Karadeniz’de iş yapmak “kolay” mı?

Dünya Bankası gelenekselleşen iş yapma kolaylığı sonuçlarını 2018 yılı raporu olarak açıkladı, yatırımcının iş kurması ve yönetmesine yönelik kolaylık verileri ile ülkeler sıralanmış oldu. Gürcistan daha önceki yıllarda olduğu gibi Karadeniz ülkeleri arasında bu konuda en iyi pozisyona sahip ülke konumunu koruyarak Almanya, İsveç ve İrlanda gibi gelişmiş ekonomilerin önünde 9. sırada yer aldı.

Dünya Bankası iş kurabilme, inşaat ruhsatı alma, elektriğe erişim, gayrimenkul tescili, kredi kullanabilme, azınlık yatırımcılarının korunması, vergilerin ödenme kolaylığı, sınır ötesi ticaret, imzalanan sözleşmelere uyum ve iflas süreçlerinde prosedürler olmak üzere 10 farklı konuyu her ülke için ayrı bir şekilde irdeleyerek ülkeleri bu konularda ve genel olarak sıralamaktadır. Sıralamaya göre Gürcistan ile diğer Karadeniz ülkeleri arasında büyük fark yer alsa da bir önceki seneye göre Bölge genelinde pozitif gelişmelerin olması da dikkat çekmektedir. Gürcistan’ı sırasıyla Rusya, Romanya, Bulgaristan, Türkiye, Yunanistan ve Ukrayna takip etmektedir. Türkiye ise bir önceki yıla göre 9 sıra yükselerek 60. sırada yer almaktadır.

Gürcistan son yıllarda bu alanlarda gerçekleştirdiği reformlar ile sıralamada üst sıralarda yer alırken doğrudan yabancı yatırımların da pozitif bir şekilde hızlandığı görülmektedir. 2006 yılında 1 milyar $ seviyesini geçen Gürcistan 2014 yılında 1,76 milyar $ ile en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Gürcistan’ın hissedar hakları ve kurumsal şeffaflık gibi konuları içeren azınlık yatırımcılarının korunmasında 2. sırada, iş kurma süresi ve prosedürleri ile birlikte gayrimenkul tescilinde ise 4. sırada olması ülkelerin gerçekleştirdiği ekonomik ve kurumsal reformların ne kadar etkili olabileceğini göstermektedir. Dezavantaj olarak, Avrupa Birliği (AB) üyesi olamaması ve halen Rusya’nın hem politik hem ticari etkisinde kalması Gürcistan’ın sınır ötesi ticarette çok geride kalmasının sebepleri arasındadır.

Karadeniz ülkeleri arasında Romanya’nın sınır ötesi ticarette ilk sırada gelmesi dikkat çekmektedir. İhracat ve ithalatta gereken belgeleri, maliyet ve süreyi içeren bu faktörde Romanya’nın AB üyeliği ve uluslararası ticaret anlaşmaları da bu alanda ilk sırada yer almasına kolaylık sağlamıştır. Rusya’nın elektriğe erişim, gayrimenkul tescili ve sözleşmelerin uygulanması kriterlerinde başarılı olması ülkenin iş yapma kolaylığında üst sıralarda yer olmasına imkan sağlamıştır. Romanya doğrudan yabancı yatırımlarda 2008 yılındaki rekor 13 milyar $ seviyesinin gerisinde kalsa da 2011 yılından itibaren hızlı bir artışın yaşanması iş yapma kolaylığındaki düzenlemelerin katkı sağlaması olarak da değerlendirilebilir.

Türkiye bir önceki yıla kıyasla daha başarılı bir dönem geçirerek sıralamada Gürcistan, Rusya, Bulgaristan ve Romanya’dan sonra gelmektedir. Değerlendirme kriterlerinde azınlık yatırımcılarının korunması ve sözleşme uygulama süreçlerinde başarılı olan Türkiye’nin iş açma kolaylığı, inşaat ruhsatı ve iflas prosedürleri açısından reformlar gerçekleştirmesi ihtiyacı görülmektedir. Burada önemli bir nokta da Türkiye sadece Bölge’de değil global anlamda kredi ve destekler konusunda örnek ülke konumunda yer alsa da kredi kullanımında geride kalmaktadır. Yine iş kurma için gerekli süre ve prosedür oldukça azaltılsa da diğer ülkeler ile kıyaslama sonrası halen atılması gereken adımların olduğu ortaya çıkmaktadır.

Gürcistan ülke ekonomisi ve yatırımcılara yönelik çalışmaları temel örnek olmasa da diğer ülkelere kıyasla özellikle iş kurma ve gayrimenkul tescili konularında Türkiye’nin bu ülkedeki çalışmaları incelemesi yararlı olabilir. AB üyesi ülkelerin en büyük avantajlarından olan sınır ötesi ticarette ise en iyi uygulama olan Romanya’nın ticaret anlaşmaları ve ticarette izledikleri politikalar incelenmelidir. Karadeniz ülkelerinde genel olarak işletmelere yönelik destek türlerinden farklı olarak bu desteklerin kullandırılması için uygun şartların ve imkânların sunulmasına yönelik iyileştirme ihtiyaçları ortaya çıkmaktadır. Genel olarak bakıldığında Karadeniz’de farklı başlıklarda iyi örnekleri mevcut, bölge ülkeleri arasında işbirliği ağlarının geliştirilmesi tüm ülkelerin bu sıralamada üst sıralarda yer almasına imkân sağlayacaktır.

Hükümetlerin açıklamalarından anlaşıldığı kadarıyla Dünya Bankası’nın iş yapma kolaylığı raporuna ülkelerin eskisinden daha da fazla önem vermekte olduğu görülmektedir. Aslında yatırım ortamının iyileştirilmesi bakımından ülkelerin performansının en iyi izlenebileceği raporlardan biri olan bu çalışmanın etkisiyle Karadeniz ülkelerinde “yatırımlarda rekabetçilik” çalışmalarının bir üst seviyeye yükselmesi sağlanacaktır. Bölgenin yatırımcılar için daha cazip hale gelebilmesi için tabloda daha çok tek haneli sıraların görülmesi gerekmektedir ki ekonomik reform çalışmalarının ilerleyen dönemde arttırılması bu açıdan kritik rol oynayacaktır.

Kaynak: Dünya Bankası