Türkiye ihracatta Karadeniz ülkelerine ağırlık verebilir mi?
Almanya ile yaşanan politik gerilim sonrası Türkiye'nin dış ticaretinin etkilenebilmesi kaygısı Türk ihracatçılarının aklında yer edinmiş olabilir. Ülkenin dış ticaret verileri incelendiğinde Almanya'nın 2016 yılı sonu itibariyle ihracatta lider, ithalatta ise ikinci olduğu görülmektedir. Dış ticaret partnerlerinin uzun dönemdeki sıralamalarının sabit olduğu düşünüldüğünde dış ticarette çeşitlilik her zaman arzulanan bir konu olmuştur. Karadeniz ülkelerinin de Türkiye ile ticareti bu açıdan önemli olabilmektedir.
Kısa bir genel durum değerlendirmesi yapmak gerekirse; Türkiye ilk 7 ay sonunda toplam 90 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi, bir önceki yıla göre yüzde 10,6 artış sağlandı. Sadece Temmuz ayındaki 12,6 milyar dolar seviyesindeki ihracat rakamı doğu komşusu Gürcistan'ın Ocak-Temmuz dönemindeki ihracatının yaklaşık 8 katı iken, ilk 7 ay sonundaki toplam ihracat ise aynı dönemdeki Romanya'nın 2 katı, Yunanistan ve Ukrayna'nın 4 katı ve Bulgaristan'ın 3 katı seviyesindedir. Karadeniz ülkeleri arasında ihracat performansında Rusya her yıl olduğu gibi ilk 7 aylık periyotta da bölgenin lideri konumunda; toplam 191 milyar dolar ile sadece bölgede değil küresel piyasada da dış ticareti şekillendiren ülkeler arasında yer almaktadır. Rusya ile birlikte Türkiye'nin de dış ticarette büyük rol oynadığı bölgede diğer ülkelerin verilerinin dikkat çekici olmadığı görülmektedir. Sadece burada Romanya'ya parantez açmak faydalı olacaktır; komünist yapıdan hızlı sıyrılarak 2008'de Avrupa Birliği'ne (AB) dahil olan ülkenin dış ticaret performansı da radikal bir şekilde gelişti ve ülke 2014'te yıllık 82 milyar dolar ihracat ile kendi rekorunu kırdı.
Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) Rusya-Ukrayna gerilimi sonrası Rusya'ya ticari yaptırım başlatması ve Avrupa Birliği'nin (AB) de ABD ile birlikte hareket etmesi Rusya'nın da ticari partnerlerde radikal değişikliğe gitme ihtiyacını ortaya koymuştur. Bu hususta Türkiye'nin Rusya ile dış ticaretinde 2016 sonrasında iyileşme beklenmektedir ki halihazırda Rusya Türkiye'nin en büyük 3. ihracatçısıdır. Aynı coğrafyada bulunmanın getirdiği lojistik avantaj sebebiyle Türkiye'nin ihracat partnerlerinde Karadeniz ülkelerinin ilk 30'da yer aldığı görülse de, rakamsal olarak 2016 yılında Karadeniz ülkelerine toplam ihracatın aynı yılın ihracat lideri Almanya'ya ihracatın sadece yüzde 76'sına tekabül etmesi bu bölgedeki ihracatın yeterli düzeyde olmadığını göstermektedir. Yine ticaret güçlerini daha net görebilmek adına başka bir örnek daha; Türkiye'nin Gürcistan'dan ithalatı ülke sıralamasına göre 71. sırada olsa da Gürcistan'ın ihracat partnerleri sıralamasında Türkiye 2. sırada yer almaktadır.
Karadeniz ülkeleri ile yapılan dış ticarette serbest ticaret anlaşmaları en önemli etkiyi yaratmaktadır. Türkiye'nin 1995 yılında AB ile imzaladığı gümrük anlaşması ile birlikte AB üyesi ülkelere ticaret oldukça hızlı bir şekilde ilerlemiştir. Bu hususta AB üyesi Yunanistan ve 2008 sonrası Bulgaristan ve Romanya'ya ticarette Türk firmaların rahat hareket edebildiği görülmektedir. Gürcistan ile 2008 yılında serbest ticaret anlaşması imzalanmış olup, 2007 yılında 935 milyon dolar olan dış ticaretin 2016 yılı sonunda 1,38 milyar dolar seviyesine geldiği görülmektedir. Son olarak, Ukrayna ile ilişkilerde yıllar itibariyle herhangi bir aksama gündeme gelmese de serbest ticaret anlaşması henüz imzalanmamış olup, 2017 yılı sonunda bu çalışmanın tamamlanması beklenmektedir. Ukrayna'nın yakın dönemde Kanada ve Avrupa Birliği ile de serbest ticaret anlaşmaları imzalaması ülke ticaretinin gelişimi açısından oldukça önemlidir.
Ukrayna ile gerçekleştirilebilecek serbest ticaret anlaşması ile birlikte Türkiye'nin Karadeniz ülkeleri ile arasında daha güçlü bir ticaret bağının olması bekleniyor. 2016 sonrasında Rusya ile birçok alandaki ticaretin normale döndürülmeye çalışılması da 2017 ve sonrasında Türkiye'nin Karadeniz bölgesindeki ihracat rakamlarını yüksek oranda artmasını sağlayabilir. Bölgede aktif olarak çalışan Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ) ülkeler arasındaki ticaretin geliştirilmesi ve diyalog ortamlarının farklı alanlara yayılmasını amaçlamakta, yine Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası (BSTDB) da makro yatırımlarda kapasite artışlarına imkan yaratmaktadır; iki kuruluş da ihracatçı işletmelere önemli destekler sunmaktadır ve Türkiye bu kuruluşlardaki aktif rolü ile halihazırda dış ticaretini Karadeniz ülkeleri ile canlı tutmaktadır.
Genel olarak bakıldığında bölgede Rusya-Ukrayna ilişkileri dışında ikili ilişkilerde yüksek gerilimin olduğu başka bir ikili bulunmamaktadır. Her ne kadar AB de Rusya'ya yaptırım uygulasa da Yunanistan başta olmak üzere Bulgaristan ve Romanya'nın da bu yaptırımları delerek Rusya ile ilişkilerini sıcak tutma isteğinde olduğu bilinmektedir. Türkiye Almanya ile olan dış ticaretini farklı coğrafyalara kaydırması mümkün olmasa da en büyük partnerlerinden Rusya ile ticaretin hızlanması, Romanya ve Ukrayna gibi agresif dış ticaret gelişimi gösteren ülkelere ağırlık verilmesi ile Türkiye'nin Karadeniz'deki ihracat rakamları ve ağırlığının artması beklenebilir.
