Kahramanmaraş'ta ceviz yetiştiriciliği...
Ceviz yetiştiriciliği çok ilgi görüyor. Birçok girişimci bu alana yatırım yapıyor. Araştırmacılar, daha kaliteli ve verimi yüksek türler üzerine çalışıyor. Yakın zamanda gittiğimiz Kahramanmaraş'ta ceviz yetiştiriciliği konusunda üniversite ile özel sektör işbirliğine örnek olacak bir girişime tanık olduk.
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi ile kentin önemli sanayi kuruluşlarından Kahramanmaraş Kağıt Sanayi ceviz konusunda önemli bir projeyi yaşama geçiriyor. Üniversitenin geliştirdiği Maraş-18 ve Sütyemez1 ceviz çeşitlerinin fidan üretim hakkını ihale ile Kahramanmaraş Kağıt Sanayi'nin tarım şirketi Aksu Tarım, 20 yıllığına almış. Daha önce seracılık yapılan alanda şimdi mavi sertifikalı ceviz fidanı yetiştiriliyor. Maraş-18 ve Sütyemez1 sıradan ceviz çeşitleri değil. "Türkiye'nin ceviz yıldızları" olarak adlandırılıyor.
İki ceviz çeşidinin ve yaşama geçirilen projenin başlangıcı yıllar öncesine dayanıyor.
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Sütyemez, yaklaşık 15 yıl bu iki ceviz çeşidi üzerine ıslah çalışmaları yaptı.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın ilgili birimleri tarafından son 3 yıl boyunca gerekli inceleme ve değerlendirmeler yapıldıktan sonra bu iki ceviz çeşidi 8 Nisan 2009'da bakanlık tarafından tescil edildi. Buna paralel olarak söz konusu ceviz çeşitleri Türkiye'de ve dünyada ceviz üreticilerine sunulmak üzere bakanlığın "Milli Çeşit" listesinde yer verilerek yayınlandı. Üniversitenin ilk tescilli ürünü olan, bu ceviz çeşitlerinden birine "Maraş-18" diğerine ise ıslah çalışmalarını sürdüren öğretim üyesinin soyadı "Sütyemez1" verilerek kaydı yapıldı.
Islah ve tescil aşamaları tamamlanan söz konusu ceviz çeşitlerinin kalite, verim ve irilik bakımından Türkiye ve dünyada yetiştirilen standart ceviz çeşitlerinden çok daha üstün özellikleri olduğunu belirten Yrd. Doç. Dr. Mehmet Sütyemez, ceviz yetiştiriciliğine uygun alanlarda çok rahat yetiştirilebildiğini söylüyor. Mehmet Sütyemez'in verdiği bilgilere göre, bu iki ceviz çeşidinin özellikleri şöyle:
Maraş-18 ceviz çeşidi; kalite verim ve lezzet yönünden üstün özelliğe sahip, iç oranı yüzde 55 ve diğer iç kalite özelliklerinin yüksek olması yanında iç kurduna karşıda dayanıklıdır. Ceviz yetiştiriciliğinde aranan en önemli özelliklerden biriside meyve içinin tüm ya da en fazla iki parça çıkmasıdır. Bu özellik bakımından Maraş 18 ceviz çeşidi çok yüksek orana sahiptir.
Sütyemez1 ceviz çeşidi ise, kalite ve verimliliğin yanı sıra en önemli özelliği çok iri (26 gram üzerinde) olmasıdır. Ceviz meyve türünde aranan ilgili kriterlere göre bu ceviz çeşidi, bugüne kadar gerek yurtiçinde gerekse yurtdışında verim ve kalite özellikleri belirlenerek tescil edilmiş dünyanın en iri (26.63 g) standart ceviz çeşidi olması dikkat çekicidir.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı kayıtlarına göre, Türkiye'de 1990 yılından bu yana tescil edilmiş bir ceviz çeşidi yok. Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü tarafından 1990 yılında tescil edilen ceviz çeşitlerinden sonra, yaklaşık 19 yıl herhangi bir kurum tarafından ceviz çeşidinin geliştirilmesine yönelik tescil kaydı yapılmamış.
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi bünyesinde ıslah edilip, tescil ettirilen bu iki ceviz çeşidi, ceviz meyve türü içerisinde 1990- 2009 yılları arasında, kayıt altına alınan ilk tescilli ceviz çeşitleri oldu. Bu ceviz çeşitleri ile Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi, tescilli ceviz çeşidi sahibi olmak bakımından Türkiye' deki tüm ziraat fakülteleri içerisinde ilk fakülte oldu.
Ceviz çeşitlerinin ıslahı kadar onun üretime katılması da çok önemli Kahramanmaraş'ta bunun somut örneğini görüyoruz. Üniversitenin ıslah çalışmaları sonucunda tescil ettirdiği iki ceviz çeşidinin fidan üretim hakkı ihale ile 20 yıllığına Aksu Tarım'a verildi. Aksu Tarım, bu işe 2.5 milyon lira yatırım yapmış. Şirket yöneticileri Mustafa Ciğer, Sıdık Ciğer ve çalışanları yaptıkları yatırımın karşılığını almak ve Kahramanmaraş'ta ve ülke genelinde ceviz yetiştiriciliğini kaliteli ve verimli çeşitlerle yaymak istiyor.
Yazının başında da belirttiğimiz gibi, ülke genelinde ceviz yetiştiriciliğine büyük ilgi var. Ceviz yetiştiriciliğinde yer seçimi ve bölgeye en uygun, kaliteli ve verimli çeşidin seçimi çok büyük önem taşıyor. Yatırımcıların özellikle buna dikkat etmeleri gerekiyor.
Buradan bir uyarı yapmakta yarar var. Ceviz yetiştiriciliğine olan ilgiyi kötüye kullanarak internet üzerinden, üreticileri kulaktan dolma bilgilerle adı sanı bilinmeyen fidan çeşitleri ile yanlış önlendirenler var. Bu tuzağa düşmemek için yatırımcılar iyi araştırarak doğru bilgi ve doğru çeşitle yatırım yapmalı.
Özetle, ceviz ithal eden Türkiye, dışa bağımlılıktan kurtulmak için ceviz yetiştiriciliğini bilinçli olarak geliştirmesi gerekiyor. Yatırımcılara önerimiz, ceviz konusunda Türkiye'nin önemli uzmanlarından ve bizimde her fırsatta bilgisine başvurduğumuz Prof. Dr. Yaşar Akça'nın Ceviz Yetiştiriciliği kitabını okumaları. Kitabın 4. baskısı çıktı. Önsözünü de cevize gönül vermiş yazarımız Dr. Rüştü Bozkurt yazdı.