Bütçede alarm!

Naki BAKIR
Naki BAKIR MAKRO BAKIŞ naki.bakir@dunya.com

Ocak-nisan döneminde bütçe gelirleri yüzde 38,6 artışla 1 trilyon lira civarında kalırken, harcamalar yüzde 83,9 artışla 1,5 trilyona yaklaştı. Devlet, yılın ilk dört ayında 135 milyar lira faiz ödedi. Faiz hariç de 247,3 milyar lira açık verildi.

Merkezi yönetim bütçesi, seçimlerden önceki ay olan nisanda 132,5 milyar lira ile rekor düzeyde gerçekleşti. İlk dört aydaki kümülatif açığı 400 milyar dolara yaklaşan bütçe, alarm verdi. Hazine ve Maliye Bakanlığı nisan ayı bütçe gerçekleşmelerini açıkladı. Buna göre aylık bütçe harcaması geçen yıla göre yüzde 86,9 artarak 400,4 milyar lira olurken, bütçe gelirleri yüzde 63,3 artışla 267,9 milyar lirada kaldı.

Bunun sonucunda 132,5 milyar lira ile geçen yıla göre yüzde 164,1 daha yüksek bir açık verildi. Bir ayda, geçen yıla göre yüzde 80,3 daha fazla olmak üzere 34,5 milyar lira faiz ödendi, faiz dışı toplam harcama ise yüzde 87,5 artışla 365,9 milyar liraya ulaştı. Aylık bazda 98 milyar lira ile geçen yılın aynı ayındakinin yüzde 215,7 üstünde bir faiz dışı açık verildi.

Açık, yıllık hedefe yaklaştı

Ocak-nisan döneminde verilen bütçe açığı, yılın tümü için öngörülen toplam 659,4 milyar liralık bütçe açığının yüzde 60’ına yaklaştı. 11 ili vuran ve ülke ekonomisine büyük maliyetler yükleyen depremlerin yaşandığı şubat ayında 170,6 milyar liraya fırlayan bütçe açığı martta ise 47,2 milyar liraya gerilemiş, kamu bankalarından elde edilen 40 milyar liralık temettü ile KİT’lerden sağlanan 15,5 milyar liralık arızi gelirler bunda etkili olmuştu.

Nisanda tekrar rekor düzeye ulaşan açığın, depremlerin devam eden etkileri ve seçim harcamalarının etkisiyle izleyen dönemde yüksek çıkmaya devam edeceği bekleniyor. Yılın tümündeki açığın 1 trilyon lirayı aşacağı tahmin ediliyor. Bu da açığın, milli gelirin yüzde 5’ini aşması anlamına geliyor. Söz konusu oranın yüzde 3 dolayında kalması hedeflenmişti.

Dört aylık açık 400 milyara yaklaştı

Ocak-nisan döneminde bütçe gelirleri yüzde 38,6 artışla 1 trilyon 62,7 milyar lira olurken, harcamalar yüzde 83,9 artışla 1 trilyona 445,2 milyar liraya ulaştı ve dört ayda 382,5 milyar lira bütçe açığı verildi. Dört aydaki kümülatif bütçe açığı, geçen yılın eş dönemindeki 19,4 milyar liralık açığın tam yüzde 1.875,9 (18,8 kat) üzerinde gerçekleşti. İlk dört ayda faiz öremeleri yüzde 30 artışla 135,2 milyar TL olurken, faiz dışı harcamalar yüzde 92,1 artışla 1 trilyon 310 milyar liraya ulaştı.

Geçen yıl ilk dört ayda 84,6 milyar lira faiz dışı fazla elde edilen bütçede, bu yıl aynı dönemde ise 247,3 milyar lira tutarında faiz dışı açık oluştu. Ocak-nisan döneminde 639,5 milyar liraya ulaşan cari transferler faiz dışı harcamaların en büyük bölümünü oluşturdu. Söz konusu transferler geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 100,5 arttı.

Aynı dönemde 362,4 milyar liralık personel gideri ve 56,2 milyar liralık SGK prim ödemesi ile 101,8 milyar liralık mal ve hizmet alımı, 120,3 milyar liralık yatırım harcaması gerçekleşti, borç verme kalemi 29,7 milyar lira oldu. Bütçe gelirleri ile harcamaları arasındaki makasın aleyhte açıldığı ilk dört ayda, gelirlerin en büyük bölümünü oluşturan vergi tahsilatının sadece yüzde 46 ile enflasyonun çok altında bir artışla 863,7 milyar lira düzeyinde kalması bunda etkili oldu.

Yüksek bütçe açığı-yüksek borçlanma

Bütçe açığı, iç ve dış borçlanma yoluyla finanse ediliyor. Kredi kuruluşlarının değerlendirmesinde ülke kredi notu diplere inerken dış kaynak bulmak zorlaşıyor. Bu durumda ülke, yüksek faizle döviz borçlanmasına gitmek zorunda kalıyor. Kıtlaşan dış borçlanma imkanları, açığın finansmanında daha çok iç borçlanmayı öne çıkarıyor. Genel olarak yüksek borçlanma gereği, borç verenler nezdinde kamunun elini zayıflatıyor, faizle ve enflasyonla mücadele politikalarını zorlaştırıyor.

 

Yazara Ait Diğer Yazılar Tüm Yazılar