Yeni teşvik kararnamesinin iki aylık performansı

Ekonomi Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan yeni teşvik kararnamesi 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 19 Haziran 2012 tarihinde Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Kararnamenin 2023 staratejik hedefimize ulaşmamıza katkıda bulunacak yerli ve yabancı sermayeli yatırımlarda artış sağlaması beklenmektedir. Kararnamenin başarısı hakkında kanaat belirtmek için henüz vakit erken. Ayrıca böyle bir kanaat belirtirken küresel ekonomik ve siyasi gelişmeleri de dikkate almamız gerekmektedir. Zira küreselleşme denilen olgu sayesinde dünyanın herhangi bir bölgesinde gelişen bir olay bilgi ve iletişim teknolojilerin sağladığı üstün imkân neticesinde kısa sürede ülkemize ve ekonomimize intikal etmekte, işletmelerin yatırım kararlarını etkilemektedir.
2011 yılında hızlı büyüyen Türkiye büyüme hızını yavaşlatmaya ve cari açığını kapatmaya çalışmaktadır. Çin ve Hindistan'da büyüme yavaşlamıştır. Dünya Ticaret Örgütü'ne geçen hafta kabul edilen Rusya petrolün fiyatının 90 doların altına inmesi durumunda ekonomisinin etkileneceğini belirtmektedir. Eylül 2008'de ABD'de Lehman Brothers'ın iflasını duyurması, büyük yatırım bankalarının banka holding şirketlerine dönüştürülmesi, AIG'nın çöküşün eşiğine gelmesi, Fortis'in parçalanması ve satışı, Fannie Mae ve Freddie Mac'in ulusallaştırılmasının yansımaları devam etmektedir. Zincirleme biçimde yayılarak devam eden ve küresel krize dönüşen süreçte ABD bankalarını zararı 2.5 trilyon dolar, AB bankalarının ise 2 trilyon dolardır. Basel III düzenlemeleri gereklerinin yerine getirilebilmesi için ABD bankaları 2 trilyon dolar, AB bankaları 1.5 trilyon dolardan az olmamak üzere taze sermayeye ihtiyaç duymaktadır. Avro bölgesinde İtalya'nın 2.6 trilyon dolar, İspanya'nın 2,5 trilyon dolar, İrlanda'nın 2,3 trilyon dolar, Yunanistan'ın 582 milyar dolar, İzlanda'nın 136 milyar dolar dış borcu bulunmaktadır. Güney Kore ihracattaki büyümesini %6.7'den %3.52 indirirken Japonya deprem ve tsunami felaketinden etkilenen KOBİ'lerin yaralarını sarmaya çalışmaktadır. AB'nin Çin ve Hindistan ile Serbest Ticaret Anlaşması imzalaması durumunda dış ticaretimizin %50'sini oluşturan AB pazarında sıkıntıya girebiliriz. Suriye'de yaşanan kriz bölge ekonomimizi ve yatırım kararlarını ertelemeye neden olacak düzeye erişme eğilimindedir.
Yukarıda özetlenen genel durum altında yeni teşvik kararnamesinin 20 Haziran -23 Ağustos 2012 dönemine ait performansını birlikte inceleyebiliriz.
Bakanlık verilerine göre 2009 yılının Haziran-Temmuz-Ağustos aylarını kapsayan üç aylık döneminde 620 belge ile 18 bin 107 kişiye yeni istihdam alanı sağlayacak 4 milyar 206 milyon TL tutarındaki yatırım süreci başlatılmış. 2010 yılının aynı döneminde belge sayısı %100'e yakın oranda artarak 1.174 belge ile 35 bin 383 kişiye istihdam sağlamak üzere 10 milyar 93 milyon TL tutarında yeni yatırım teşvik belgesine bağlanmış. 2011 yılının söz konusu üç aylık döneminde ise 1.112 belge ile 29.150 kişinin istihdamını sağlayacak olan 13 milyar 97 milyon TL tutarındaki yatırım teşviki onaylanmış.  20 Haziran-23 Ağustos 2012 döneminde ise 672 belgeyle 7 milyar 663 milyon TL tutarındaki yeni yatırımın istihdam kapasitesi 29 bin 590 kişidir. Bu veriler krizin etkilerinin en yoğun hissedildiği 2009 verilerinin üzerinde ancak, 2010 ve 2011 yılının belge sayısı ve yatırım tutarının altındadır. 672 belgenin yatırım tutarı açısından 28.61'ini oluşturan 259 belge genel, %63.36'sını oluşturan 409 belge bölgesel, %8.04'ünü oluşturan 4 bele ise büyük ölçekli yatırımdır. Genel yatırımların belge başına ortalama büyüklüğü 8.5 milyon TL, bölgesel yatırımlarınki 14 milyon TL, büyük ölçekli yatırımlarınki ise 154 milyon TL'dir. Söz konusu üç aylık dönemdeki yatırımlarda bir kişinin istihdamı için ortalama olarak 260 bin TL yeni yatırım yapılacaktır. Beşinci ve altıncı bölgelerdeki belge sayısı toplamın %22.02'si olup yatırım tutarı oranı %24.7, istihdam kapasitesi ise %26.51'dir. Ardahan, Bartın, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Karabük, Kırşehir ve Yalova'da son üç ayda belgeye bağlanan yeni yatırım bulunmamaktadır. Seksen belgeyle ilk sıradaki İstanbul'u 43 belgeyle Gaziantep ilimiz izlemektedir. Üçüncü sırada 30 belgeyle Bursa gelmektedir. İzmir ise yeni yatırımlarda istihdam kapasitesi açısından üçüncü sıradadır gelişmiş bölgelerde göreceli olarak belge başına yatırım tutarı artarken istihdam kapasitesinin yüksek olması bunların daha teknoloji yoğun yatırımlar olduğu izlenimini vermektedir.
Son üç aylık dönemdeki yeni yatırımlarda sabit yatırım tutarı açısından imalat sanayi %48.53 ile ilk sırada gelirken, %31.57 olan hizmetler sektörünü, %10.26 ile enerji sektörü izlemektedir. İmalat sanayi sektörlerine baktığımızda ise %10.60 ile dokuma ve giyim sektörü ilk sıradadır. İhracatımızın lokomotifi taşıt araçları sektörü ise %6.43 ile 6. sıradadır.
Yabancı sermayeli yatırımların oranı ise sabit yatırım tutarı açısından %17,48'dir. Yabancı sermayeli yatırımların kişi başına yatırım tutarı ve yatırım başına istihdam kapasitesinin daha yüksek olduğu görülmektedir.
Yukarıdaki veriler muhtemelen yakın bölgemizde ve küresel gelişmelerin etkisiyle yeni teşvik kararnamesinin hedeflenen olumlu etkilerinin henüz alınmadığını, ancak bu aşamada karamsar olmaya da gerek olmadığını göstermektedir.

