'Fıstık dede' Barak Ovası’nda yüzleri güldürdü

Türkiye’nin güneydoğusunda Gaziantep ve bölgesini içine alan Barak Ovası, binlerce yıldır fıstık tarımı yapılan bir alan. Göbeklitepe’de bulunan 9 bin yıllık kalıntılarda bile Antep Fıstığı cumbasına (salkım) rastlanılması, bunun en güzel kanıtı. İran ve Amerika’dan sonra dünyanın en büyük üçüncü büyük fıstık üreticisi olan Türkiye, 210 bin kişinin geçimini sağladığı bu alanda son yıllarda ciddi bir verimlilik sıkıntısı çekiyor. Çiftçi ailelerin çocukları bile bölgeden göç ediyor. Antepfıstığının kaderi tehlikeye girince TEMA Vakfı öncülüğünde dört yıl önce Barak Ovası’nda önemli bir projeye başlandı.

Ustasından çiftçilere ağaçların altında eğitim

Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü işbirliğinde yürütülen “Antepfıstığı üretiminde verim ve kalitenin artırılması projesi”ne destek ise dünyanın tek Antepfıstıklı çikolatasını üreten Nestle'den geldi. Çalışma “Fıstığımız Bol Olsun” adıyla tüm bölgeye yayıldı. Fıstık tarımının geliştirilmesi ve çiftçilerin bilinçlendirilmesi için kolları sıvayan ekibin koordinatörlüğünü ise tarıma dayalı kırsal kalkınma projelerinde uzun yıllara dayanan tecrübeye sahip Metin Şenol üstlendi.

Şenol’un tarım ürünleri konusundaki geçmişi hayli parlak. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi’nden mezun olduktan sonra bir dönem Orman Bakanlığı’nda çeşitli görevlerde bulunan Şenol Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü, Helsinki Üniversitesi, ABD New-Meksiko Üniversitesi ve Roma Üniversitesi’nde araştırmalar yapmış. Kırsal kalkınma konusunda birçok proje yürütmüş. 1996'da TEMA'ya katılan Şenol, "Fıstığımız Bol Olsun" projesiyle dört yıldır yüzlerce çiftçi ile bir araya gelerek eğitimler veriyor, yeni uzmanlar yetiştiriyor. İşte bu nedenle adı artık bölgede “Fıstık dede” diye anılıyor.

Verim yüzde 52 arttı

Barak ovasında her yıl 150’den fazla üreticiye eğitim ve bahçelerde danışmanlık hizmeti verdiklerini söyleyen Şenol, yarattıkları değişimi şöyle anlatıyor: “Bölgede fıstık çiftçisinin en büyük eksiklerinden biri aşılama ve budama konusundaydı. Proje kapsamında aşılama eğitimleri verdik ve şu anda 56 aşıcı, 77 de budamacı yetiştirdik. Ayrıca 133 kursiyer de fıstık bahçelerinde çalışmaya başladı.” Şenol ayrıca, eğitim ve birebir danışmanlıklar sonrasında 2011-2016 arasında ağaç başına görülen verim artışının yüzde 52’lere ulaştığını söylüyor. Bu fark, alışılagelen yöntemle tarım yapılan bahçelere göre ise iki katın üzerine çıkmış. Şenol, “Proje bahçelerine 2 bin erkek ağaç fidanı dikildi, 300’den fazla ağaca aşılama yapıldı. Sürdürülebilirliği de sağlamış olduk. Eskiden 9-10 yaşında mahsul veren ağaçlardan şimdi 2-3 yaşında ürün toplanıyor” diyor.

Tarihi ve geleceği belgeselle anlatıldı

Fıstığımız Bol Olsun kapsamında yapılan tüm çalışmalar ve fıstık tarımının önemini anlatan bir de belgeseli çekildi. Coşkun Aral imzası taşıyan “Efsane Tadın İzinde: Fıstık ve Çikolata” isimli belgesel fi lmde fıstıklı çikolatanın Antep ve Meksika arasındaki yolculuğu anlatılıyor.

800 yıllık anıt ağaçlar belirlenerek korumaya alınıyor

TEMA Vakfı ve Nestlé Damak işbirliği ile yürütülen Fıstığımız Bol Olsun projesi kapsamında yaşlı fıstık ağaçlarının özel korumaya alınması için çalışma başlatıldı. Gaziantep’te 12 adet Antepfıstığı “anıt ağaç” adayı tespit edildi. TEMA Vakfı, ağaçların “anıt ağaç” statüsüne alınması için Gaziantep Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne başvuru yaptı. Çalışmada yaşları 400 ila 800 arasında değişen ağaçlar belirlendi. Yavuzeli ilçesine bağlı Keşrobası köyünde 7, Göbek köyünde 4 ve Nizip ilçesine bağlı Tosunlu köyünde 1 adet olmak üzere toplam 12 ağaç “anıt ağaç” adayı olarak tespit edildi. Ağaçların bulunduğu yerlerin koordinatları kayıt altına alındı, fotoğrafl andı, envanter karneleri çıkarıldı.