YYS avantaj da getiriyor sorumluluk da
Gümrükleme tekniğinde yeni dönem 15 Ağustos tarihi itibarı ile başladı ve ithalatçılar açısından büyük öneme sahip “mavi hat” uygulaması ithalatta yürürlükten kalktı. Mavi hat uygulamasının uzatılacağı beklentisi de böylece boşa çıktı. Daha önce 2 kere Mavi hat uygulamasının süresinin uzaması ve Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS) alan şirket sayısının düşük olması bu beklentinin artmasına sebep olmasına rağmen, gümrük idaresi ithalatta YYS ile gümrük kolaylıklarının uygulanması yönünde kararını hayata geçirdi.
YYS alan şirket sayısının az olmasından dolayı 15 Ağustos tarihinden sonra gümrük idaresinde iş yükünün artması tahmin ediliyordu. Nitekim mavi hat uygulaması kalkması ile normalde mavi hatta girmesi gereken ithalat işlemleri ya kırmızı ya da sarı hatta işlem görmeye başladı ve bu durum, bu hatlardaki iş yükünü yaklaşık %20 artırdı. Özellikle YYS alımını yapmayan veya yetiştiremeyen şirketlerin yeni dönemde Onaylanmış Kişi Statü Belgesi(OKSB) alarak ithalatta azaltılmış kontrolden yararlanmak istedikleri gözlemleniyor. Bu şirketlere ilişkin gümrük beyannameleri “sarı hat” yani sadece belge kontrolü yapılarak ithalat işlemleri tamamlanıyor. Bu da iş yükünün artacağını gösteriyor.
YYS sürecini tamamlayan şirket sayısı 25 Ağustos tarihi itibarı ile 123’dür. Özellikle üretici-ithalatçı şirketlere bakıldığında bu sayının 112 olduğu görülüyor. İthalatta mavi hat uygulama süresinin uzaması ile bu sayının kısa sürede artacağını düşünüyoruz. 2016 yılı verilerine göre ithalatta mavi hat avantajını kullanan şirket sayısı 922 idi. Önümüzdeki 2-3 yıl içerisinde bu şirketlerin büyük çoğunluğunun YYS’li olacağını tahmin ediyoruz.
Gümrüklemede yeni bir yaklaşım geliyor
YYS, sadece bir yeşil hat, yani eşyaların gümrüklere uğramadan gümrüklemenin tamamlanması olanağını vermiyor. Bu uygulama aslında gümrükleme mantığını da yapısal olarak değiştiriyor. Yerinde gümrükleme uygulaması ile eşyanın yükleme ve boşaltma işlemlerinin, tamamen daha önceden izin alınan yerlerde gerçekleşmesi imkânı da veriliyor. Eşyanın yerinde gümrükleme alanında iken, sistemden gümrük idaresine bağlanıp, gümrük beyannameleri dolduruluyor ve yine sistem üzerinden gümrük işlemleri tamamlanıyor.
YYS'de mevzuata uyumluluk daha da önemli oluyor
YYS alım sürecinde ana hedef mavi hat avantajını kaybetmemek oldu. Birçok şirket buna odaklanarak YYS alım sürecine başladı ve sürecini sonuçlandırdı. Üretimin ithalata bağlı olduğu dikkate alındığında ithalat maliyetlerinde ufak bir artış şirketler açısından ciddi olumsuzluklara neden oluyor ve bu yaklaşımı da kısa vadede yanlış gözükmüyor. Ancak YYS’li olmak bu avantajlar dışında şirketlere bir dizi sorumlulukları da beraberinde getiriyor. Öncelikle YYS şirketlerinden beklenti; gümrük ve dış ticaret uygulamalarında mevzuata tam uyumluluk sağlanmasıdır.. Hem mevcut uygulamalara hem de değişen mevzuata uyumlu hareket edilmesi ve bu kapsamda sistematik bir takip ve iş geliştirme disipline sahip olunması bekleniyor. Bir nevi YYS şirketlerinin gümrük idaresi empatisi kurarak dış ticaret işlemlerini icra etmesi bekleniyor. ;
Diğer taraftan, YYS şirketleri gümrük idaresi tarafından “izleme” faaliyeti kapsamında takip ediliyor. Bu takibin yapılabilmesi için de şirketlerin her yıl 108 adet soruyu içeren bir formu güncelleyerek Bölge Müdürlükleri’ne vermeleri gerekiyor. Ayrıca YYS koşullarını ve sertifika kapsamında verilen ilave izin ve/veya yetkilere ilişkin koşulların sağlanıp sağlamadığı yine Bölge Müdürlükleri tarafından kontrol ediliyor. Bunun için de YYS şirketleri 3 yılda bir başvuru yapar gibi koşulları sağladıklarını gösterir evrakları bağlı bulundukları Bölge Müdürlükleri’ne iletiyor. “İzleme” faaliyeti kapsamında; mevcut düzenlemelerde bir “faaliyet raporu”ndan bahsediliyor. Ancak şu ana kadar bu konu hakkında bir düzenleme yapılmadığını biliyoruz Ama yakın zamanda bu kısmın da tamamlanacağını tahmin ediyoruz.
Ne yapılmalı?
Mavi hat uygulaması sona erdikten sonra daha önce mavi hat sahibi şirketlerin YYS alım süreçlerini hızlandırdığı görülüyor. Yakın zamanda 123 olan bu sayının 2 veya 3 katına çıkması bekleniyor. Ancak YYS sahibi olan veya planlayan şirketlerin orta ve uzun vadede bu statüye ilişkin bakış açısının avantajlı bir muayene (yeşil hat) hattına sahip olmaktan öteye taşımaları gerekiyor. Çünkü YYS, yerinde gümrükleme uygulamaları ile bir nevi gümrük idaresi gibi gümrük işlemlerini fabrikalarda icra etme fırsatını sunuyor.
Diğer taraftan, YYS sahibi olmak kadar YYS’nin devamlılığı da büyük önem arz ediyor. Gümrük İdaresi, “izleme” faaliyeti kapsamında belirli periyotlar halinde YYS şirketlerini kontrol ediyor. Bu nedenle de YYS sahibi şirketlerin belgelerinin devamlılığına da odaklanarak, kurumsal bir farkındalık içinde, koşulların sağlanıp sağlanmadığını takip etmeleri gerekiyor. Aksi durumda, statünün askıya alınması veya hakkın kaybedilmesi durumları gündeme gelebiliyor.