     20.06.2012 - 23.08.2012 tarihleri arasında düzenlenen yatırım teşvik belgeleri*
     Rapor tarihi : 23.08.2012 16:45    (milyon TL)
     Destekleme sınıfı    Adet    Sabit yatırım    İstihdam    Adet
(%)    Sabit yatırım (%)    İstihdam
(%)
     TOPLAM    672    7.663    29.590    100,00    100,00    100,00
     GENEL    259    2.192    5.406    38,54    28,61    18,27
     Genel    259    2.192    5.406    38,54    28,61    18,27
     Ar-Ge    0    0    0    0,00    0,00    0,00
     Çevre    0    0    0    0,00    0,00    0,00
     BÖLGESEL    409    4.855    22.569    60,86    63,36    76,27
     Bölgesel    220    3.103    12.274    32,74    40,50    41,48
     Bölgesel - Alt bölge    115    1.044    5.556    17,11    13,62    18,78
     Bölgesel - Öncelikli    74    708    4.739    11,01    9,24    16,02
     BÜYÜK ÖLÇEKLİ    4    616    1.615    0,60    8,04    5,46
     Büyük ölçekli    1    261    50    0,15    3,41    0,17
     Büyük ölçekli - Alt bölge    3    355    1.565    0,45    4,63    5,29
     STRATEJİK YATIRIMLAR    0    0    0    0,00    0,00    0,00
         
     Bölgesi    Adet    Sabit yatırım    İstihdam    Adet
(%)    Sabit yatırım (%)    İstihdam
(%)
     TOPLAM    672    7.663    29.590    100,00    100,00    100,00
     1. Bölge    210    2.768    12.360    31,25    36,12    41,77
     2. Bölge    99    850    3.106    14,73    11,10    10,50
     3. Bölge    139    1.371    3.549    20,68    17,89    11,99
     4. Bölge    75    694    2.731    11,16    9,05    9,23
     5. Bölge    64    1.289    3.310    9,52    16,82    11,19
     6. Bölge    84    604    4.534    12,50    7,88    15,32
     Muhtelif Bölgeler    1    87    0    0,15    1,14    0,00
          
