KOBİ kredileri 2 trilyona ulaştı
Sayıları 3,5 milyona yaklaşan ve ülke ekonomisinin adeta omurgasını oluşturan küçük ve orta boy işletmelere (KOBİ) bankacılık sektörünce açılan kredilerin hacmi 2022 sonu itibariyle 2 trilyon lirayı aştı.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) toplulaştırılmış verilerine göre bankalar, 2022 yılının tümünde KOBİ’leri kredi yoluyla “net” 954,3 milyar lira fonladı.
Böylece KOBİ kredilerinin bakiyesi 2022 yılında yüzde 88,8 artarak 2 trilyon 28,6 milyar lira ile tarihindeki en yüksek düzeye ulaştı. Bankacılık sektörünün 2012 sonunda 200 milyar liranın altında bulunan KOBİ kredi hacmi, 2014’te 300 milyarı, 2016’da 400 milyarı, 2017’de 500 milyarı, 2018’de 600 milyarı, 2020’de 800 milyarı, 2021 sonunda 1 trilyon lirayı aşmıştı. Kredi bakiyesi geçen yıl neredeyse ikiye katlandı.
En çok kamu bankaları fonladı
2022 sonu itibariyle KOBİ kredi bakiyesinin 996 milyar 601,9 milyon lira ile en büyük bölümünü kamu bankalarınca kullandırılan krediler oluşturdu. Kamu bankalarının KOBİ kredisi hacmi 2022 yılında yüzde 86 oranında net 460 milyar 656,2 milyon lira büyüdü.
KOBİ kredi hacminde banka gruplarına göre geçen yıl oransal bazda en büyük artış ise yabancı bankalarca açılan kredilerde yaşandı. Yabancı bankalarca KOBİ’lere kullandırılan kredilerin hacmi 2022’de yüzde 115,6 oranında net 289 milyar 28 milyon liralık artışla yıl sonu itibariyle 539 milyar 30,6 milyon liraya ulaştı.
Yerli özel bankaların KOBİ kredisi hacmi de geçen yıl yüzde 71 oranında 204 milyar 653,2 milyon liralık artışla 492 milyar 917,8 milyon lira düzeyine yükseldi. Toplam KOBİ kredileri hacminde kamu bankalarının önceki yıl yüzde 49,9 olan payı 2022’de yüzde 49,1’e, yerli özel bankaların payı yüzde 26,8’den yüzde 24,3’e gerilerken, yabancı bankaların payı yüzde 23,3’ten yüzde 26,6’ya yükseldi.
KOBİ kredilerinden en fazla payı, sayıca daha az, ancak çalışan sayısı 50-250 arası ve satış hasılatı 50-250 milyon lira arasında olan “orta boy” işletmeler alıyor. Bu işletmelerin 2022 sonu itibariyle 143 bin 701 hesaptaki kredilerinin toplam bakiyesi 755 milyar 171,4 milyon lira. Çalışan sayısı 10-50 arası kişi, satış hasılatı 5-50 milyon lira arasında bulunan “küçük” işletmelerin 527 bin 69 hesaptaki toplam kredi bakiyeleri de 680 milyar 276,6 milyon liraya yükseldi.
En kalabalık grubu oluşturan, 10’dan az çalışanlı ve mali kriterlerde 5 milyon liranın altındaki “mikro” işletmelerin ise hesap sayısı 3 milyon 849 bin 244, toplam kredi bakiyeleri de 593 milyar 102,1 milyon lira oldu. Geçen yıl toplam kredi hesabı sayısı 10 bin 454 azalan orta büyüklükteki işletmelerin kredi hacmi yüzde 82,1 oranında net 340 milyar 458,4 milyon lira artış gösterdi.
