Tüketimden ilk çeyrek büyümesi için pozitif sinyal
GSYH’de yüzde 57,5 paya sahip olan tüketime ilişkin yılın ilk ayında kaydedilen bu canlılık, ilk çeyrek büyüme performansı için pozitif bir veri niteliği taşıyor. Uluslararası ekonomi kuruluşları dünya ve Türkiye için 2023 yılına ilişkin büyüme tahminlerini aşağı yönlü revize etmeye devam ederken, Türkiye’de gayri safi yurt içi hasıla (GSYH) büyümesine etki eden başlıca faktör olan iç talep, dinamizmini artırıyor.
Tüketici güveni, hane halkı talebi ve dolayısıyla tüketimdeki canlılığın başlıca göstergesi olan perakende sektörünün satış hacmi ve cirosundaki değişimlere ilişkin TÜİK verileri, yaşanan yüksek enflasyonist ortama rağmen tüketim talebinin hız kesmediğini ortaya koydu.
Gelir İdaresi Başkanlığı’na KDV beyannamesi veren bütün girişimlerin dahil olduğu ve perakende ticaret sektöründe farklı tür ve büyüklükteki girişimlerin satışlarını aylık olarak ölçen TÜİK’in Perakende Satış Endekslerine göre, ocak ayında geçen yılın aynı ayına oranla sektörün satış hacmi (miktarı) yüzde 33,9 arttı, cirosu da yüzde 123,7 oranında büyüdü.
Yüzde 67 pahalanmaya rağmen
Sektörün performansını ölçmesinin yanı sıra tüketici güveninin ve hane halkı talebinin göstergesi, ekonominin durumunu gözlemlemek için en önemli göstergelerden biri ve GSYH büyümesi açısından öncü gösterge niteliğindeki söz konusu endeksler, aylara göre aşağı yönlü bir grafik izlemekle birlikte bir yıl önceye göre hala çok yüksek düzeylerde bulunan yıllık fiyat artışlarına rağmen tüketim artışının ivme kazandığını gösteriyor. Veriler, perakende ticaret sektörü ortalamasında Ocak 2022-Ocak 2023 karşılaştırmasına göre fiyat artışının yüzde 67,1 olduğunu gösteriyor.
Başka deyişle yaşanan bu yüksek oranlı fiyat artışına rağmen tüketim hacmi, geçen yıla göre üçte birden fazla artmış bulunuyor. Yüksek fiyatlara rağmen tüketimde devam eden dinamizm, GSYH büyümesinin öncü göstergesi niteliğindeki iç talep canlılığının yüksek düzeyini artarak sürdürdüğünü gösteriyor. Hane halkı tüketim harcamaları GSYH içinde yüzde 57,5 oranında bir paya sahip bulunuyor.
Yılın ilk ayında tüketim eğilimindeki canlılığa ilişkin alınan sonuçlar, bu yılın ilk çeyreğindeki olası büyüme performansı açısından pozitif bir veri niteliği taşıyor. Perakende Satış Endeksleri, AB’nin yanı sıra tüm gelişmiş ülkelerde de önemli ekonomik göstergeler arasında değerlendiriliyor.
Gıda tüketimi dörtte bir arttı
Toplam tüketimde en büyük paya sahip olan gıda, içecek ve tütün sektöründe ocak ayları itibarıyla yüzde 75,7 oranındaki pahalanmaya rağmen satış hacmi yüzde 24,4 oranında artış gösterdi, bu da sektörün cirosunu yüzde 118,6 büyüttü.
Gıda dışı tüketim mallarında (akaryakıt hariç) satışlar yüzde 42,4, ciro yüzde 140,8 arttı.
Buna göre yüzde 69,9 pahalanmaya rağmen bu ürünlerde tüketim hacmi hızlı bir büyüme kaydetti. Bilgisayar, bilgisayar donanım ve yazılımları, kitap, iletişim aygıtları vb. ürünlerde yıllık fiyat değişimi yüzde 47,4’le baz alınan ana kategoriler içinde en düşük artışı kaydederken, satış hacminde en yüksek artış da yüzde 66,1’le bu alanda gerçekleşti. Böylece sektörün cirosunda yıllık bazda yüzde 144,9’luk bir artış yaşandı.
Ses ve görüntü cihazları, hırdavat, boya ve cam, elektrikli ev aletleri, mobilya vb. ürünlerde yıllık yüzde 51 pahalanmaya rağmen satışlar yüzde 49,9, ciro yüzde 126,5 arttı. Tekstil, giyim ve ayakkabıda ortalama yıllık fiyat artışı yüzde 85,5, satış hacmindeki artış yüzde 31,1, ciro artışı yüzde 143,2 oldu.
Yüzde 134’le en yüksek fiyat artışının yaşandığı eczacılık ürünleri, tıbbi ve ortopedik ürünler, kozmetik ve kişisel bakım malzemelerinde de satışlar yüzde 8,1’le artış gösterdi, en yüksek ciro artışı da yüzde 152,9’la bu sektörde kaydedildi. Posta yoluyla veya internet üzerinden ticareti yapılan ürünlerde yıllık fiyat artışı yüzde 66,1, satış hacminde artış yüzde 39,9, ciro artışı yüzde 132,4; otomotiv yakıtında da yıllık fiyat değişimi yüzde 49,3, satış hacmi artışı yüzde 23,6, ciro artışı yüzde 123,7 oldu.
Enflasyon ivmesi kırıldıkça talep arttı
Yıllık enflasyonun yükseliş trendinde olduğu geçen yılın ilk çeyreğinde perakende satış hacmindeki artışların hız kestiği, ikinci çeyrekte canlanan satışların fiyatlarda yeni bir üst platonun oluştuğu üçüncü çeyrekte satışların yeniden yavaşladığı, enflasyonun aşağı yönlü seyre geçtiği son çeyrekte satışlarda yaşanan canlılığın bu yılın ilk ayında da artarak devam ettiği belirlendi.
Kasım, Aralık ve Ocak aylarında yıllık fiyat değişimi grafiği aşağı, perakende satış hacmi artışı ise yukarı yönlü bir seyir izledi. Perakende Ticaret Sektörü satış hacminde bu yılın ocak ayında kaydedilen yıllık yüzde 33,9’luk artış, son 21 ayın en yüksek oranını oluşturdu.