İSG KATİP sistemi üzerinden SGK’nın yaptığı çapraz kontrole dikkat!
Ekonominin ve çalışma hayatının en önemli sorun alanlarından birini kayıt dışılık oluşturmaktadır. Bu durum, bir yandan devletin vergi, SGK’nın da prim gelirlerini azaltırken, bir yandan da yükümlülüklerini yerine getiren işverenler açısından haksız rekabete yol açmakta, çalışanlar bakımından da kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, emekli aylığı, işsizlik ve iş göremezlik ödeneği gibi iş hukuku ve sosyal güvenlik haklarının daha düşük olması şeklinde olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.
Bu çerçevede, kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında, sosyal güvenlik reformu kapsamında çıkarılan kanun ve ikincil mevzuat düzenlemeleri ile SGK’ya önemli yetkiler verilmiş, ayrıca, bu konuda merkezde “Kayıt dışı İstihdamla Mücadele Daire Başkanlığı” taşrada da Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü ve Sosyal Güvenlik Merkezleri’nde “Kayıt dışı İstihdamla Mücadele Servisleri” kurularak SGK kurumsal kapasitesini artırmış, fiili denetime gerek kalmadan çeşitli kurum ve kuruluşlardan elektronik ortamda temin ettiği bilgi ve belgeler üzerinden kayıt dışı istihdamı daha etkin ve daha kolay tespit edebilir hale gelmiştir.
SGK’nın kayıt dışı istihdamla yaptığı kontrollerden birisi de iş sağlığı ve güvenliği konusunda işyerlerine hizmet veren İSG profesyonellerinin (işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı) sigortalı olarak SGK’ya bildirimlerinin yapılıp yapılmadığıdır.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili ikincil mevzuat hükümlerine göre, işyerleri az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli şekilde üç sınıfa ayrılarak, işyerlerinin tehlike sınıflarına ve çalıştırılan personel sayısına göre her ay belli süre ve sayıda iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli çalıştırma yükümlülüğü bulunmaktadır.
İşverenler, işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, çalışanların ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla; çalışanları arasından ilgili yönetmeliklerde belirtilen nitelikleri haiz bir veya birden fazla işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı görevlendirebileceği gibi, işyerinde gerekli niteliklere sahip personel bulunmaması durumunda söz konusu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri’nden (OSGB) hizmet alarak da yerine getirebilmektedir.
Bu çerçevede, işyerlerince iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili istihdam edilen veya OSGB’den hizmet almak suretiyle çalıştırılan işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının isimlerinin, çalışma şeklinin (tam süreli, kısmi süreli) aylık çalışma saatlerinin, göreve başlama ve görev bitiş tarihleri ile diğer bilgilerin, Çalışma Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünce iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin kayıt, takip ve izlenmemesi amacıyla oluşturulmuş olan İSG-KÂTİP programına kaydetmeleri gerekmektedir.
SGK, kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında İSG-KATİP sistemine işyerlerince kaydedilmiş olan bu bilgileri, kendi sistemindeki sigortalılık bildirimleri (işe giriş, işten çıkış, aylık prim ve hizmet bildirimleri) ile karşılaştırarak işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının sosyal güvenliklerinin sağlanıp sağlanmadığını periyodik olarak kontrol etmektedir.
Örneğin; A işyeri tarafından İSG-KATİP sistemine iş güvenliği uzmanı olarak X iş güvenliği uzmanının 01.01.2018-31.07.2018 tarihleri arasında kısmi süreli olarak ayda 1110 saat çalışacağı şeklinde kayıt yapılmış ise, SGK, A işyerinin, bu iş güvenliği uzmanının söz konusu çalışmasıyla ilgili olarak 01.01.2018 tarihli sigortalı işe giriş bildirgesinin verilip verilmediğini, 01.01.2018-31.07.2018 tarihleri arasında 3 gün üzerinden aylık prim ve hizmet belgesiyle sigortalılık hizmetlerinin bildirilip bildirilmediğini, yine işten çıkışı ile ilgili olarak 31.07.2018 tarihli sigortalı işten ayrılış bildirgesinin verilip verilmediğini kontrol etmektedir.
SGK sistemindeki bildirimler ile İSG-KATİP sistemindeki bilgilerin karşılaştırılması sonucunda, ilgili işyeri hekimi ve/veya iş güvenliği uzmanının sosyal güvenlik bildirimlerinin yapılmadığının veya eksik yapıldığının tespit edilmesi halinde, SGK tarafından işyerine veya OSGB’ye ilgili işyeri hekimi ve/veya iş güvenliği uzmanının işe giriş bildirgesinin, işten çıkmışsa işten ayrılıp bildirgesinin, çalıştığı süreye ilişkin sigortalılık hizmeti ve primlerine ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlenmesi bir ay süreli tebligat ile istenmekte, verilmemesi halinde de Kurum tarafından resen düzenlenerek primler tahakkuk ettirilmekte ve idari para cezası uygulanmaktadır.
Dolayısıyla, işyerlerinin kayıt dışı işçi çalıştırma durumu ile karşılaşmamak için iş sağlığı ve güvenliği konusunda gerek kendilerince, gerekse hizmet aldıkları OSGB’ler tarafından istihdam edilen ve İSG-KATİP sistemine tanımlanan işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının sosyal güvenliklerini mevzuata uygun olarak sağlamaları hususuna dikkat etmelerinde fayda vardır.