Hesap sayısı 20 bin 135 artan küçük işletmelerin kredi bakiyesi net 336 milyar 672,8 milyon lira büyürken oransal bazda yüzde 98’le en yüksek artışı gösterdi. 2022’de mikro işletmelerin kredi hesap sayısı 365 bin 722, kredi bakiyeleri de yüzde 87,8 oranında net 277 milyar 206,1 milyar lira büyüme kaydetti. Kredi bakiyesi/KOBİ (hesap) sayısına göre ortalama kredi kullanımı orta büyüklükteki işletmelerde 5 milyon 255 bin, küçük işletmelerde 1 milyon 290 bin lira olurken, mikro işletmelerde ise 154 bin lira düzeyinde kalıyor.
Ortalama kredi büyüklüğü toplamda ise 449 bin lira düzeyinde. Bankaların KOBİ kredilerinde takibe düşen miktarın ise 2022’de yüzde 1,6 oranında net olarak 1 milyar liraya yakın azalışla 2022 sonu itibariyle 58 milyar 534,1 milyon liraya geriledi. Takipteki KOBİ kredisi hacmi, 2021 sonu itibariyle 59 milyar 514,3 milyon liraya çıkmıştı.
Geçen yıl takipteki kredi miktarının orta boy işletmelerde yüzde 11, küçük işletmelerde yüzde 2,4 azalırken, mikro işletmelerde ise yüzde 13,2 arttığı belirlendi. Takibe düşmüş kredi borcu bulunan KOBİ/hesap sayısı, toplamda yüzde 14,8 oranında 44 bin 556 artışla 344 bin 657 adet oldu. Bu sayı orta boy işletmelerde yüzde 40,9, küçük işletmelerde yüzde 35,1 azalırken, mikro işletmelerde yüzde 32,5 artış gösterdi.
Takipteki KOBİ kredilerinin toplam kredi hacmine oranı düşmeye devam ederek 2022 sonu itibariyle yüzde 3’ün de altına indi. 2012 sonu itibariyle yüzde 3,3 olan takipteki oran, 2016’da yüzde 5’i geçmiş, özellikle 2018’den itibaren takibe düşüşlerdeki artış paralelinde anılan yıl yüzde 7,2 olmuş, 2019’da ise yüzde 10,1’e kadar yükselmişti. Takipteki KOBİ kredilerinin oranı izleyen dönemde düşüşe geçerek 2020’de yüzde 6,9’a, 2021 sonunda yüzde 5,5’e, son verilere göre ise yüzde 2,9’a kadar gerilemiş bulunuyor.
Ekonominin belkemiği
Türkiye’de de işletmelerin yaklaşık yüzde 99,8’ini oluşturan, toplam istihdamın yüzde 77,8’ini, toplam yatırımların yüzde 53,2’sini, üretimin de yüzde 54,2’sini gerçekleştiren KOBİ’ler ülke ekonomisinin adeta belkemiği konumunda bulunuyor.
TÜİK verilerine göre Türkiye’deki toplam 3 milyon 427 bin 891 işletmenin, en son belirlenen kriterlere göre 3 milyon 421 bin 817’si KOBİ tanımı içinde yer alıyor. KOBİ’ler, tüm dünyada, yalnızca ekonomik gelişimin değil sosyal dengenin ve istikrarın da en önemli aktörleri olarak kabul ediliyor. OECD üyesi ülkelerde toplam işletmelerin yüzde 85’lik kısmını oluşturan KOBİ’ler, istihdamın yüzde 70’ini gerçekleştiriyor.
Ülkeler, ekonomilerinin güçlü ve sürdürülebilir olarak kalkınması için KOBİ’lerin güçlendirilmesine önem ve öncelik veriyor. Türkiye’nin de küresel ekonomik sistemde güçlü bir yer alabilmesi için KOBİ’lerin rekabet gücünün, verimliliklerinin yükseltilmesi, uluslararası piyasalarla entegrasyon süreçlerinin desteklenmesi, yatırım, üretim ve pazarlamada onlara teknik bilgi ve danışmanlık hizmetleri sağlanması, yatırımlarının düşük maliyetli, uzun vadeli kaynaklarla fonlanması stratejik önem taşıyor.