Seçim sonrası "sıkı para' ile tüketimde sert fren
Tasarruf-yatırım dengesinde bu yıl 41,6 milyar dolar beklenen açığın, üç yılın sonunda 29 milyar dolara indirilmesi hedefleniyor. Hedef tutarsa açık üç yılda net 12,6 milyar dolar kapanacak, cari açık da bu kadar küçülecek.
2026’da tek haneli enflasyon hedefli yeni OVP, son yıllarda GSYH büyümesinin ana kaynağı olan, ancak ekonomide ısınma ve enflasyonda yükselişe yol açan özel tüketim artışına sert fren işareti verdi.
Ekonomide yeni yol haritası niteliğinde hazırlanan ve dönem sonunda enflasyonu tek haneli düzeye indirme hedefi taşıyan üç yıllık yeni Orta Vadeli Program (OVP), temel hedef ve projeksiyonlarında, “sıkı para” politikası ile ekonomiyi soğutma ve özel tüketiminin baskılanması sinyalini verdi. Ancak bu yöndeki politikaların uygulanma şansını esas olarak Mart 2024 yerel seçimleri sonrasında bulacağı bekleniyor.
2024-2026 dönemine ait yeni OVP’de; 2021’de yüzde 14,5, 2022’de yüzde 17,8 olan ve bu yıl yüzde 10,9 düzeyinde beklenen özel tüketim artışının 2024’te yüzde 3,5’e düşürülmesi hedefi yer aldı. Özel tüketim artışlarının 2025’te yüzde 4,3 ve 2026’da ise yüzde 4,4’te kalması öngörüldü. Kamunun tüketimi ile birlikte 2022’de yüzde 16,3 olan, bu yıl yüzde 10,3’e gerilemesi beklenen toplam tüketim artışının da 2024’te yüzde 3,6’ya düşmesi, izleyen iki yılda yüzde 4,3 düzeyinde gerçekleşmesi hedeflendi.
Söz konusu oranlar, GSYH hesabında esas olan zincirleme hacim endeksine göre hesaplandığı için reel artışı veriyor. Buna göre bu yılki özel tüketim artışı yüzde 10,9, GSYH büyümesi yüzde 4,4 beklenirken, örneğin 2024’te yüzde 4’lük büyüme hedefine karşılık özel tüketim artışının yüzde 3,6’ye düşürülmesi, tüketimin ciddi anlamda baskılanması anlamına geliyor.
Hedef tek haneli enflasyon
,Bu yıl yüzde 65’e ulaşacağı beklenen tüketici fiyatları (TÜFE) bazında enflasyonun 2024’te sert bir düşüşle yüzde 33’e indirilmesi hedefi de sıkı para ve ekonomiyi soğutma politikasındaki kararlılıkla paralellik arz ediyor. “Sıkı para” politikası izleneceği ifadesi, yeni OVP’nin sunum toplantısında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yaptığı konuşma metninde de yer aldı. Ancak çeşitli sosyal kesimlerin beklentileri dolayısıyla yerel seçimler öncesi sıkılaştırıcı politikaların somut uygulamalarına düşük olasılık gözüyle bakılıyor. Sıkılaştırmaya yönelik politikaların 2024’ün kalan üç çeyreğine damgasını vurması bekleniyor. Böylece “tek hane” nihai hedefiyle enflasyona karşı verilecek mücadele seçim sonrasına kalıyor.
Yatırımlara da fren
OVP hedefleri, üç yıllık dönemde kamu ve özel sektör yatırımlarında da kısmen frene basılacağının işaretini veriyor. Bu yıl yüzde 5,5 düzeyinde beklenen toplam sabit sermaye yatırımı artışının 2024’te yüzde 3,6’ya düşmesi, 2025’te yüzde 3,8 ve 2026’da yüzde 4,7 olması bekleniyor. Kamu sabit sermaye yatırımlarında bu yıl 8,3 düzeyinde beklenen yıllık artışın OVP dönemindeki üç yılda sırasıyla yüzde 0,3, yüzde 0,6 ve yüzde 1,9 olması bekleniyor. Bu yıl yüzde 5,1 beklenen özel sektör sabit sermaye yatırımlarında beklenen yıllık artışlar ise sırasıyla yüzde 4, yüzde 4,3 ve yüzde 5.
Cari açığa da yansıyacak
Sıkı para politikası ile tek haneli enflasyon yanında amaçlanan bir diğer sonuç da son iki yılda hızla büyüyerek ekonomik dengeleri sarsar hale gelen cari işlemler açığının küçülmesi. Cumhurbaşkanı Erdoğan konuşmasında, “Sıkı para politikasının da desteğiyle enflasyonu yeniden tek haneye düşürecek, cari işlemler dengesini iyileştireceğiz” ifadesiyle, bu iki temel hedefi dile getirdi. 2022’de 48,4 milyar dolarla GSYH’nin yüzde 5,3’üne ulaşan, bu yılın tümünde 42,5 milyar dolarla yüzde 4’ü düzeyinde gerçekleşmesi beklenen cari işlemler açığının 2024’te 34,7 milyar dolarla GSYH’nin yüzde 3,1’i, 2025’te 31,7 milyar dolarla yüzde 2,6’sı ve 2026’da 30 milyar dolarla GSYH’nin yüzde 2,3’ü düzeyine indirilmesi hedefleniyor.
Tasarruf-yatırım dengesinde iyileşme hedefi
Yatırımların ulusal tasarruflarla karşılanamayan, bu yüzden tasarruf ithali gerektiren ve cari işlemler açığına tekabül eden tasarruf-yatırım farkı 2021 yılında eksi (-) 15,3 milyar, 2022’de eksi 45,3 milyar dolar olmuştu. Tasarruf-yatırım dengesindeki açığın bu yılın tümünde de 41,6 milyar dolar olması bekleniyor. OVP döneminde ise açığın 2024’te 33,6 milyar, 2025’te 30,1 milyar ve 2026’da 29 milyar dolara gerilemesi hedefleniyor. Bu hedef tutarsa söz konusu açık üç yılda 12,6 milyar dolar küçülecek. Başka deyişle ulusal tasarrufların yatırımları karşılayabildiği kısım bu kadar büyüyecek. Bu da aynı dönemde yıllık cari işlemler açığında beklenen kümülatif küçülmeye karşılık geliyor.
Net altın ithalatı yıllık 12,5 milyar dolara düşecek
OVP döneminde cari işlemler dengesinde beklenen iyileşmede, son dönemdeki hızlı artışı kontrol alınmak için kota getirilen altın ithalatı hacmindeki küçülme beklentisinin de payı bulunuyor. Yılın ilk yarısında 15,3 milyar dolar olan net altın ithalatının, yılın tümünde 27,3 milyar dolar düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilirken, OVP döneminde bunun 2024’te 12,5 milyar dolara gerilemesi, 2025’te 12,6 milyar, 2026’da 12,8 milyar dolar olması öngörülüyor. Buna göre de altın hariç cari açığın 2024’te 22,2 milyar, 2025’te 19,1 milyar ve 2026’da 17,2 milyar dolara gerilemesi bekleniyor.