Ülke ekonomilerinin salgın karnesi: Pandemi dünyayı yüzde 4 küçülttü

Zeki AKILLIOĞLU - Ekonomist

Geride bıraktığımız 2020 yılında dünyayı kasıp kavuran COVID-19 salgını sağlıktan sonra en büyük hasarı ülke ekonomilerine verdi.

Son çeyrek verileri henüz netleşmese de Dünya Bankası ve IMF’nin 2020 sonu tahminlerine göre pandemi etkisiyle dünya ekonomisi 2020’de yüzde 4 oranında küçüldü. Büyüyen tek ülke salgının ilk görüldüğü yer olan Çin. En büyük küçülme ise yüzde 25 ile Brezilya’da yaşandı. Türkiye’nin nominal Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’ya (GSYH) göre yüzde 13 küçülmesi bekleniyor. Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP) bazında ise durum farklı. Dünya genelinde sadece 4 ülkenin büyüme kat etmesi bekleniyor. Onlardan biri de Türkiye.

4 trilyon dolarlık kayıp

‘Nominal GSYH’ bazında, yani 2020 ortalama dolar kuru üzerinden yapılan milli gelir hesabıyla, bazı ülkelerin ekonomilerinde hissedilir düzeyde olmak üzere, biri hariç tüm ekonomilerde düşüş bekleniyor. Dünyanın toplam nominal hasılası 2019’da 87.7 trilyon dolar iken 2020’de 83.8 trilyon dolara gerileyerek yaklaşık yüzde 4.5 düşüş kaydedecek.

Dünyada en büyük ilk 20 ülke içinde ‘nominal’ hesapla en çok ekonomik daralma yaşaması beklenen ülkeler: Yüzde 25 ile Brezilya, yüzde 17 ile Meksika, yüzde 13 ile Türkiye, yüzde 11 ile Avusturalya, Yüzde 10 ile Suudi Arabistan, İspanya, Avustralya, Hindistan ve Kanada, yüzde 5 ile ABD, Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Rusya ve Güney Kore.

Çin’i pandemi de durduramadı

Tek istisna, yani 2020 sonunda ‘Nominal GSYH’ bazında büyüme göstermesi beklenen tek ülke, yüzde 3 büyüme oranı ile Çin. Salgının ilk baş gösterdiği ülke olan Çin’in çabuk toparlanıp, diğer ülkeler küçülürken büyümesinin dikkat çekici olduğunu vurgulayan Akıllıoğlu, bu durumun Çin ekonomisinin senelerdir yakaladığı büyüme trendinin olumsuz şartlarda dahi devam edebiliyor olmasını göstermesi açısından önemli olduğunu belirtti.

Türkiye’nin kur sorunu

Türkiye’nin nominal bazda küçülmenin en çok hissedildiği ülkelerden biri olmasında cari döviz kurlarında yaşanan yükselişin etkisinin büyük oldu.. TL’nin ABD Doları’na karşı 2020’de ortalama değer kaybının yaklaşık yüzde 20 olduğunu hatırlattı. “Enflasyon ortalama yüzde 14 iken kurlarda yaşanan yüzde 20 artış, dolar bazındaki nominal GSYH’nin beklenenden yüzde 6 daha düşük hesaplanmasına yol açmış oldu. Bu da, yaklaşık 40 milyar dolarlık nominal milli gelirin sene sonu hesabına yansımaması anlamına gelmekte.

Türkiye’nin 2020 Nominal GSYH ülkeler sıralamasında 2019’a göre bir sıra gerileyerek 20. sırada yer alması beklenmekte.

Satın alma gücü farkı

‘Satın Alma Gücü bazında GSYH’ hesabında durum farklı. ‘Satın Alma Gücü’, ‘Nominal’ ile birlikte, iki temel Milli Gelir hesaplama yönteminden biri. Akıllıoğlu’na göre, Satın Alma Gücü hesabı ülkelerdeki ürün ve hizmet fiyat farklarının giderilmesi esasına dayandığı için, cari kurla yapılan nominal hesaba göre daha gerçekçi. Aynı dönemdeki ürün ve hizmet fiyatları baz alındığı için, ülkeler arasındaki enflasyon farkını da ortadan kaldırmış oluyor. SAGP kuru, ABD’de 1 dolara satın alınan ürün veya hizmetin Türkiye’de kaç liraya satın alındığını gösteriyor. Aynı şekilde tüm ülkelerin SAGP kurları hesaplanıyor. Böylelikle bir ülke parasının alım gücü hem ABD Doları’na karşı hem hesaba dahil edilen diğer tüm ülkelerin para birimlerine karşı hesaplanabilmiş oluyor.

