Yeni teşvik sistemi meyvelerini veriyor

ANKARA - Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, yeni teşvik sisteminin yürürlüğe girdiği tarihten Ekim ayı sonuna kadar 16 ayda 6 bin 486 yatırım teşvik belgesi düzenlendiğini, öngörülen sabit yatırımın 101,9 milyar lira, istihdamın ise 239 bin 738 kişi olduğunu bildirdi.

Çağlayan, yaptığı yazılı açıklamada, Ekim ayı yatırım teşvik verilerine ve Haziran 2012’de yürürlüğe giren yeni teşvik sistemindeki gelişmelere ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

Geçen ay 277 yatırım teşvik belgesi düzenlendiğini kaydeden Çağlayan, öngörülen sabit yatırımın 8,7 milyar lira, öngörülen istihdamın ise 9 bin 928 olduğunu bildirdi. Belgelerin 267’sinin yerli, 10’unun ise uluslararası sermayeli şirketler için düzenlendiği bilgisini veren Çağlayan, düzenlenen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen 8,7 milyar liralık sabit yatırım tutarının yüzde 48’inin (4,2 milyar lira) imalat sektörüne, yüzde 38’inin enerji sektörüne, yüzde 10’unun ise hizmetler sektörüne yönelik olduğunu, madencilik sektörünün payının ise yüzde 4 (364 milyon lira) seviyesinde bulunduğunu belirtti.

Ocak-Ekim dönemi verileri

Bakan Çağlayan, Ocak-Ekim döneminde ise düzenlenen 3 bin 985 yatırım teşvik belgesinin öngördüğü sabit yatırım tutarı 64 milyar lira olduğunu bildirdi. Düzenlenen belgeler kapsamında gerçekleştirilecek olan yatırımların öngördüğü istihdamın 142 bin 697 olduğuna dikkati çeken Çağlayan, bu dönemde düzenlenen yatırım teşvik belgelerinin 3 bin 790'ının yerli, 195'inin uluslararası sermayeli şirketler tarafından alındığını bildirdi. 

Çağlayan, Ocak-Ekim döneminde düzenlenen teşvik belgelerinde önceki yılın aynı dönemine göre adet bazında yüzde 15, öngörülen sabit yatırım tutarında yüzde 61, öngörülen istihdamda yüzde 25 artış söz konusu olduğunu ifade etti. (2012 yılı Ocak-Ekim döneminde 113 bin 907 istihdam öngören 39,7 milyar lira tutarında 3 bin 455 belge düzenlenmiştir.) 

Ocak-Ekim döneminde verilen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen 64 milyar liralık toplam sabit yatırım tutarının yüzde 41’inin (26,4 milyar lira) imalat sektöründe olduğunu aktaran Çağlayan, imalat sektörünü yüzde 26’yla (16,5 milyar lira) enerji, yüzde 22’yle (13,8 milyar lira) hizmetler, yüzde 11’le (7,2 milyar lira) madencilik sektörünün izlediğini kaydetti.

Zafer Çağlayan'ın verdiği bilgilere göre, 2013 yılı Ocak-Ekim döneminde düzenlenen teşvik belgelerinde bir önceki yılın aynı dönemine göre belge adedi bazında 1. bölgede yüzde 20, (1226'den 1469'a), 2. bölgede yüzde 4 (627'den 652'ye),  4. bölgede yüzde 7 (400'den 429'a), 5. bölgede yüzde 44 (272'den 392'ye), 6. bölgede yüzde 39 (355'ten 494'a) arttış oldu. 3. bölgede belge adedi bazında yüzde 5’lik (575'ten 549'a) azalma gerçekleşti.

Aynı dönemde sabit yatırım tutarı bazında 1. bölgede yüzde 73 (14,9 milyar liradan 25,7 milyar liraya), 2. bölgede yüzde 54’lük (7,8 milyar liradan 12 milyar liraya), 3. bölgede yüzde 34’lük (5,5 milyar liradan 7,4 milyar liraya), 4. bölgede yüzde 81’lik (5 milyar liradan 9 milyar liraya), 5. bölgede yüzde 7’lik (3,5 milyar liradan 3,8 milyar liraya), 6. bölgede yüzde 99’luk (3,1 milyar liradan 6,1 milyar liraya) artış kaydedildi.

İstihdam bazında da 1. bölgede yüzde 24’lük (44 bin 99'dan 54 bin 584'e), 2. bölgede yüzde 17’lik (17 bin 850'den 20 bin 971'e), 3. bölgede yüzde 21’lik (13 bin 728'den 16 bin 599'a), 4. bölgede yüzde 14’lük (12 bin 770'den 14 bin 578'e), 5. bölgede yüzde 49’luk (9 bin 339'dan 13 bin 909'a), 6. bölgede yüzde 37’lik (16 bin 121 kişiden 22 bin 56 kişiye) artış oldu.

2013 yılı Ocak-Ekim döneminde belge adedi bazında yüzde 44’lük artışla 5. bölge ilk sırada yer alırken yüzde 39’luk artışla 6. bölge ikinci sırada yer aldı. Yatırım tutarı açısından yüzde 99 gibi yüksek bir artışla 6. bölge başı çekti. İstihdam açısından ise yüzde 49’luk artışla yine 5. bölge ilk sırada yer alırken bunu yüzde 37’lik artışla 6. bölge takip etti. Bu dönemde de 3. bölgede belge adedinde küçük bir azalma görülmesine rağmen yine Doğu Anadolu ve Güneydoğu'daki illerin yer aldığı 5. ve 6. bölge başta olmak üzere tüm bölgelerde önemli artışlar gerçekleşti.

