Önce Tengiz, şimdi de Kaşagan petrolü: Dünyanın ‘en büyük’ rezervi, BTC ile Ceyhan’a akacak
Türkiye, enerjideki koridor gücünü artırıyor. Daha önce Kazakistan’dan Tengiz rezervi BTC’ye petrol sağlarken şimdi buna dünyanın en büyüğü olan Kaşagan ekleniyor. Rusya’nın Karadeniz limanlarıyla kurduğu gücünü zayıflatan hat, Türkiye’yi enerjide vazgeçilmez oyuncu haline getiriyor.
Azerbaycan ve Türkmenistan’ın petrolünü dünyaya taşıyan Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı projesine yeni bir hat bağlandı. Bu hat; enerji zengini Kazakistan’daki Kaşagan Sahası. 1990’lı yılların başında keşfedilen Hazar Denizi’ndeki bu rezerv, o dönem dünyanın en büyüğü unvanını almıştı.
Son 40 yılın en büyük rezervi olan Kaşagan Sahası’nda yaklaşık 13 milyar varil petrol, çıkarılabilir durumda. Hazar’ın en büyük rezervi olan alan, 2012 yılında başlayan çalışmalarla 116 milyar dolara mal oldu. Bu onu sadece en büyük rezerv değil, aynı zamanda dünyanın en pahalı enerji projesi de yapıyor. Çin’in 5 milyar dolarlık anlaşmayla 2013’te kurduğu ilk enerji köprüsüyle, Asyalı dev, bu alandan enerji tedarik etmeye başladı.
1993 yılında Eni, BG Group, BP/Statoil, Mobil, Royal Dutch Shell ve TotalEnergies’in yanı sıra Kazakistan Hükümeti’nin de katılımıyla Kazakistan Caspi Şirketi’nin kurulmasıyla oluşturulan konsorsiyumun çıkarmaya başladığı rezerv, şimdilerde Türkiye’nin enerji köprüsü anlayışını güçlendirecek. Zira, Kaşagan Petrolü, artık BTC’ye akmaya başlıyor. Bununla ilgili ilk adımı Azerbaycan enerji şirketi SOCAR açıkladı.
Taşımayı SOCAR duyurdu
Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi SOCAR’dan yapılan açıklamaya göre, Kazakistan’ın Kaşagan sahasından çıkarılan yaklaşık 6 bin tonluk ilk parti petrol Bakü’ye ulaştırılarak Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) petrol boru hattına girdi. SOCAR, Kazak petrolünün bu sevkiyatının 25 Ocak’ta Aktau Limanı’nda Kazakistan’ın ulusal deniz taşıyıcısı Kazmortransflot’a (KMTF) ait Taraz tankerine yüklendiğini bildirdi.
Tanker, 27 Ocak’ta Bakü terminaline ulaştı. Kazakistan’ın ulusal petrol ve gaz şirketi KazMunayGas’ın (KMG) bir yan kuruluşu olan KMG Kashagan BV, Kuzey Hazar Üretim Paylaşım Anlaşması (NCPSA) kapsamında Kuzey Hazar Projesi’nde yüzde 16,88’lik bir paya sahip ve anlaşmanın şartları uyarınca üretim payını Kashagan’dan bağımsız olarak taşıyor ve satıyor.
Rus mahkemeleri diğer hattı kapatmak istedi
2024’ün başlarında, SOCAR ve KMG, Azerbaycan üzerinden petrol geçişini yılda 1.5 milyon tondan 2.2 milyon tona kademeli olarak çıkarmak için bir anlaşma imzalamıştı. Kasım 2024’te, Kazakistan parlamentosunun alt meclisi olan Mazhilis’teki bir hükümet oturumunda, Enerji Bakanı Almassadam Satkaliyev, Kazak petrolünü Aktau üzerinden ve Rusya’yı atlayarak Bakü’ye ihraç etmenin, şu anda Kazakistan’ın toplam petrol ihracatının yaklaşık yüzde 80’ini gerçekleştiren Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu (CPC) üzerinden geleneksel rotayı kullanmaktan daha pahalı olduğunu belirtti.
Hazar’ı Akdeniz’e bağlayan stratejik bir koridor olan BTC boru hattı, halihazırda Kazakistan’ın Tengiz sahasından petrolü taşıyarak Ceyhan’a oradan da önemli kısmı Avrupa olmak üzere dünyanın farklı coğrafyalarına ulaştırıyor. Bu hattın önemi, Rusya’nın Ukrayna işgali sürecinde daha fazla ortaya çıktı. Zira, Kazakistan, Hazar petrolünü BTC ile dünyaya satarak Rusya’yı bypass etmiş oluyor. Bu da Kazak Yönetimi’ni Rusya ile geçtiğimiz yıllarda karşı karşıya getirmişti.
Son 20 yıldır Kazak ham petrolü öncelikle Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu (CPC) boru hattıyla Rusya’nın Karadeniz limanı Novorossiysk’e taşınıyordu. Ancak, bir Rus mahkemesi Temmuz 2022’de CPC boru hattını kapatmakla tehdit ettikten sonra, Kazak hükümeti ve büyük yabancı üreticiler alternatif rotalar aramaya başladı. İşte, BTC’nin alternatif olarak gücü, bu süreçte daha iyi anlaşılır oldu.
Belirtmekte fayda var; BTC’den Kazak petrolü sadece Tengiz rezervine ait kısımdan geliyordu. Bu hattan da aylık yaklaşık 100-120 bin ton petrol Ceyhan’a ulaşıyordu. 2023 yılında toplamda 1 milyon ton petrol Ceyhan’a geldi. 2024’te ise 1.5 milyon ton hedef olarak belirlenmişti. Şimdi bu hatta dünyanın en büyüğü olan Kaşagan’ı da eklediğimizde, Ceyhan’a ulaşan Kazak petrolü ilk olarak 3-4 milyon tona çıkmış olacak. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev de daha önce BTC hattının yer aldığı Trans Hazar Uluslararası Ulaşım Güzergahı’nda (Orta Koridor) petrol taşıma hacmini yılda 20 milyon tona çıkarmayı planladıklarını açıklamıştı.
Özetle; Rusya’ya uygulanan ambargolar ve Batı’nın aldığı kararlar Orta Asya’nın enerji gücünü artırıyor. Bu güç, Türkiye’yi enerjide üreticiden çok koridor olarak vazgeçilmez oyuncu haline getiriyor.