Satın Alma Gücü hesabının, Dünya Bankası, OECD ve IMF tarafından son senelerde sayıları 5.000 (beşbin) adedi bulan ve her ülkede kullanımda olan aynı veya benzer kalitedeki ürün ve hizmetler üzerinden yapılıyor olması, bu hesabın yanılma payını da ‘sıfıra’ yaklaştırmış durumda.

Avrupa’da büyük daralma

‘Satın Alma Gücü bazında GSYH’ dünya toplamının, 2019’da 135.7 trilyon dolar iken 2020’de 130.2 trilyon dolara gerilemesi ve %4 küçülmesi beklenmekte.

Satın Alma Gücü bazında GSYH’de küçülmesi beklenen başlıca ülkeler; yüzde 10’lar ile İspanya, İtalya, Fransa, Hindistan, yüzde 6-7’ler ile Kanada, Meksika, Birleşik Krallık, Rusya, yüzde 3-5’ler ile Avustralya, Suudi Arabistan, Brezilya, ABD, Almanya, Japonya.

4 ülke pozitif ayrıştı

‘Satın Alma Gücü bazında GSYH’de büyümesi beklenen sadece dört ülke mevcut. Çin, ‘Nominal GSYH’ hesabında büyüme gösteren tek ülke iken, satın alma gücü hesabıyla da büyüme göstermekte ve dünyada 1. sıradaki yerini korumakta. Çin’e üç ülke daha eklenmekte. Bunlardan biri Türkiye, diğerleri ise Mısır ve Güney Kore. Mısır’ın yüzde 6, Çin ve Güney Kore’nin yüzde 3, Türkiye’nin ise yüzde 2.5 büyümesi öngörülmekte. Bu sonuçla Türkiye, dünyada 13. sıradaki yerini de korumuş olacak.

Türkiye’nin ‘nominal’ bazda hissedilir oranda küçülme gösterirken ‘satın alma gücü’ bazında büyüme göstermesinin önemli olduğu kadar dikkat çekici de bir durum olduğunun altını çizen Zeki Akıllıoğlu, ortaya çıkan tabloyu şöyle yorumladı: “Nominal GSYH’de yüzde 13 düşüş yaşaması öngörülen Türkiye’nin ‘Satın Alma Gücü’ bazında yüzde 2.5 büyümesi beklenmekte. Ülkemizin, iç talebi fazlasıyla karşılayabilecek üretim ve tedarik yapabiliyor olması, bunun başlıca nedeni. Her sektörde ülke geneli (ve ihracat) için yeterli üretim yapılabilmekte ve tüm nüfus bu üretime erişebilmekte. Bu durum, ürün ve hizmetlerin genel fiyat seviyesinin makul düzeyde kalmasını sağlamakta. Üretim, tedarik ve iç talep düzeyinin yüksek kalması ile ürün ve hizmetlerin ülkeler arası fiyat farklılıklarının giderilmesine dayalı ‘SAGP kuru’ da cari kura göre hissedilir oranda düşük kalabilmekte. Bu durum, ülkemizin satın alma gücünün her dönem nispeten yüksek seyretmesini sağlamakta.”

Satın Alma Gücüyle GSYH ülke sıralaması (Milyon Dolar)

                 2020 Tahminleri                 2019 Verileri

Dünya               130.186.703                   135.669.545

Avrupa Birliği 19.397.267                      20.794.743

1) Çin              24.162.435              Çin      23.460.170

2) ABD              20.807.269           ABD   21.427.700

3) Hindistan    8.681.303             Hindistan 9.611.679

4) Japonya      5.236.138              Japonya 4.459.155

5) Almanya     4.454.498            Almanya 4.659.795

6) Rusya         4.021.733               Rusya 4.281.807

7) Endonezya 3.328.288              Endonezya 3.329.169

8) Brezilya      3.078.901               Fransa 3.315.118

9) Birleşik Krallık  2.978.564     B. Krallık 3.255.484

10) Fransa       2.954.196               Brezilya 3.220.373

11) Meksika    2.424.511                İtalya 2.664.946

12) İtalya        2.415.410                 Meksika 2.603.907

13) Türkiye     2.381.594                Türkiye 2.325.617

14) Güney Kore  2.293.475            G. Kore 2.224.985

15) Kanada     1.808.995                 İspanya 1.987.305

16) ispanya     1.773.364                 Kanada 1.929.897

17) Suudi Arabistan   1.608.610    S. Arabistan 1.676.022

18) Avustralya 1.307.916                Avustralya 1.352.432

19) Mısır         1.292.478                  Tayland 1.338.781

20) Polonya    1.280.659                  Polonya 1.299.277