Arap ülkelerinde ekonomi düşüşte

Ömer Faruk ÇOLAK
Ömer Faruk ÇOLAK EKONOMİ ATLASI dunyaweb@dunya.com

Arap coğrafyası uluslararası kuruluşlarca Orta Doğu ve Mağrip ülkeleri (MENA, Middle Eastern and Maghreb Countries) olarak tanımlanır. Bazen bu ülkeler arasında ayrıştırmaya gidilir. Bunlardan birisi de Körfez Ülkeleri (GCC, Gulf Countries), tanımlamasıdır. Bu ülkeleri tek bir potada değerlendirmemek gerekiyor. Çünkü bunlardan bazıları petrol ihraç eden, bazıları petrol ithal eden ülkelerdir. 

Petrol ihraç eden ülkeler grubun zengin ülkeleri oldukları için “abi ülke” konumundadırlar. Şimdi bu tablo değişiyor.  Çünkü petrol fiyatlarındaki düşüş Arap Coğrafyasının zengin ülke ekonomilerini tepetaklak etmiş durumda. Bu ülkelerde sadece büyüme oranı düşmüyor, bütçe açığı ve cari açık oranı da artıyor.  

catssvvssvsv.jpg

MENA ülkeleri 2000-2012 döneminde ortalama %5,2 büyürken, büyüme oranı 2015 yılında %2,5’e geriledi. 2016 yılı beklentisi biraz daha iyi %3,1. MENA ülkelerinde asıl sorun bütçe ve cari dengede. 2014 yılına kadar bütçe açığı verilmez iken, 2015 yılında bütçe açığının/GSYH oranı 9,2 oldu. 2016 yılı için beklenen oran %10. Yine 2015 yılına kadar cari açık vermeyen MENA ülkelerinde cari açık/GSYH oranı 2015 yılında  %3,2 düzeyinde gerçekleşti. 2016 yılında cari açık/GSYH oranının %6,9 olacağı bekleniyor.

Bütçe fazlası veren ülkeler doğal olarak borçlanmaya gitmezler. Buna karşın bütçe açığı veren ülkeler borçlanmak zorunda kalırlar, elde ettikleri vergi gelirlerinden faiz ödemesinde bulunurlar. Yani kamu olarak daha az eğitim, sağlık, sosyal harcama yapmak zorunda kalırlar. Bütçe açığı veren ülkeler genel olarak cari açık vermeye de mahkûm olurlar. Cari açık tasarruf açığı demektir. İktisatçılar bu iki açığın birlikte görülmesini “ikiz açık”   olarak tanımlarlar. İkiz açık bir tuzaktır ve kurtulmak zaman alır. MENA ülkelerinin önemli bir kısmı bu tuzağın içindeler.

Arap ülke ekonomilerindeki (özellikle petrol ihraç edenler) düşüşün başlıca nedeni, ekonomilerin tek bir sektöre, petrol ve doğal gaza dayanmasıdır. Yani tek sektörle zengin ülke oldular, fakat gelişmiş ülke olamadılar. Tek sektör de tekleyince çöküşte başladı.  Ekonomideki çöküşün bir başka nedeni bu ülkelerin demokrasiden bihaber olmalarıdır, hemen tümünde hanedan, emirlik yönetimi egemen. Üstelik çoğunda rejimleri teokratik. Bundan dolayı kamu harcamalarına savurganlık, keyfilik ve yolsuzluk egemen. Yönetim denetlenmediği için bu olumsuzluklara karşı önlemde alınamıyor. Yönetimler bu keyfi rejimi sürdürmek için halkı sadaka dağıtarak baskı altıda tutuyor. Şimdi bu yardımları yapamayacaklar. Var olan toplumsal huzursuzluk daha da artacak.

Petrol fiyatlarındaki düşüş devam ederse, bu ülkelerin ekonomileri daha da zorlanmaya başlayacak. Belki de asıl “Arap Baharı”  o zaman başlayacak. Fena da olmaz. 

 

Yazara Ait Diğer Yazılar Tüm Yazılar
Çin böyle gider mi? 04 Ekim 2019
Yeni parasal ralli 27 Eylül 2019
Trump etkisi 13 Eylül 2019
Kapıyı çalan kimdir? 06 Eylül 2019
Talep mi borç sorunu mu? 30 Ağustos 2019