Önce Tengiz, şimdi de Kaşagan petrolü: Dünyanın ‘en büyük’ rezervi, BTC ile Ceyhan’a akacak

Kerim ÜLKER
Kerim ÜLKER Perde Arkası [email protected]

Türkiye, enerjideki koridor gücünü artırıyor. Daha ön­ce Kazakistan’dan Tengiz rezer­vi BTC’ye petrol sağlarken şim­di buna dünyanın en büyüğü olan Kaşagan ekleniyor. Rusya’nın Karadeniz limanlarıyla kurduğu gücünü zayıflatan hat, Türkiye’yi enerjide vazgeçilmez oyuncu ha­line getiriyor.

Azerbaycan ve Türkmenis­tan’ın petrolünü dünyaya taşıyan Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı projesine yeni bir hat bağlandı. Bu hat; enerji zengini Kazakis­tan’daki Kaşagan Sahası. 1990’lı yılların başında keşfedilen Hazar Denizi’ndeki bu rezerv, o dönem dünyanın en büyüğü unvanını al­mıştı.

Son 40 yılın en büyük re­zervi olan Kaşagan Sahası’nda yaklaşık 13 milyar varil petrol, çı­karılabilir durumda. Hazar’ın en büyük rezervi olan alan, 2012 yı­lında başlayan çalışmalarla 116 milyar dolara mal oldu. Bu onu sadece en büyük rezerv değil, ay­nı zamanda dünyanın en pahalı enerji projesi de yapıyor. Çin’in 5 milyar dolarlık anlaşmayla 2013’te kurduğu ilk enerji köp­rüsüyle, Asyalı dev, bu alandan enerji tedarik etmeye başladı.

1993 yılında Eni, BG Group, BP/Statoil, Mobil, Royal Dut­ch Shell ve TotalEnergies’in ya­nı sıra Kazakistan Hükümeti’nin de katılımıyla Kazakistan Caspi Şirketi’nin kurulmasıyla oluştu­rulan konsorsiyumun çıkarma­ya başladığı rezerv, şimdilerde Türkiye’nin enerji köprüsü an­layışını güçlendirecek. Zira, Ka­şagan Petrolü, artık BTC’ye ak­maya başlıyor. Bununla ilgili ilk adımı Azerbaycan enerji şirketi SOCAR açıkladı.

Taşımayı SOCAR duyurdu

Azerbaycan Devlet Petrol Şir­keti SOCAR’dan yapılan açıkla­maya göre, Kazakistan’ın Kaşa­gan sahasından çıkarılan yakla­şık 6 bin tonluk ilk parti petrol Bakü’ye ulaştırılarak Bakü-Tif­lis-Ceyhan (BTC) petrol bo­ru hattına girdi. SOCAR, Kazak petrolünün bu sevkiyatının 25 Ocak’ta Aktau Limanı’nda Ka­zakistan’ın ulusal deniz taşıyı­cısı Kazmortransflot’a (KMTF) ait Taraz tankerine yüklendiğini bildirdi.

Tanker, 27 Ocak’ta Ba­kü terminaline ulaştı. Kazakis­tan’ın ulusal petrol ve gaz şirke­ti KazMunayGas’ın (KMG) bir yan kuruluşu olan KMG Kasha­gan BV, Kuzey Hazar Üretim Pay­laşım Anlaşması (NCPSA) kap­samında Kuzey Hazar Projesi’n­de yüzde 16,88’lik bir paya sahip ve anlaşmanın şartları uyarınca üretim payını Kashagan’dan ba­ğımsız olarak taşıyor ve satıyor.

Rus mahkemeleri diğer hattı kapatmak istedi

2024’ün başlarında, SOCAR ve KMG, Azerbaycan üzerinden petrol geçişini yılda 1.5 milyon tondan 2.2 milyon tona kademe­li olarak çıkarmak için bir anlaş­ma imzalamıştı. Kasım 2024’te, Kazakistan parlamentosunun alt meclisi olan Mazhilis’teki bir hü­kümet oturumunda, Enerji Baka­nı Almassadam Satkaliyev, Ka­zak petrolünü Aktau üzerinden ve Rusya’yı atlayarak Bakü’ye ih­raç etmenin, şu anda Kazakis­tan’ın toplam petrol ihracatının yaklaşık yüzde 80’ini gerçekleş­tiren Hazar Boru Hattı Konsorsi­yumu (CPC) üzerinden gelenek­sel rotayı kullanmaktan daha pa­halı olduğunu belirtti.

Hazar’ı Akdeniz’e bağlayan stratejik bir koridor olan BTC boru hattı, halihazırda Kazakis­tan’ın Tengiz sahasından petro­lü taşıyarak Ceyhan’a oradan da önemli kısmı Avrupa olmak üze­re dünyanın farklı coğrafyalarına ulaştırıyor. Bu hattın önemi, Rus­ya’nın Ukrayna işgali sürecinde daha fazla ortaya çıktı. Zira, Ka­zakistan, Hazar petrolünü BTC ile dünyaya satarak Rusya’yı by­pass etmiş oluyor. Bu da Kazak Yönetimi’ni Rusya ile geçtiğimiz yıllarda karşı karşıya getirmiş­ti.

Son 20 yıldır Kazak ham pet­rolü öncelikle Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu (CPC) boru hat­tıyla Rusya’nın Karadeniz limanı Novorossiysk’e taşınıyordu. An­cak, bir Rus mahkemesi Temmuz 2022’de CPC boru hattını kapat­makla tehdit ettikten sonra, Ka­zak hükümeti ve büyük yabancı üreticiler alternatif rotalar ara­maya başladı. İşte, BTC’nin alter­natif olarak gücü, bu süreçte daha iyi anlaşılır oldu.

Belirtmekte fayda var; BT­C’den Kazak petrolü sadece Ten­giz rezervine ait kısımdan geli­yordu. Bu hattan da aylık yaklaşık 100-120 bin ton petrol Ceyhan’a ulaşıyordu. 2023 yılında toplam­da 1 milyon ton petrol Ceyhan’a geldi. 2024’te ise 1.5 milyon ton hedef olarak belirlenmişti. Şim­di bu hatta dünyanın en büyüğü olan Kaşagan’ı da eklediğimizde, Ceyhan’a ulaşan Kazak petrolü ilk olarak 3-4 milyon tona çıkmış olacak. Kazakistan Cumhurbaş­kanı Kasım Cömert Tokayev de daha önce BTC hattının yer aldı­ğı Trans Hazar Uluslararası Ula­şım Güzergahı’nda (Orta Kori­dor) petrol taşıma hacmini yılda 20 milyon tona çıkarmayı planla­dıklarını açıklamıştı.

Özetle; Rusya’ya uygulanan ambargolar ve Batı’nın aldığı ka­rarlar Orta Asya’nın enerji gücü­nü artırıyor. Bu güç, Türkiye’yi enerjide üreticiden çok koridor olarak vazgeçilmez oyuncu hali­ne getiriyor.

Yazara Ait Diğer Yazılar Tüm Yazılar