Karadeniz 2017’yi pozitif geçirdi, sıra 2018’de
2017 yılı ekonomi verileri Karadeniz ülkeleri tarafından açıklandı, genel anlamda ülkeler için pozitif bir 2017 olduğu söylenebilir. Son çeyrek büyüme verilerinin açıklanması ile birlikte bölgede yıl geneli itibariyle en hızlı büyüme gösteren ülke Türkiye oldu. yüzde 7,4 büyüme oranı ile Türkiye sadece Karadeniz'de değil, küresel anlamda da en hızlı büyüyen ekonomiler arasında yer aldı.
Karadeniz bölgesinin ekonomideki performansını ölçmede ülkelerin 2017 yılı verilerini kısaca değerlendirmek yararlı olabilir. Geçtiğimiz yıl Mart ayında yapılan seçimlerde aldığı yüzde 32 oy oranı ile hükümeti kuran merkez sağ GERB (Bulgaristan’ın Avrupa Gelişimi için Vatandaşlar) partisi ekonomik reformlar anlamında yıl içerisinde büyük bir atılım gerçekleştirmedi. Ülke yılsonunda yüzde 3,5 büyüme oranı açıkladı, Dünya Bankası ise Haziran 2017’de Bulgaristan için yüzde 4,4 büyüme öngörmüştü. İşsizlik oranı yüzde 6,6, genç işsiz oranı ise yüzde 12,9 olarak açıklandı ki bölgede bu rakamların oldukça pozitif olduğunu belirtmek gerekir. Net yabancı yatırım verilerinde Bulgaristan bölgenin en geride kalan ülkesi konumunda: yılsonu itibariyle toplam yaklaşık 900 milyon dolar yabancı yatırım ülkeye çekilebildi. Yabancı yatırımlar incelendiğinde Bulgaristan'da gayrimenkul yatırımlarına yönelik net yatırımında bir önceki yıla kıyasla yüzde 83 düşüş dikkat çekmektedir. Avrupa Birliği ülkelerinin enflasyonu iyileştirme ve koruma çabası dolayısıyla üye ülke Bulgaristan’ı da olumlu etkilemektedir: enflasyon yüzde 1,1 ile oldukça iyi seviyede kaldı. Son olarak, yılsonunda toplam 26,1 milyar dolar ihracat gerçekleştirildi.
2018 yılında başkanlık seçimlerinin gerçekleştirileceği Gürcistan'da ise yabancı yatırımcının ilgisini çekebilmek amacıyla yapılan reformlar ile ülkedeki yatırım ortamı Dünya Bankası’nın raporuna göre ilk 10 içerisinde yer alsa da 2017 yılı sonunda işsizlik oranının yüzde 11,8, yabancı yatırımın 1,9 milyar dolar ve ihracatın 2,3 milyar dolar olması ülkede ekonomik verilerin istenen seviyede olmadığını göstermektedir. 2017 yılında pozitif gelişme olarak ülkenin yılsonu ekonomik büyüme oranı yüzde 5,4 olarak açıklandı ki 2018 ve sonrasında da Gürcistan’ın pozitif ivmeyi sürdürmesine yönelik beklentileri de arttırdı. Gürcistan’da yılsonu enflasyon ise yüzde 6,7 olarak belirlendi.
Tarihinde ilk kez kadın başbakana sahip olan Romanya'da Dancila yönetimi henüz 2. ayını yeni doldurdu. 2017 yılı sonunda yüzde 1,1 seviyesindeki düşük enflasyon oranı ve son yıllarda olduğu üzere Avrupa Birliği'nin en hızlı büyüme oranı olan yüzde 6,9 seviyesindeki ekonomik büyüme ülkenin en önemli ekonomik göstergeleri arasında yer aldı. Ülkenin 2017'deki ihracat toplamı 70 milyar dolar altında olarak öngörülüyor ki bu da 2013 yılı öncesindeki seviyeye iniş anlamına gelmektedir. İhracata kıyasla yabancı yatırım rakamının 5,7 milyar dolar seviyesinde kalması ise Romanya'da yabancı yatırımın istenen seviyede neden kalmadığının sorgulanması gerektiğini göstermektedir. İş yapılabilirlik raporuna göre 45. sırasında olan ülkede Dancila yönetimi tarafından 2018 ve 2019 yıllarında yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelik yeni bir kapsamlı reform beklenebilir. Romanya'nın 2017 yılsonu işsizlik oranı yüzde 5,3 olsa da genç işsiz oranının yüzde 20'nin üzerinde olması başka bir deyişle genç nüfusun istihdamda yer almaması özel sektör için tehdit oluşturmaktadır.
