Pazarlık alım ihalelerindeki artışın, ülke ekonomisine 4 milyar liralık olumsuz etkisi
İLYAS KILIÇ - KILIÇ HUKUK BÜROSU
Kamu ihalelerinde temel ihale usulü; Açık İhale Usulü ile Belli İstekliler Arasında İhale Usulü’dür. Ancak bu iki temel ihale usulü ile yapılan ihalelere teklif çıkmaması, doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması, savunma ve güvenlikle ilgili özel durumların ortaya çıkması gibi nedenlerle Pazarlık İhalesi yapılabilmektedir. Pazarlık İhalelerinde (özel durumlar hariç) ilan yapılması zorunlu değildir. İlan yapılmayan hallerde en az üç istekli davet edilerek, ihale gerçekleştirilir.
Pazarlık İhalelerinde rekabet oranı kısıtlı olduğundan, Açık veya Belli İstekliler Arasındaki İhale Usulleri’ne göre kırım oranı çok düşük olmakta bu nedenle de daha pahalıya mal olmaktadır. Kamu İhale Kurumu verilerine göre 2017 yılında toplam 210.299.779.000 TL tutarında ihale sözleşmeye bağlanmış bunun 45.343.965.000 TL tutarındaki bölümü pazarlık ihaleleri ile yapılmıştır. Pazarlık ihalelerinin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki ihalelerdeki toplam ağırlığı %21,56 olmuştur! 2016 Yılında bu oran %13,96, 2015 yılında ise %9,10 dur.
Çizelge-1’den de görüldüğü üzere, 2017 yılında yapılan Pazarlık İhaleleri kapsamındaki alımlar neredeyse %100 oranında artmıştır. Bu durumun kamu maliyesine yani ekonomiye olumsuz etkisi bulunmaktadır. Çünkü Açık İhale Usulü ile yapılan ihalelerde %20-21 oranında kırım yapılırken, Pazarlık İhalelerinde bu oran %14 ile %9 arasında kalmıştır. Açık İhale Usulü yerine yapılan her pazarlık ihalesinin ekonomiye maliyeti, yapılan sözleşmenin %10’u civarındadır. Yani Açık İhale Usulü ile 100 TL fiyatla alınabilecek bir iş, pazarlık ihalesi ile 110 TL ye mal olmaktadır. 2017 yılında Pazarlık İhale Usulü ile yapılan 45.343.965.000 TL tutarındaki alımın, Açık İhale Usulü ile yapılmış olsaydı, 4.277.732,55 TL tutarında daha ucuza alınması sağlanmış olacaktı.
2017 yılı içerisinde 4.277.732,55 TL tutarında kamu kaynağının zorunlu olarak feda edildiği doğal afet, acil durum gibi olaylar da, bildiğimiz kadar bulunmamaktadır. Bu yüzden, Pazarlık Alım İhalelerinin bir an önce terk edilerek, daha rekabetçi ihale usullerinden olan Açık ve Belli İstekliler Arası İhalelerin kullanılması gerekmektedir.
