Karadeniz ülkelerinde istihdam politikaları

Türkiye’nin Ocak ayındaki işsizlik oranı %13 olarak açıklandı ve bu rakam 2009 yılından sonra en yüksek seviyesine ulaştı. 2017 yılının ilk ayı sonunda Karadeniz ülkelerindeki bu oranlar incelendiğinde ise Yunanistan %23,5 ile bölgede en yüksek orana sahip ülke konumunu koruduğu görülmektedir. Genç işsizliğin %50’nin üzerinde olduğu Yunanistan’ı Türkiye izlemektedir. Gürcistan’da ise 2015’ten sonra ülkenin ulusal istatistik ofisi düzenli olarak veri yayınlamasa da bu oranın %12 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Ocak ayında Ukrayna %10, Bulgaristan %8,2, Rusya %5,6 işsizlik oranı açıklarken, bölgedeki en düşük oran ise %5,4 ile Romanya’ya ait oldu.

İstihdamın artırılmasına yönelik yatırım teşvik sistemleri, ekonomik reform paketleri, bireysel destek mekanizmalarının son yıllarda daha da geliştirildiği görülmektedir. 2008 krizinden sonra toplumun iş hayatına daha yüksek oranda kazandırılması her geçen gün önem kazanmaktadır. Karadeniz ülkelerinin bürük bir kısmı da teşvik çalışmaları ile birlikte bu alanda yatırımcıya istihdam desteği sunarak “daha fazla işgücü” politikasının imalat, hizmet ve tarım sektörlerinde yaygınlaştırılmasını hedeflemektedir.

Karadeniz ülkelerin güncel teşvik sistemleri incelendiğinde her ülkenin istihdamı desteklemeye yönelik farklı politikalar izlediği görülmektedir.

• Bulgaristan’da uzun süreli işsiz, engelli ya da yaşlı kesime yönelik destekler daha ön planda; bu alanda sağlanacak her bir ilave istihdamda yatırımcıya vergi indirimi sunulmaktadır.

• Yatırım yeri ve vergiler anlamında cömert bir teşvik sistemine sahip olan Gürcistan’da istihdamın artırılmasına yönelik doğrudan bir desteğin olmaması dikkat çekmektedir. Son dönemde işsizlik oranın çift haneli olduğu ülkede her ne kadar iş yapabilme kolaylığında üst sıralarda olsa da yatırımın en önemli maliyet kalemlerinden biri olan istihdama yönelik desteğin olmaması yatırımcı için yeni yatırım değerlendirme kriterleri açısından dezavantaj oluşturmaktadır.

• Sadece Karadeniz bölgesinde değil, Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında da en düşük işsizlik oranına sahip ülkelerden biri olan Romanya’da ilave istihdama yönelik destek sunulmaktadır. Ülkede teşvik sistemi ile yatırımcıların iki yıla kadar sigorta primi desteğinden yararlanma şansı mümkün. Bu desteğin kısa süreli istihdamları kapsamaması, uzun süreli istihdam koşulu içermesi Romanya’nın sürdürülebilir istihdam politikası izlenimi oluşturmaktadır.

• Ukrayna’da ise belirli bir gelir seviyesinin altında olan işletmelere 2016 sonu itibariyle sahip oldukları ortalama istihdamları için 2021 yılına kadar vergi istisnası desteği sunulmaktadır.

• Ekonomik krizin derinleştiği Yunanistan’daki teşvik sisteminde işçi desteği yer almaktadır. Ancak ülkede yapılan son anketlerde özellikle yeni iş kurma ve yatırım gerçekleştirme talebinin çok düşük seviyede kaldığı görülmektedir. İstihdamın büyük bir bölümünün hizmetler sektörüne kayması ve sigortasız çalışan sayısında önemli artış olması bu desteğin önemini azaltmaktadır.

Türkiye’de ise 2012 yılında güncellenen teşvik sistemi ile yatırımcılara ilave istihdamda önemli bir destek imkanı sunulmaktadır. Bu sistem ile birlikte yatırımların gerçekleştirileceği bölgeye bağlı olarak yatırımcıya değişen oran ve sürelerde sigorta primi işveren ve/veya işçi payı desteği sağlanmaktadır. Ayrıca Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) gibi kurumların da bu alandaki çalışmaları dikkat çekmektedir. KOSGEB yeni iş kuran girişimcilere ve faal olan işletmelere, İŞKUR da hem özel sektör hem de kamuda istihdama yönelik net ücretin belirli bir oranda ödenmesi ya da sigorta primi işveren payında teşvik sunmaktadır.

Bu alanda diğer ülkelere kıyasla en cömert ülke konumunda olan Türkiye’nin Ocak ayında başlattığı istihdam seferberliği ile birlikte bu alandaki çalışmaları güçlendirerek %13’e yükselen işsizlik oranının tekrardan istenen seviyelere çekilmesi hedeflenmektedir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da başlatılan Cazibe Merkezleri programı ile yeni yatırımların hızlandırılması, istihdam kapasitelerinin bölgede artırılması ile birlikte, diğer bölgelerde de farklı kuruluşların istihdam destek mekanizmalarını sunması bu hedefin gerçekleştirilmesine büyük katkı sağlayacaktır.

Kaynak: Dünya Bankası (data.worldbank.org)