Vergide ayar kaçtı!
Devletin topladığı her 100 liralık verginin artık 75 lirasını zorunlu yaşamsal tüketimleri dolayısıyla vatandaşlar ödüyor. Tüketimden alınan dolaylı vergiler, gelir vergisi mükellefleri, şirketler ve mülk/varlık sahiplerinin ödediğinin 3 katına çıktı.
Gelir, kar ve mülkiyetten alınan vergilerde tahsilat azalırken, yurttaşların yaşamsal tüketimi dolayısıyla ödediği “dolaylı” vergilerdeki hızlı artışa bağlı olarak, vergi adaleti giderek daha da bozuluyor. Devletin her 100 liralık vergi gelirinin artık 75 lirasını, tüketimden alınan vergiler oluşturuyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı nisan ayı bütçe gerçekleşmelerine göre, ocak-nisan döneminde geçen yılın eş dönemine göre yüzde 46 artarak 863,7 milyar lira olan toplam vergi tahsilatının 649,4 milyarını KDV, ÖTV gibi tüketimden alınan dolaylı vergiler, 207,8 milyarını ise doğrudan nitelikteki gelir, kurumlar ve mülkiyet vergileri oluşturdu.
Buna göre tüketim mallarının fiyatı içinde yer alan dolaylı vergilerdeki tahsilat, holdingler dahil gelir ve kar elde eden mükelleflerin ödediği verginin 3,1 katına ulaştı.
Geçen yılın eş dönemine göre dolaylı vergi geliri yüzde 72,2 artarken, doğrudan vergiler yüzde 1,6 azaldı. Bu gerçekleşmelerin etkisiyle; dolaylı vergilerin geçen yıl ilk dört ayda yüzde 63,8 olan pastadaki payı, bu yıl aynı dönemde yüzde 75,2’ye yükseldi.
Dolaylı vergilerde ilk dört aydaki tahsilat yılın tümü için öngörülen tutarın yüzde 31,8’ine ulaşırken, doğrudan vergilerde yıllık hedefe göre dört aylık gerçekleşme yüzde 18’de kaldı. *: 2023 öncesi yıllık. Doğrudan vergiler kapsamında tüzel kişi mükelleflerin ödediği Kurumlar Vergisi’nde, geçen yılın eş dönemine göre sert bir düşüş yaşandı.
Şirket karları üzerinden alınan bu vergide ilk dört ayda tahakkuk 125,3 milyar lira olurken, 25 milyar liralık bir tahsilat gerçekleştirildi. Tahsilat tutarı geçen yıla göre yüzde 76,8’lik bir düşüş yaşandı. Bu vergide dört aylık tahsilatın tahakkuka oranı yüzde 19,9’la çok düşük kaldı. Kurumlar Vergisi’nde yılın tümü için öngörülen tutarın ise ilk dört ayda sadece yüzde 4’ü kadar bir tahsilat elde edilebildiği dikkati çekti.
Aynı dönemde Gelir Vergisi tahsilatı yüzde 77,7 artışla 164,8 milyar lira olurken, bunun yüzde 90,1 oranındaki 148,5 milyarını çalışanların ücretleri üzerinden kaynağından yapılan tevkifat oluşturdu. Şirket ortağı, esnaf ve ticaret erbabı diğer gerçek kişi mükelleflerden dört ayda elde edilen Gelir Vergisi ise sadece 16,3 milyar lira. Veraset İntikal, Motorlu Taşıtlar ve Değerli Konut gibi mülkiyet üzerinden alınan vergilerde aynı dönemdeki tahsilat da 17,9 milyar lira oldu.
Taşıt alımlarından 90 milyar TL ÖTV
Ocak-nisan döneminde, başlıca dolaylı vergi kalemi olan Özel Tüketim Vergisi’nde (ÖTV) tahsilat geçen yılın eş dönemine göre yüzde 97,1 artışla 188,9 milyar liraya ulaştı. Bunun da 90,1 milyarını sıfır motorlu taşıt satın alanlar ödedi.
Sigara vd. tütün ürünleri tüketenler fiyatın içinde olmak üzere üç ayda 40,5 milyar, akaryakıt ve doğal gaz tüketenler 25,2 milyar, alkollü içki tüketenler 14,9 milyar, kolalı gazoz tüketenler 1,9 milyar, dayanıklı tüketim malları ve diğer ürünleri satın alanlar da toplamda 16,2 milyar lira ÖTV ödedi.
Ana gelir kaynağı KDV
Aynı dönemde dahilde üretilmiş tüketim mallarının fiyatı içinde yer alan Katma Değer Vergisi’ndeki (KDV) tahsilat yüzde 104,7 artışla 99,1 milyar lira olurken, ithal ürünlerden KDV tahsilatı 225 milyar lirayı aştı. İthal ürünlerin fiyatına binen Gümrük Vergisi dolayısıyla üç ayda 32 milyar liralık vergi de nihai tüketiciye yansıdı.
Yine dolaylı vergi niteliğindeki diğer vergilerde dört aylık tahsilat Banka ve Sigortacılık Vergisi’nde (BSMV) 31,1 milyar, Damga Vergisi’nde 23,9 milyar, Şans Oyunları Vergisi’nde 5,7 milyar, “deprem vergisi” olarak bilinen Özel İletişim Vergisi’nde 4,2 milyar, Dijital Hizmet Vergisi’nde 1,8 milyar, Konaklama Vergisi’nde de 400 milyon TL oldu. Bu arada yargı, noter, tapu, pasaport, trafik ve diğer harçlardan dört ayda toplam 36,2 milyar liralık gelir elde edildi.