Sanayi işbirliği projelerinin uygulanmasına ilişkin yönetmeliğin getirdiği düzenlemeler

Av. Duygu Kılıç ÇAYLI - Av. H.Ülkü Doğan KAYA

17 Şubat 2018 tarihinde Sanayi İşbirliği Projelerinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik, sanayide yenilik, yerlileşme ve teknoloji transferini sağlamak amacıyla yapılacak işbirliği uygulamalarını içeren ihalelerin kapsamını genişletmektedir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 3’üncü maddesinde, istisnalar düzenlenmiştir. Bu maddenin (u) bendine göre; “Yenilik, yerlileşme ve teknoloji transferini sağlamaya yönelik sanayi iş birliği uygulamalarını içeren mal ve hizmet alımları ile yapım işleri” ceza ve ihaleden yasaklama hükümleri dışında 4734 sayılı Kanun’a tabi değildir.

Bu hükme dayanılarak 15 Şubat 2015 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren önceki yönetmelik1, 17 Şubat 2018 tarihinde yürürlükten kaldırılmıştır. 17 Şubat 2018 tarihinde sonra, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu m. 3/1-(u)’da belirlenen istisna kapsamındaki sanayi işbirliği projelerini içeren ihale uygulamaları, Sanayi İşbirliği Projeleri'nin (SİP) Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre yürütülecektir.2

Mülga yönetmelik ile yeni yönetmelik arasında başlıca birtakım farklılıklar şu şekilde sıralanabilir:

- Yeni yönetmeliğin mülga yönetmelikten başlıca farkı, mülga yönetmelikte sanayi işbirliği projeleri içeren ihalelerin, maliyetinin en az 10 milyon Amerikan Doları olması şartının aranmasına rağmen; Yeni Yönetmelikte böyle bir şartın yer almamasıdır.

- Bunun dışında, iki yönetmelik arasında sanayi iş birliği taahhütleri (ya da sanayi ve teknoloji yükümlülükleri, (STK) kategorilerinin belirlenmesinde farklılıklar bulunmaktadır.

- Ayrıca, mülga yönetmeliğe göre sanayi işbirliği projesi sözleşmesi, ihaleyi yapan idare bünyesindeki ilgili daire başkanlığının bağlı bulunduğu Genel Müdürlük/Başkanlık ile yüklenici arasında imzalanmaktayken; yeni yönetmeliğe göre sanayi ve teknoloji katılımı sözleşmesi, Sanayi Bakanlığı ile yüklenici arasında imzalanmaktadır.

I. SİP nedir?

Sanayi İşbirliği Projeleri (SİP), 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu m. 2’de sayılan kamu idarelerinin,3 yenilik, yerlileşme ve/veya teknoloji transferi içeren mal alımı, hizmet alımı veya yapım işlerini ihtiva eden projelerdir.

Bu projelere ilişkin SİP Yönetmeliği kapsamında yapılan ihalelerde, ihale uhdesinde bırakılacak istekli belirlenirken; fiyatın yanı sıra, işletme ve bakım maliyeti, verimlilik, kalite, teknik üstünlükler ve sanayi ve teknoloji katılım (STK) yükümlülükleri gibi fiyat dışı unsurlar da değerlendirmeye alınmaktadır.

İhale sonucunda, ihale uhdesine kalan istekli, tedarik sözleşmesinde öngörülen mal, hizmet veya yapım işinin yanı sıra; sanayi işbirliği projesi kapsamında STK yükümlülüklerini içeren ayrı bir sözleşme daha imzalamaktadır.