Geçtiğimiz hafta gerçekleştirilen başkanlık seçimleri ile yüzde 77 oranında oy alarak ikinci döneminde tekrar başkanlığa seçilen Putin yönetimindeki Rusya kısa dönemli ekonomik krizi şimdilik çevirmiş gibi: petrol fiyatlarının hızla düşüşü sonrası yaşanan ruble değer kaybı ve AB-ABD tarafından gerçekleştirilen yaptırımlara rağmen 2017 yılında ülke ekonomisinin toparlandığı görülmektedir. Yılın 3. çeyreği sonunda Rusya yüzde 1,8 ekonomik büyüme ve toplamda 25,3 milyar dolar yabancı yatırım rakamı açıkladı. Yılsonu itibariyle açıklanan ihracat ise 357,1 milyar dolar ile Rusya bölgenin lokomotifi olmaya devam ediyor. İşsizlik oranı ve enflasyon ise istenen düzeyde denebilir: yılsonu verilerine göre Rusya’da yüzde 5,5 oranında işsizlik ve yüzde 4,2 oranında enflasyon oranı açıklandı.
Volodymyr Groysman yönetimindeki Ukrayna’da işsizlik oranı yüzde 9,5 ile çift hanelere yaklaştı yılsonunda. yüzde 12,8 oranındaki enflasyon ise bölgenin en yüksek enflasyon verisi olarak açıklandı. Rusya ile yaşanan gerilim ekonomi verilerine de yansımış durumda olsa da yüzde 2,2 büyüme oranı ülke ekonomisi için pozitif gelişme olarak değerlendirilebilir. Bir önceki yıla kıyasla 2017 yılında yüzde 13 artış ile 52,3 milyar dolar ihracata rağmen yabancı yatırım yüzde 35 azalma ile 2,2 milyar dolar olarak gerçekleştirildi. Rusya ile yaşanan gerilim sonrasında 10,7 milyar dolar rekor seviye olan 2008 yılına bir türlü tekrar yaklaşılamadı.
Kemer sıkma politikalarına devam eden Yunanistan'da işsizlik yüzde 22,3 ile halen kritik boyuttadır. Özellikle genç işsiz oranının yüzde 50 üzerinde olması genç nüfusun ülke dışına göçüne neden olmaya devam etmektedir. 2017 yılı ile ilk kez bir çeyrekte büyüme yaşanan ülkede 2017 sonunda da yüzde 1,9 büyüme yaşandı. Net yabancı yatırımın 4 milyar dolar olması beklendiği ülkede enflasyon krize rağmen yüzde 1,2 seviyesinde kaldı ki burada Avrupa Merkez Bankası’nın izlediği para politikalarının da etkili olduğunu söylemek mümkün. İhracat ise 32,6 milyar dolar olarak açıklandı. Altın vize programı ile yabancı yatırımın artırılması hedeflenen ülkede 2019 yılı seçimleri öncesinde hükümetin yeni bir yatırım teşvik sistemi sunması beklenebilir.
Ülkemizde ise 2017 yılı son çeyrek verisi Mart sonunda yüzde 7,3 büyüme olarak açıklandı, yılsonu büyüme oranı ise yüzde 7,4 oldu. İşsizlik oranının yüzde 11,2 ve enflasyonun yüzde 10,9 ile iki haneli verilerde kalması ve genç işsiz oranının yüzde 20 üzerinde olması ekonomi için tehdit yaratsa da 157,1 milyar dolar ihracat önemli bir pozitif etki olarak değerlendirilmelidir. Ülkemizin güvenliğine yönelik iç ve dış tehditlerin 2016 ve 2017 yıllarındaki yabancı yatırımları olumsuz etkilediğini belirtmek gerekir ki 2017 sonundaki yüzde 7,4 büyüme ve 10,8 milyar dolar üzerinde yabancı yatırımın bu açıdan önemli bir başarıdır. Türkiye’nin yabancı yatırımcılara yönelik geliştirdiği yeni hamleler ile (yatırım ile oturma izni/vatandaşlık hakkı vb.) 2018 yılında yabancı yatırım rakamlarının 2017’ye kıyasla daha yüksek seviyelerde olması beklenmektedir. 2019 yılında gerçekleştirilecek seçimler öncesinde hükümet tarafından özellikle vergi ve istihdam alanlarında özel sektöre önemli kolaylıklar sunulması amacıyla hâlihazırda çalışmalar gerçekleştirilmiş olup, destek mekanizmalarının çeşitlendirilmesi beklenmektedir.
Bölgedeki her bir ekonominin bölge içerisinde ve küresel anlamda etkin olduğu özellikler mevcut: Gürcistan'ın yatırım ortamındaki reformları, Bulgaristan, Romanya ve Yunanistan'ın Avrupa Birliği ile birlikte gelen düşük enflasyon oranları, Rusya'nın ihracat verisi ve Türkiye'nin ekonomik büyüme rakamları gibi. Genel anlamda 2018 yılı seçimlerden uzak bir yıl olsa da 2019 yılının Karadeniz bölgesinde seçimler ile dolu geçmesi ülke yönetimlerinin 2018 yılını olabildiğince verimli geçirmeyi esas kılacağına işarettir. Yatırım ortamlarının iyileştirilmesine yönelik reformların (vergi indirimleri, yatırımlarda yeni teşvikler vb.) ve istihdamın artırılması amacıyla yeni düzenlemelerin gerçekleştirilmesi 2018 yılının reform çalışmaları arasında temel taşları oluşturabilir. Temel ekonomik veriler ışığında 2017 pozitif olsa 2018 yılı sonunda Karadeniz bölgesi ekonomisinin daha iyi veriler sunması beklenmektedir.