "malların toptancı hale bildirimi" esası getirildiğini belirten Ergün, "Bu şekilde, toptancı hale bildirilmek kaydıyla toptancı hal dışında da alım satım yapılabilmesinin önü açılmıştır" dedi.

Ergün, şöyle konuştu:

"Toptancı hallerinin piyasadaki yapıcı rolüne büyük önem veren Bakanlığımızın, toptancı hallerin kaldırılması veya zayıflatılması gibi bir niyeti yoktur, olamaz da. Aksine, toptancı hallerinin piyasadaki yapıcı rolünü çok önemsediğimizi burada bir kez daha vurgulamakta fayda görüyorum. Malların toptancı hale bildirimi esasının temel amacı, sektördeki kayıt dışılığın önlenmesidir. Bu uygulama, bugüne kadar toptancı hal dışında kayıt dışı olarak alım satımı yapılan malları, toptancı halde alım satımı yapılan mallarla bir bütün halinde kayıt altına almamızı sağlayacaktır.

Bildirim esasıyla ilgili uygulamayı bir örnekle de açıklamak istiyorum: Diyelim ki bir tüccarımız, Amasya'daki üreticiden veya Amasya Belediyesi toptancı halinden aldığı 10 ton elmayı Ankara'nın Elmadağ ilçesinde satışa sunmak istiyor. Mevcut uygulamada, eğer Ankara Büyükşehir Belediyesi toptancı halinin Elmadağ'da hal hizmeti veren bir birimi yoksa, bu elmanın fazladan 100 kilometre bir mesafe kat ederek, önce Ankara'daki toptancı haline girmesi gibi bir zorunluluk vardı. Bu da hem zaman kaybı hem de maliyet artışı anlamına gelmektedir. Tasarının kanunlaşması ile birlikte, malınızı Amasya Belediyesi toptancı haline bildirmiş olmanız yeterli olacak. Böylece zaman ve maliyet kayıplarının önüne geçmiş olacağız. Ayrıca, ürünlerde meydana gelen zayiat oranları da aynı şekilde azalmış olacaktır."

Merkezi hal kayıt sistemi kurulacak

Sanayi ve Ticaret Bakanı Ergün, tasarının öngördüğü başka önemli düzenlemenin de bakanlık bünyesinde oluşturulacak merkezi hal kayıt sisteminin kurulması olduğunu belirtti.

Merkezi hal kayıt sisteminin elektronik ortamda oluşturulacağını, gerekli görülmesi halinde diğer kamu kurumları nezdindeki kayıt sistemleriyle de birbirine bağlanacağını dile getiren Ergün, bu sisteminin kurulmasıyla; alım ve satıma konu malların miktar ve fiyatlarına ulaşabilmeyi, meslek mensuplarını kayıt altına alabilmeyi, üreticilerin ürünlerini daha çok kar edebilecekleri pazarlara yönlendirebilmelerini sağlamayı amaçladıklarını bildirdi.

Nihat Ergün, tasarıyla, hallerde satılan mallardan alınan yüzde 2 oranındaki hal rüsumunu yüzde 1'e, hal dışında satılan mallardan alınan yüzde 15 oranındaki hal rüsumunu da yüzde 2'ye düşürdüklerini kaydetti.

Tasarıyla, 5 yıl içinde kanunun öngördüğü asgari koşulları sağlamayan mevcut hallere idari para cezası uygulanmasının, bu cezayı takip eden 2 yıl içinde halen eksikliklerini gidermeyenlerin ise faaliyetlerinin durdurulmasının öngörüldüğünü belirten Ergün, toptancı hallerinin kiralama yöntemiyle işletilmesi ve kira süresinin en fazla 10 yılla sınırlandırılmasının da düzenlemede yer alan yeniliklerden biri olduğunu bildirdi.

Yüksek sesle satış yapana 50 TL ceza

Bakan Ergün, "pazarda yüksek sesle satış yapan ve çöplerini toplamayan esnafa 500 TL ceza" haberlerinin gerçeği yansıtmadığını ifade ederek, bu cezanın 50 TL olacağını söyledi.

Semt pazarlarındaki toplam satış yeri sayısının en az yüzde 10'unun üreticilere tahsis edileceğini söyleyen Ergün, "Üretici örgütlerinin rüsum ödemeksizin toptancı hal içinde ve dışında, toptan olarak vergi mükelleflerine satış yapabilmelerine de imkan tanınmıştır. Bu uygulama, üreticilerin örgütlenmelerini teşvik edici bir mahiyeti olması nedeniyle de önem taşıyor. Tasarıdaki amaçlardan birisi de üreticilerin örgütlenmeleridir" diye konuştu.

Ergün, üreticiler ile meslek mensupları arasında veya meslek mensuplarının kendi aralarında çıkan uyuşmazlıklara çözüm bulmak için, il merkezleri ile gerekli görülen ilçe merkezlerinde hal hakem heyetleri oluşturulacağını söyledi.

Tasarıda yer alan en önemli düzenlemelerden birisinin, malların izlenebilirliğini sağlamak amacıyla ürün künyesi uygulaması getirilmesi olduğuna işaret eden Ergün, "Ürün künyesi; malların üretim yerini, cinsini, miktarını, hangi üretici ve işletmeye ait olduğunu ve varsa sertifika bilgilerini kapsayacaktır. Satıcılar, ürün künyelerini malların kap veya ambalajlarında bulundurmakla yükümlü olacaklardır" dedi.

Nihat Ergün, tasarıyla, sebze ve meyve ticaretinin, kanunun amacına uygun olarak yapılmasını sağlamak amacıyla, toptancı hal konseyi oluşturulacağını belirtti.