II. STK nedir?

SİP Yönetmeliği kapsamında çıkılan ihalelerde, ihale dokümanı, teknik, idari, mali ve hukuki hususların yanı sıra; sanayi ve teknoloji katılımı hususunu da içerecek şekilde hazırlanmaktadır. Doküman içeriğinde, Sanayi Bakanlığı bünyesinde kurulan STK grubu tarafından hazırlanan STK esasları ve maliyet etkinlik formülü de yer almaktadır. Bu ihaleler maliyet etkinlik formülüne göre neticelendirilmektedir ve hem idare ile tedarik sözleşmesi hem de bakanlıkla STK sözleşmesi imzalanmaktadır.4

Maliyet etkinlik formülü, en avantajlı teklifin yalnızca fiyata göre değil; işletme ve bakım maliyeti, verimlilik, kalite, teknik üstünlükler ve STK yükümlülükleri gibi fiyat dışı unsurlar da hesaba katılarak belirlenmesini sağlamaktadır.

Yüklenici, sanayi ve teknoloji katılımı yükümlülüklerini aşağıdaki STK kategorileri kapsamında yerine getirir: (m. 15)

- Kategori A-Yerli Katkı: Tedarik sözleşmesi kapsamında yurt içindeki şirketler ile kurum ve kuruluşlar tarafından yurt içinde gerçekleştirilen faaliyetlerdir.

- Kategori B-Teknolojik İşbirliği: Tedarik sözleşmesi kapsamında Kategori-A faaliyetleri ile ilgili olarak yapılacaklar hariç olmak üzere, Bakanlık tarafından belirlenen alanlarda, sanayileşme, yerlileşme ve ticarileşme amacıyla; yurt içindeki şirketler, kurum ve kuruluşlar tarafından gerçekleştirilecek Ar-Ge, tasarım, üretim, yazılım geliştirme, test ve benzeri çalışmalara/faaliyetlere ve akademik çalışmalara sağlanacak altyapı, donanım, yazılım, hizmet, bilgi, doküman, eğitim, fikri ve sınai mülkiyet hakkı, sertifikasyon, finansal ve benzeri desteklerdir.

- Kategori C- İhracat: Tedarik sözleşmesi kapsamında tedarik edilen mal, hizmet veya yapım işinin veya Bakanlık tarafından belirlenen alanlardaki mal, hizmet veya yapım işinin ihracatıdır.
STK esaslarında talep edilen asgari STK yükümlülüğü, fiyat teklifinin belirli bir yüzde oranı olarak belirlenir. Bu çerçevede;

a) Bir ya da birden fazla kategoride STK yükümlülüğü talep edilebilir. Kategori-A, Kategori-B ve Kategori-C asgari yükümlülük oranları ile yan sanayi iş payı ve KOBİ iş payı asgari yükümlülük oranları STK esaslarında ayrı ayrı belirlenebilir.

b) Kategori-A yükümlülüğü kapsamında yurtiçinde gerçekleştirilmesi zorunlu faaliyetler belirlenebilir. (m. 7/3)

III. SİP Yönetmeliği’ne göre ihale edilen işlerde teklifler nasıl değerlendirilir ve en avantajlı teklif nasıl belirlenir?

Sanayi işbirliği projelerini içeren ihalelerde, istekliler, idari ve teknik tekliflerin yanı sıra, sanayi ve teknoloji katılımı teklifi de sunmaktadır. Bu üç teklif ayrı zarflarda verilmektedir.

Teklifler alındıktan sonra, değerlendirme formülünü ve takvimini içeren bir değerlendirme planı hazırlanır ve Yönetmelik ekinde örnekleri sunulan kriter ağaçları hazırlanır.

