Başka kapılara II: İran
Roland Emmerich’in yönettiği Patriot (Vatansever) filmi Amerikan Bağımsızlık Savaşı (1775–1783) sırasında geçiyor. Film, bağımsızlık mücadelesi veren 13 koloni ile emperyal güç İngiltere arasındaki savaş döneminde yaşananları anlatıyor. Film de unutamadığım sahnelerin birisinde İngiliz General Lord Charles Cornwallis, Amerikalılara karşı sert ve kural dışı uygulamalara girişen Albay HerryBuwell’e şöyle diyordu: “Sen yapıyorsun, bu savaş bittiğinde biz onlarla ticaret yapacağız.”
Türkiye’nin 2016 yılında uluslararası dış ticaret açısından durumuna bu gözle bakarsak daha anlamlı olur. Bugün Türkiye ile Rusya ve Suriye arasındaki çatışma ortamında yapılan değerlendirmelerde Cornwallis’in uyarısı unutulmamalıdır. Biz onlarla ticaret yapıyoruz ve yapmaya devam edeceğiz.
Benzer tablo geçmişte Türkiye ile İran arasında da olmuştu. Ancak uluslararası diplomasi nezaketi hiç bu kadar zorlanmamıştı. Türkiye, Rusya ve Ortadoğu ülkeleri ile yaşadığı sorunlar nedeniyle sadece ihracat ve turizmde zemin kaybetmedi, aynı zamanda bu ülkelere yatırım yapan inşaat sektöründe, perakendecilik sektörüne kadar uzanan bir çok sektörde kayba uğradı. Şimdi bir fırsat doğdu. İran’ın Batı ülkeleri ile yaptığı nükleer anlaşma sonrası İran’a uygulanan ambargo kalktı.
İran, Asya ve Ortadoğu ülkesi. Türkiye ile İran 17 Mayıs 1639’da imzalan Kasr-ı Şirin Antlaşması’ndan bu yana pek açık çatışmaya girmediler, bu antlaşma ile belirlenmiş sınırlarda halen geçerliliğini koruyor.
İran 78 milyonluk nüfusu ve 1 milyon 648 bin m2’lik yüzölçümü ile dev bir ülke. Ancak ekonomisi tekliyor. IMF verilerine göre GSYH’si 393 milyar dolar. İran ekonomisi petrol ve doğal gaz ihracatına dayalı. Uzun yıllardır süren ambargo İran ekonomisini olumsuz yönde etkiledi. 2014 yılında küçülen İran ekonomisinin 2015 yılını da sıfır büyüme oranı ile kapatacağı öngörülüyor. Beklenti 2016 yılından itibaren büyüme oranının yüzde 4’ü aşacağı yönünde. Resmi enflasyon oranı ise yüzde 15.5 dolayında, cari fazla var, ancak bütçe açığının GSYH oranı yüzde 2 dolayında.
İran’da iş yapacaklar edebiyat ve sanat ile ilgilensin
İran şu anda yabancı yatırımcıların ülkeye girmesini istiyor. Bunun için yatırım teşviklerini uygulamaya soktu (Ayrıntılar için http://investservices.ir/ adresine bakabilirsiniz). Ambargo nedeni ile dış ticarette yapamadığı hamleleri şimdi yapmak istiyor. Türkiye ambargo döneminde sıkışan İran’ın yanında yer aldı. TCMB Bilançosu ve İhracat rakamlarında oynaklığa ve eleştirilere razı geldi. Yine de dış ticaret hacmi daraldı. 2011 yılında 16 milyar dolar dış ticaret hacmi 2015 yılında 9 milyar 770 milyona kadar geriledi.
Bundan dolayı kısa vadede İran ile dış ticaret hacmi artırılmalı. Sonra yatırımlar ve diğer alanlara girilir. Unutmayalım AB ve ABD, İran’a çok uzak. Taşıma maliyetinde avantaj Türkiye’de.
Son bir not, İran’a gidip iş yapacaksanız, biraz edebiyat ve sanat ile ilgili okuma yapın. Çünkü ortalama İranlı bu konularda bizden çok iyi. Mahcup olmayın.