Yeni teşvik döneminin sonuçları

Yeni teşvik sistemine geçilen 20 Haziran 2012'den 2013 Ekim sonuna kadar, öngörülen sabit yatırım tutarı 101,9 milyar olan 6 bin 486 yatırım teşvik belgesi düzenlendi. Bu belgelerin 88,1 milyar lira tutarındaki 6 bin 136'sı yerli, 13,8 milyar lira tutarındaki 350'si ise uluslararası sermayeli şirketler tarafından alındı.

Aynı dönemde düzenlenen teşvik belgelerinde 239 bin 738 kişilik istihdam öngörüldü. Bu rakamın 218 bin 888’i yerli sermayeli şirketlerin öngörülen istihdam artışı iken, 20 bin 850’si uluslararası sermayeli şirketlere ait.

Yeni teşvik sistemi döneminde düzenlenen teşvik belgelerinde önceki 16 aylık döneme (7 Şubat 2011–19 Haziran 2012) göre adet bazında yüzde 13’lük, öngörülen sabit yatırım tutarında yüzde 57’lik, öngörülen istihdamda da yüzde 49’luk bir artış görülüyor. Önceki 16 ayda 160 bin 780 istihdam öngören 64,9 milyar lira tutarında 5 bin 756 belge düzenlenmişti. 

Söz konusu dönemde düzenlenen 6 bin 486 yatırım teşvik belgesinin 3 bin 699'u bölgesel, 24'ü büyük ölçekli, 2 bin 753'ü genel, 10'u stratejik nitelikte bulunuyor. Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam 101,9 milyar TL’lik sabit yatırım tutarının 45,4 milyar lirası bölgesel, 3,9 milyar lirası büyük ölçekli, 40,2 milyar lirası genel, 12,5 milyar lirası ise stratejik yatırımlara ait bulunuyor. 

İmalat ve enerji sektörlerine ilgi

Yeni teşvik sistemi döneminde düzenlenen yatırım teşvik belgelerinde öngörülen 101,9 milyar liralık toplam sabit yatırım tutarının 47,5 milyar lirası imalat, 23 milyar lirası enerji, 22,8 milyar lirası hizmetler ve 8,7 milyar lirası madencilik sektörlerinde yer alıyor. Yüzde 47’lik pay ile ilk sırada yer alan imalat sektörü içerisindeki yatırımlarda ilk üç sırada 12 milyar lira ile kimya, 8,2 milyar lira ile dokuma ve giyim, 6,3 milyar lira ile otomotiv sektörleri gelirken, hizmetler sektörü içerisindeki yatırımlarda da ilk üç sırada 6,7 milyar lira ile turizm, 4 milyar lira ile ulaştırma ve 3,7 milyar lira ile depolama sektörleri bulunuyor. 

Yeni teşvik sistemi döneminde düzenlenen teşvik belgelerinde bir önceki 16 aylık döneme göre belge sayısı bazında 1. bölgede yüzde 22’lik (1.960'dan 2 bin 385'e), 3. bölgede yüzde 12’lik (874'ten 975'e), 5. bölgede yüzde 14'lük (524'ten 598'e), 6. bölgede yüzde 53’lük (504'ten 769'a) artış oldu.

Aynı dönemde sabit yatırım tutarı bazında 1. bölgede yüzde 78’lik (24,8 milyar liradan 44,1 milyar liraya), 2. bölgede yüzde 18’lik (14,3 milyar liradan 16,8 milyar liraya), 3. bölgede yüzde 45’lik (8,7 milyar liradan 12,6 milyar liraya), 4. bölgede yüzde 53’lük (8,4 milyar liradan 12,8 milyar liraya), 5. bölgede yüzde 14’lük (5,5 milyar liradan 6,3 milyar liraya), 6. bölgede yüzde 186’lık (3,3 milyar liradan 9,3 milyar liraya) artış kaydedildi.

İstihdam bazında da 1. bölgede yüzde 49’luk (63 bin 258'den 94 bin 300'e), 2. bölgede yüzde 5’lik (31 bin 649'dan 33 bin 122'ye), 3. bölgede yüzde 46’lık (19 bin 379'dan 28 bin 359'a), 4. bölgede yüzde 34’lük (18 bin 404'ten 24 bin 654'e), 5. bölgede yüzde 42’lik (14 bin 869'dan 21 bin 113'e), 6. bölgede yüzde 189’luk (13 bin 221'den 38 bin 190 kişiye) artış yaşandı.

 Yeni teşvik sistemi dönemi önceki 16 aylık dönemle kıyasladığında, özellikle 6. bölgedeki artışlar dikkati çekiyor. Belge adedi bazında yüzde 53’lük, sabit yatırım tutarı bazında yüzde 186'lık ve istihdam bazında yüzde 189’luk artış ile 6. bölge tüm bölgeler arasında ilk sırada yer alıyor.

Bakan Çağlayan, teşvik belgesi düzenlenen projelerin yatırıma dönüşmesi ile üretim, istihdam, ihracat zincirinin tamamlanacağını, gerek cari açık, gerekse işsizlik oranının düşmesinde önemli mesafeler katedileceğini ifade etti. Çağlayan yeni teşvik sisteminin 2023 hedeflerine ulaşmanın pusulası olacağının altını çizdi.