Kriter ağacı, teklif değerlendirme çalışmalarında esas alınacak kriterleri, kriter ağırlıklarını ve kriterlerin değerlendirme yöntemlerini içeren çizelgeleri ifade eder. (m. 3/l)5

Teknik ve idari kriter ağaçları, proje konusu işin özelliklerine uygun şekilde teknik performans, iş programı, iş deneyimi gibi teknik, idari ve mali hususlar esas alınarak hazırlanır. STK kriter ağacı ise, STK esaslarında belirtilen hususlar esas alınarak hazırlanır. (m. 11/4)

İhale dokümanında yer almayan hiçbir hususa kriter ağaçlarında yer verilemez. Kriter ağaçları, teklifler açıldıktan sonra değiştirilemez. (m. 11/5)

Teklifler açıldıktan sonra, idari ve teknik teklifler tedarik ihale komisyonu tarafından, STK teklifleri ise STK komisyonu tarafından ilgili teklif değerlendirme planına ve kriter ağacına göre puanlanır. İlgili kriter ağacında belirlenen her bir kriterin ağırlığı ile bu kriter için teklife verilen puanların çarpılması suretiyle ağırlıklı puanlar hesaplanır. Ağırlıklı puanlar toplanarak tekliflere ilişkin teknik ve idari puanlar tedarik ihale komisyonu tarafından, STK puanı ise STK komisyonu tarafından hesaplanır. STK Komisyonu Başkanı, STK puanlarını tedarik ihale komisyonu başkanına tutanak ile teslim eder. (m. 13/7)

Puanlamanın tamamlanması ve fiyat teklifi zarfının açılmasını müteakip, tekliflerin maliyet etkinlik puanı maliyet etkinlik formülüne göre hesaplanır. Teklifler, maliyet etkinlik puanlarına göre sıralanır. (m. 13/10)6

Maliyet etkinlik puanına göre belirlenen isteklinin tek olması durumunda bu istekli ile birden fazla olması durumunda ise ilk sıradaki istekli ile sözleşme müzakerelerine başlanır. Tedarik sözleşmesi müzakereleri tedarik ihale komisyonu tarafından, STK sözleşmesi müzakereleri ise STK Komisyonu tarafından yapılır. Sözleşme müzakerelerinde, isteklinin fiyat teklifinde artış yapılamaz. (m. 14/1)

Sözleşme müzakereleri neticesinde anlaşma sağlanması halinde, tedarik sözleşmesinin imzalanması hususu ihale yetkilisi onayına, STK sözleşmesinin imzalanması hususu ise bakanlık üst yöneticisinin veya yetkilendirdiği yöneticinin onayına sunulur. (m. 14/3)

İhale yetkilisinin onayının ve kesin teminatın alınmasını müteakip, istekli ile idare arasında tedarik sözleşmesi, Bakanlık üst yöneticisinin veya yetkilendirdiği yöneticinin onayının ve STK teminatının alınmasını müteakip istekli ile Bakanlık arasında STK sözleşmesi eş zamanlı olarak imzalanır. STK sözleşmesi, tedarik sözleşmesinin ekidir. (m. 14/4)

IV. SİP Yönetmeliği’ne göre ihale edilen işlerde sözleşmeler nasıl uygulanır?

Sözleşme ifa edilirken; yüklenici, Kategori-A (yerli katkı) kapsamındaki STK yükümlülüğünü, STK sözleşmesinin eki olan STK planı doğrultusunda yerine getirir. STK planında Kategori-A kapsamında yurt içinde gerçekleştirilmesi zorunlu faaliyetler yer alır. (m. 17)

Plana göre yerine getirilen Kategori-A kapsamındaki STK yükümlülükleri bakımından, STK planında değişiklik yapılmamışsa, ön onay alınmasına gerek yoktur. Planda değişiklik varsa, Sanayi Bakanlığı’nın ön onayı gerekir. (m. 18/1)

Kategori-B (teknolojik işbirliği) ve Kategori-C (ihracat) STK faaliyetlerinin gerçekleştirilmesine yönelik herhangi bir işlem başlatılmadan önce her bir STK faaliyeti için ön onay alınır. (m. 18/2)
Yüklenicinin STK yükümlülüklerini gerçekleştirmesi kredilendirme ile tespit edilmektedir. (m. 3/k) STK faaliyetlerinin kredilendirilmesi, STK yükümlülüklerinin gerçekleşme durumunu belirten STK raporunun bakanlığa sunulmasını ve değerlendirilmesini müteakip yapılır. (m. 19/1) Kredilendirme, ön onayda belirtilen koşullar ve STK kredilendirme katsayı tablosunda belirtilen katsayılardan bakanlık tarafından uygun bulunan katsayı kullanılarak yapılır. (m. 19/2)
Böylece, kredilendirme ile yüklenicinin sanayi teknoloji katılımı yükümlülüklerini gerçekleştirme oranı tespit edilir.

