Bütün yemeklere çeşni katar maydanoz
Kimilerine göre Arapça ve Farsça'dan kimilerine göre ise Yunanca'dan günümüze gelen maydanoz kelimesi, sahibinin müthiş şanının gerisinde kalıyor. Girdiği her ortamda kendini fazlasıyla hissettiren maydanoz bazı kaynaklara göre, güç versin diye piramitleri inşa eden işçilere bile yedirilmiş.
FARUK ŞÜYÜN
İskenderun, Arsuz, Samandağ… Hazırladığım bir kitap nedeniyle geçtiğimiz yaz başlarında yazar Ayla Kutlu ile birlikte dolaşmıştım topraklarından bereket fışkıran bu yerleri… Ben, yollarda doğa harikalarını hayran hayran seyrederken Ayla Hanım, uçsuz bucaksız tarlaları göstermiş “Buraların maydanozu çok iyidir, Türkiye’nin neredeyse yarıya yakın maydanoz üretimi bu topraklarda yapılır” demişti… İlk ondan duymuştum yörenin maydanoz deposu olduğunu… Aynı günlerde sofralarımıza gelen taze toplanmış maydanozun görüntüsünün, lezzetinin gerçekten de farklı olduğunu düşünmüştüm… Deyimdeki gibi çeşni olarak her şeye koyulan, “her … maydanoz olan” bir bitki o… İşte bu özelliğini ben sevmem; aşırı baharatlı tadıyla yemeklerin lezzetine biraz fazla müdahale ettiğini düşünürüm… Çoban salata, peynirli böreğe ise pek yakıştırırım; üzerine limon sıkıp taze taze yemeğe gelince işte ona bayılırım…
Balkonda da yetişir
Bu iki yıllık bitkiyi yetiştirmek çok kolay, üstelik uzun bir hasat dönemi var… Ocak ile eylül ayları arasında balkonda veya bahçede büyütmek de mümkün… İklimi pek umursamaz, ama nemli ortam ister maydanoz… Doğal gübre katılmış toprakla doldurulmuş saksıya bitkinin tohumlarını serpiştirip üzerlerini az bir toprakla örtmek yeterli… Tabii ki can suyunu vermek, toprağı nemli tutmak gerekiyor… Sonra, gelsin taze taze toplanmış maydanozlu lezzetler…
Kültür tarihinde maydanoz
Peki, maydanozun kültür tarihi içindeki yeri ne? Ahmet Uhri, yazısında şöyle açıklıyor: “Bilimsel adıyla petroselinum crispum diye tanınan bu bitkinin, Türkçe'ye çoğu zaman Osmanlıca mîdenüvaz sözcüğünden (Arapça ‘mîde’ ve Farsça ‘nüvaz’, okşayan sözcüklerinden) dönüşerek girdiği kabul edilir. Ancak dilbilimciler konunun hiç de bu kadar basit olmadığını, bambaşka bir dilden bambaşka bir sözcüğün bir ses benzerliğiyle ‘mîdenüvaz’a dönüştüğünü ve bu başka dilin Yunanca olduğunu söylüyorlar. Yunanca'da ‘MakedonesisMakedonesis’ yani "Makedonya otu" anlamındaki sözcük ‘mîdenüvaz’a dönüşerek Türkçeye girmiş ve daha sonra tekrar dönüşerek günümüz Yunancasına ‘maytanoz’ olarak geri gönderilmiştir.” Adının kaynağı ne olursa olsun, iyi ki hayatımıza girmiş; çünkü komşum Dr. Yavuz Dizdar’ın anlattığı gibi son derece faydalı bir bitki…
5 bin yıldır yeniliyor
arihini araştırdığımızda, MÖ 3'üncü bin yılın başlarında maydanozun evcilleştirildiğini öğreniyoruz. Bitkinin, Sardinya Adası’ndan dünyaya yayıldığı söyleniyor… Yine Ahmet Uhri’nin araştırmasında Keops Piramidi'nin inşası sırasında işçilere verilen gıda maddeleri arasında maydanozun adı, soğan ve sarımsakla birlikte geçiyor… Uhri diyor ki: "Mısır hiyeroglifl erinde kereviz ile maydanoz birbirine benzer figürlerle gösterilmiş. Bu da Yunanca'daki selinon ve petroselinon yani, kereviz ve kaya kerevizi ifadelerini akla getirmekte. Bu durumda ya bu iki dili kullanan halklar bu bitkileri birbirlerinden görerek öğrendiler ya da bu iki bitkinin yapraklarının birbirine çok benzemesi sonucu ‘aklın yolunun birliği’ gibi, farklı zamanlarda ve farklı yerlerde aynı şekilde değerlendirildiler.” Bir dönem, maydanozun afrodizyak olarak kullanıldığı da onunla ilgili kaynakları araştırdığımızda karşımıza çıkan bilgiler arasında… İsabel Allende’nin “Aphrodite - Afrodizyak Yazılar Afrodizyak Yemekler” kitabında da maydanoza
Maydanoz dolması
Sohbetimizi, Bartın yöresinden bir lezzet olan maydanoz dolması tarifiyle bitirelim…
Malzemeler: 1 kg kıyma (etsiz yapmak isteyenler için 1 su bardağı ince bulgur), 1 su bardağı pirinç, 250 gr yoğurt, 100 gr rendelenmiş domates, 1 kuru soğan, 1 demet maydanoz, 1 yumurta, 1 kaşık un, 1 kaşık tereyağı, 1 kaşık domates salçası, 1 kaşık nane, 1 diş sarımsak, tuz, karabiber, pulbiber…
Yapılışı: Etli yapılacaksa pirinç haşlanır… Kıyma (veya yıkandıktan sonra biraz sulu bırakılmış bulgur), kıyılmış soğan, kıyılmış maydanoz, baharatlar ve tuz karıştırılır. Un, haşlanmış pirinç, yumurta ve kıymalı (bulgurlu) harç bir kapta yoğrulur. Bu harçtan ufak toplar yapılır. Eritilen tereyağının içine domates rendesi, salça ve su ilâve edilerek kaynatılır… Kaynayan suya hazırlanan toplar eklenir, 5 dakika kadar haşlanır… Tabağa alınan maydanoz toplarının üzerine sarımsaklı yoğurt sosu dökülerek servis edilir. Afiyet olsun…