Yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan şevketi bostan tarlaya indi

Arzu ALP 

İZMİR-Ege mutfağının ünlü otları arasında yer almasına rağmen yabani olması nedeniyle yüksek fiyatlara satılan şevketi bostan bitkisinin, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün kültüre alma çalışması sonucunda tarla tarımına başlandı.

Bilinçsiz toplama nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan şifa kaynağı bu bitkinin gelecek nesillere aktarılması amacıyla yürütülen proje kapsamında, Seferihisar, Urla, Çeşme, Kemalpaşa, Menemen, Aliağa, Torbalı, Kınık ve Selçuk ilçelerinde uygulama sahaları oluşturuldu,  üretim sahaları 300 dekarı  geçti. Doğada yabani olarak kendiliğinden yetişen ve sağlığa faydalarından dolayı İzmirliler tarafından sıkça tüketilen şevketi bostan bitkisini ıslah çalışmalarının sonuç vermesi üreticinin de yüzünü güldürdü. 

Çalışmalar sayesinde  üreticilere karlı bir bitkisel ürün kazandırıldığı gibi tüketicilerin pazarlarda çok daha geniş bir zaman aralığında, daha ucuz ve kaliteli şevketi bostan bulması mümkün olacak. Ayrıca bitkiyi kültüre alma neticesinde üretim planlaması ile istenen miktarda üretme mümkün olduğundan, ilaç sanayinin geçmişte karşılaştığı hammadde darboğazını aşmak ve bu bitkiden tekrar ilaç yapmak da mümkün olabilecek. 

Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Şube Şefi Dr. Ünal Karık, şevketi bostanın bitkisel ilaç olarak yeniden hayat bulması ve konserve sanayi için çalışmalar yapılması için hazırladıkları ‘Şevketi Bostan (Scolymus hispanicus L.)’da Verim ve Kalite Optimizasyonu’ adını taşıyan projeyi Tarım, Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı’na sunduklarını söyledi. 

Anadolu Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakognozi Anabilim Dalı ve Bezmialem Vakıf Üniversitesi  Eczacılık Fakülkesi  Farmakognozi Anabilim Dalı’nın  bitkiden ilaç yapımı ve etken madde içeriklerine yönelik analizler yapacağını vurgulayan Karık,  ayrıca İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Gıda Mühendisliği Bölümü ile  başlattıkları  çalışmada  bu bitkiden elde edilen ekstrelerin  kanser hücreleri üzerine olan etkilerinin inceleneceğini bildirdi. 

Ruhsatlandırılmış bitkisel ilacın hammaddesi 

Şevketi bostan bitkisinin ülkemizde ruhsatlandırlmış birkaç bitkisel ilaçtan biri olan “Lityazol Cemil”in hammaddesi olduğuna dikkat çeken Karık, “Bitkinin köklerinden hazırlanan sıvı ekstre yaklaşık 60 yıl boyunca ruhsatlı olarak satıldı ve böbrek taşları ve kumlarını düşürmek için kullanıldı. Ancak daha sonra işlenecek kök bulunamayışı ve ruhsatlandırma konusunda yaşanan sıkıntılar nedeniyle ilacın üretimi durduruldu.  Bitkinin kökleri aynı zamanda sebze olarak tüketiliyor, özellikle kış aylarında İzmir ve civarındaki semt pazarlarının en gözde ürünü olarak satılıyor.  Bitki büyük oranda doğadan toplanmasına karşın, Enstitümüzde yapılan kültüre alma çalışması sonucunda tarla tarımına başlandı ve başarılı sonuçlar alındı. Seleksiyon yolu ile geliştirilen tohumluk çoğaltılarak üreticilere ulaştırıldı. Şu anda yaklaşık 300 dekar alanda  tarımı yapılıyor” bilgilerini verdi.

Konserve sanayine uygunluğu incelenecek

Şevketi bostan bitkisinin  hem sebze olarak hem de ilaç hammaddesi olarak önemli bir bitki olduğunu vurgulayan Karık, bakanlığa sundukları  projeyle ilgili şu bilgileri verdi:“Bitkiyle ilgili bitki besleme çalışmaları ve farklı dönemlerde hasat edilen bitkilerin köklerinde bulunan etkili maddenin tespiti bugüne kadar çalışılmadı. Özellikle ilaç hammaddesi olarak kullanımında köklerdeki etken maddenin en yüksek olduğu dönemin tespiti son derece önemli. Diğer taraftan bitkinin son zamanlarda konserve olarak tüketimi de söz konusu. Sanayici konserveye işleyecek taze materyal bulmakta sorunlar yaşadığını söylüyor. Şevketi bostan da hasat döneminin genişletilerek hem taze sebze, hem konserve olarak işlenmeye uygun ürünün geniş bir zaman aralığında üretilmesi lazım. Bu çalışma ile farklı dönemlerde hasat edilen şevketi bostanın sebze olarak değeri ve konserve sanayine uygunluğu incelenecek, bunun yanında farklı dönemlerde hasat edilen bitkilerin verim ve etken madde içerikleri belirlenecek.”