Sarı sarı sarkar, düşerim diye korkar ayva
Anavatanı Hazar Denizi dolayları ile İran, Türkistan ve Anadolu olan ayvayı, Avustralya dışında tüm dünyada yetiştirmek mümkün. Osmanlı'da domatesten önce yemeklere o konulurmuş tat versin diye. Dünyanın en büyük üreticisi olan Türkiye ise en çok reçelini yapıyor.
FARUK ŞÜYÜN
“Ay buluttan çıksın da gör, ayva tüyünü atsın da gör…” Böyle derlerdi sabırlı olmamız gerektiğini, her şeyin bir zamanı olduğunu anlatabilmek için büyüklerimiz… Mahalle hayatının sürdüğü yıllardı… Trafik olmadığından, Arnavut kaldırımlı sokaklarımızda rahat rahat oynar, yanmış köşklerin bahçelerindeki ağaçlara dadanıp olup olmadığına bakmadan üzerlerindeki meyveleri oracıkta yerdik…
Boğazımızdan tırmalarcasına zor geçtiği, hemencecik yutamadığımız için olsa gerek, en az tercih ettiğimizdi ayva… Bizim bahçemizde de ayva ağacı vardı; “ekmek ayvası” olduğunu söylerdi anneannem… Onun diğer bahçelerdekinden farkı, koparmak için kaşık bile kullanmadan, ısıra ısıra yiyebilmemdeydi… Yani, bizim ayvanın yeri bir başkaydı… Bu nedenle daha çocukken “Sarı sarı sarkar, düşerim diye korkar” bilmecesini de “Ayva çiçek açmış, yaz mı gelecek?” türküsünü de iyi bilirdim, “ayvayı yeme!”- nin anlamını da…
O zamanlar bilmediğim, Paris’in Afrodit’e sunduğu “altın elma”nın ayva olduğu ve ayva tatlısını yalnızca Türklerin yaptığıydı…
Reçeli bir başka güzel
Bizim evimizden ayva reçeli eksik olmazdı; doğal olarak ayva marmeladı da teldolabımızda hep bulunurdu… Hele annem bir tatlısını yapardı ki… Üzerine Barbaros’tan aldığımız halis kaymağı koyar, öyle servis ederdi… Mis gibi kokan, pembemsi turuncu renkte, jölemsi suyunun kenarından aktığı üzerine ceviz gezdirilmiş bir lezzetti annemin hâlâ unutamadığım ayva tatlıları!
Bu arada, çiğ ayva yemekten nefret edenlerin bile reçeline dayanamadığına tanık olmuşumdur… Annem, rendeleyip hafif sulu yapardı, ben öyle seviyorum diye… Bu nedenle de ekmeğin üzerine süremezdim ama kocaman bir lokmayı batırıp yerken nasıl keyif aldığımı siz düşünün…
Şimdi kış geldi, leziz ayvaların tam zamanı. Ayvanın ucuzlaması da kışın habercilerinden. Alın, ister tatlısını, reçelini yapın; isterseniz kaşıkla ya da bıçakla parça parça yiyin. Tercih sizin.
4 bin yıldır yeniyor
Ayvanın anavatanı Hazar Denizi dolayları ile İran, Türkistan ve Anadolu… Neredeyse 4 bin yıldır biliniyor ve yeniliyor… Pompei’deki duvar resimlerinde ayvayı görmek mümkün… Parfümden bala kadar birçok üründe ayvadan yararlanılmış…
Anadolu’ya gelen Haçlı şövalyeleri onu Avrupa’ya taşımışlar… Bugün, Avusturalya hariç, hemen tüm dünyada yetiştiriliyor… Reçeli ve marmeladı ilk ayvadan yapmış Avrupalılar. Portekizce'de marmelatın karşılığı marmelo, o da ayva anlamına geliyor…
Çekirdekleri çok değerli
Avya üretiminde Türkiye’yi Çin, Özbekistan, Fas, İran, Arjantin izliyor… Bizde ekmek ayvası, Eşme ayvası ve limon ayvası yetişiyor… Söylediğim gibi ekmek ayvası, çiğ olarak rahatça yenilebiliyor… Osmanlı mutfağında domatesten önce yemeklere ayva katılırmış, ayvanın Arapça anlamı olan "sefercel" sözcüğü kullanılırmış onu anlatmak için…
Ayva yedikten sonra çekirdeklerini atmamak lâzım, çünkü onlar da işe yarıyor… Ancak, çekirdeklerin çiğ yenmesi sağlığa zararlı olabilir, bu nedenle çeşitli bitki ve baharatlarla kaynatarak, krem haline getirerek doğru tarifl eri uzmanlarından öğrenip kullanmak mümkün…
Sohbetimizi, annemin yaptığı gibi rendelenmiş ayva reçeli tarifi ile bitireceğim. Mutlaka deneyin...
Rendelenmiş ayva reçeli
Malzemeler: 4 adet ayva, 4 su bardağı toz şeker, 1 su bardağı su (arzu ederseniz ayvanın bırakacağı kendi suyuyla yetinebilirsiniz) 3 karanfil, yarım limonun suyu.
Yapılışı: Ayvaları yıkayıp kabuklarını soymadan tencereye rendeleyin… Çekirdekleri de aynı tencereye koyun… Üzerine toz şeker, su ve karanfil ekleyerek bir gece dinlendirin… Ertesi gün ocağa alıp kısık ateşte pişirmeye başlayın… Ayvalar iyice yumuşamaya başlayıp macun kıvamını aldığında yarım limonun suyunu ekleyip 5 dakika daha karıştırın… Soğumasını bekleyip kavanozlara boşaltın… Kavanozların kapağını kapattıktan sonra 10 dakika kadar sıcak suda kaynatırsanız, reçeliniz uzun ömürlü olur. Reçelleri serin ve güneş görmeyen bir yerde muhafaza edin…