Kategori-A, Kategori-B, Kategori-C, yan sanayi iş payı ve KOBİ iş payı yükümlülüklerinin STK sözleşmesinde belirtilen süre ve şartlarda yerine getirilmemesi halinde, yerine getirilmeyen STK yükümlülüğünün %6’sı oranında ceza uygulanır. (m. 23/1)

V. SONUÇ

Yenilik, yerlileşme ve teknoloji transferini sağlamaya yönelik sanayi iş birliği uygulamalarını içeren mal ve hizmet alımları ile yapım işleri 17 Şubat 2018 tarihinden itibaren Sanayi İşbirliği Projelerinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre yürütülecektir. Bu şekilde yürütülecek olan sanayi işbirliği projelerini içeren ihalelerde;

1- En avantajlı teklif belirlenirken, fiyat dışında, idari teklif, teknik teklif ve sanayi ve teknoloji katılımına ilişkin puanlamalar da dikkate alınacaktır.

2- Sanayi Bakanlığı ile sanayi ve teknoloji katılımı yükümlülüklerini içeren ayrı bir sözleşme imzalanarak, yüklenicinin yenilik, yerlileşme ve teknoloji transferini sağlamak amacıyla üstlendiği taahhütler belirlenecektir.

Yönetmelikle birlikte, önceki yönetmelikte yer alan parasal sınır kaldırıldığından; sanayi işbirliği projelerinin uygulama kapsamının genişlemesinin önü açılmıştır.

Böylece yönetmelik, bir yandan yerli sanayinin geliştirilmesi ve teknoloji transferi ve yenilik içeren projelerin uygulanması teşvik edilecek; diğer taraftan isteklilerin yalnızca fiyat unsuru yönünden değil, ürünlerinin teknik özellikleri ve sanayi işbirliği projeleri kapsamında sunacakları katkılar bakımından da rekabet edebilmesine olanak tanıyacaktır.

--------------
(1) 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 3' üncü maddesinin (u) Bendine Göre Yapılacak Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Sanayi İşbirliği Programı Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik.
(2) Ancak, 17 Şubat 2018 tarihinde mülga yönetmelik yerine yürürlüğe giren, Sanayi İşbirliği Projelerinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik Geçici Madde 1’e göre, bu yeni yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce ilanı yapılmış olan ihaleler, mülga yönetmeliğe göre yürütülecektir.
(3) Yani, Kamu İhale Kanunu’na tabi olan kamu idareleri.
(4) STK sözleşmesi, “yüklenici ile Bakanlık arasında imzalanan ve yüklenicinin sanayi ve teknoloji katılımı yükümlülüklerini yerine getirmesine ilişkin hüküm ve şartları düzenleyen sözleşmeyi” ifade eder. (m. 3/s)
(5) Örnek kriter ağacı taslağı:
(6) K= Etkin Maliyet, P= Fiyat Teklifi, T= Teknik Puan, İ= İdari Puan, S= Sanayi ve Teknoloji Katılımı Puanı. (a, b ve c ağırlıkları; projenin özelliği ve öncelikleri dikkate alınarak 0 ile 1 arasında belirlenir. T, İ ve S puanları, aynı tabanda ve aynı sayı aralığında olan bir puanlama sistemine göre belirlenir.) Teklifler, bu formüle göre hesaplanan etkin maliyete göre sıralanır ve iş, en düşük (en avantajlı) teklif verene ihale edilir.