     Sektörü    Adet    Sabit Yatırım    İstihdam    Adet
(%)    Sabit Yatırım (%)    İstihdam
(%)
     TOPLAM    672    7.663    29.590    100,00    100,00    100,00
     Tarım    22    140    533    3,27    1,83    1,80
     Madencilik    64    609    2.862    9,52    7,95    9,67
     İmalat    391    3.708    14.361    58,18    48,38    48,53
     Enerji    19    786    266    2,83    10,26    0,90
     Hizmetler    176    2.419    11.568    26,19    31,57    39,09
     
     Sektörü    Adet    Sabit Yatırım    İstihdam    Adet
(%)    Sabit Yatırım (%)    İstihdam
(%)
     TOPLAM    672    7.663    29.590    100,00    100,00    100,00
     Yabancı sermaye    49    1.340    3.761    7,29    17,48    12,71
     Yerli sermaye    623    6.323    25.829    92,71    82,52    87,29
     Kaynak: Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü    Veri Türü: Gerçek zamanlı veri
     *2012 / 3305 Sayılı Karara Göre Düzenlenmiş Yatırım Teşvik Belgeleri (Lehe Gelen Hükümlerden Faydalananlar Hariç)
    
Destekleme Sınıfı    Adet    Sabit Yatırım    İstihdam    Adet
(%)    Sabit Yatırım (%)    İstihdam
(%)
TOPLAM    672    7.663    29.590    100,00    100,00    100,00
GENEL    259    2.192    5.406    38,54    28,61    18,27
Genel    259    2.192    5.406    38,54    28,61    18,27
Ar-Ge    0    0    0    0,00    0,00    0,00
Çevre    0    0    0    0,00    0,00    0,00
BÖLGESEL    409    4.855    22.569    60,86    63,36    76,27
Bölgesel    220    3.103    12.274    32,74    40,50    41,48
Bölgesel - Alt Bölge    115    1.044    5.556    17,11    13,62    18,78
Bölgesel - Öncelikli    74    708    4.739    11,01    9,24    16,02
BÜYÜK ÖLÇEKLİ    4    616    1.615    0,60    8,04    5,46
Büyük Ölçekli    1    261    50    0,15    3,41    0,17
Büyük Ölçekli - Alt Bölge    3    355    1.565    0,45    4,63    5,29
STRATEJİK YATIRIMLAR    0    0    0    0,00    0,00    0,00
                        
Bölgesi    Adet    Sabit Yatırım    İstihdam    Adet
(%)    Sabit Yatırım (%)    İstihdam
(%)
TOPLAM    672    7.663    29.590    100,00    100,00    100,00
1. Bölge    210    2.768    12.360    31,25    36,12    41,77
2. Bölge    99    850    3.106    14,73    11,10    10,50
3. Bölge    139    1.371    3.549    20,68    17,89    11,99
4. Bölge    75    694    2.731    11,16    9,05    9,23
5. Bölge    64    1.289    3.310    9,52    16,82    11,19
6. Bölge    84    604    4.534    12,50    7,88    15,32
Muhtelif Bölgeler    1    87    0    0,15    1,14    0,00
                             
Sektörü    Adet    Sabit Yatırım    İstihdam    Adet
(%)    Sabit Yatırım (%)    İstihdam
(%)
TOPLAM    672    7.663    29.590    100,00    100,00    100,00
Tarım    22    140    533    3,27    1,83    1,80
Madencilik    64    609    2.862    9,52    7,95    9,67
İmalat    391    3.708    14.361    58,18    48,38    48,53
Enerji    19    786    266    2,83    10,26    0,90
Hizmetler    176    2.419    11.568    26,19    31,57    39,09
                              
Sektörü    Adet    Sabit Yatırım    İstihdam    Adet
(%)    Sabit Yatırım (%)    İstihdam
(%)
TOPLAM    672    7.663    29.590    100,00    100,00    100,00
Yabancı Sermaye    49    1.340    3.761    7,29    17,48    12,71
Yerli Sermaye    623    6.323    25.829    92,71    82,52    87,29