'Vergideki çarpıklık sürerse benzin fiyatı 5 TL'yi de aşar'

Özlem ERMİŞ BEYHAN

Türkiye'de 5 TL'ye dayanan benzin fiyatını düşürmenin formülü, akaryakıt sektörüne göre çarpık vergi sistemini düzeltmekten geçiyor. Türkiye'de benzin üzerinde yüzde 60 gibi çok yüksek oranda bir vergi var. Motorindeki vergi ise biraz daha düşük. Tüketiciler motorin ve gaz fiyatları daha uygun olduğu için ya araba alırken dizeli seçiyor ya da araba aldıktan sonra gaz taktırmayı tercih ediyor. Durum böyle olunca benzine olan talep kısmen azalırken, motorine olan talep artıyor. TÜPRAŞ da ithal ettiği petrolden hem benzin hem de motorin üretiyor. TÜPRAŞ'ın ürettiği benzin fazla geldiği için, şu anda iç piyasada 5 TL'ye yaklaşan benzin yurtdışına 1.5 TL'den satılıyor. TÜPRAŞ'ın ürettiği motorin yeterli gelmedi için de motorin ithal edilmek zorunda kalınıyor. Bu durum, hem cari açığı artırıyor hem de tüketici ve sektörün zamlar altında ezilmesini beraberinde getiriyor.

Sektör oyuncuları sıkıntılı

Akaryakıt sektörü de çok uzun bir süredir yüksek vergi yükü nedeni ile sıkıntı yaşıyor. Dünyanın benzin ve motorine en fazla vergi uygulayan ülkesi olan Türkiye'de benzinin 5 TL'ye dayanması sonrası sektör temsilcileri, "Kalıcı çözüm vergide" diyor. Sektör temsilcileri özellikle benzin ile gaz ve motorin arasındaki vergi dengesizliğinin giderilmesini istiyor.

Türkiye Akaryakıt Bayileri Petrol ve Gaz Şirketleri İşverenler Sendikası (TABGİS) Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Şüküroğlu, sektörün beklentilerini şu sözlerle dile getirdi: Bir vergi düzenlemesiyle benzin tüketimini yükseltir ve şu an ihraç ettiğimiz 2.2 milyon ton benzini de yurtiçinde tüketirsek, hem ithalatımızı azaltırız hem de beraberinde döviz kaybımız da azalacağından dolayı cari açık dengemize katkı sağlamış oluruz.

'Artışlar sürer'

Şüküroğlu, "5 TL psikolojik sınır" dedi ve ekledi, "Bundan sonrasında artışların süreceğini öngörüyoruz. Ortadoğu'nun içinde bulunduğu siyasal ortamda petrol fiyatlarında bir gerileme beklenmiyor. Dünya ekonomisindeki daralma sinyalleri de dolarda bir gerileme beklentisini azaltıyor. Bu noktada önlem alınması şart."

Sektörde kar düştü

Sektörün bu artışlarla çok zorlandığının da altını çizen Şüküroğlu şu bilgileri verdi: "Sektör bu gelişmelerin etkisiyle sürekli daralıyor. Bu karlılıkla yaşamasına imkan yok. Yüzde 4'lere indi bürüt karlılıklar. Benzin fiyatı arttıkça bizim 190 ile 200 kuruş arasındaki karımız sabit kalır ama banka komisyonları gibi masraflarımız oran üzerinden olduğu için sürekli artar. Bu süreçte EPDK malesef 'piyasadaki dağıtım şirketi sayısı artarsa dağıtım payı o kadar azalır' yaklaşımı ile hareket ederek sektörü daha da zorluyor. Bir de üzerine otomasyon, yeni yazar kasalar gibi ek maliyetler getiren yeni düzenleme ve kanunlara sürekli uyum sağlama noktasındayız. Bayinin, akaryakıtçının işi bitme noktasında."

TABGİS Yönetim Kurulu Üyesi bu noktada 10 numara yağ sorunun alınan düzenlemeler sonrasında bitme noktasına geldiğini ancak bunun kökten bir çözüm olmadığını anlattı. Şüküroğlu şu bilgileri verdi: "10 numara bitti, 2 numara çıktı. Sanayide desteklenen çok sayıda kimyasal varsa o zaman onu benzine karıştıracak odaklar da çıkacak. Jet yakıtı, deniz yaıtı bunlar karıştırılıyor şimdi. Eğer arada fahiş bir vergi farkı varsa, bunun yarattığı fırsatı kullanmak isteyenler mutlaka olacaktır. Önemli olan sorunu kökten halletmek, bunun yolu da bu fahiş vergi farkılıklarını ortadan kaldırmak."

Bu yapının Türkiye'nin cari açığını da azdırdığını anlatan Şüküroğlu şöyle devam etti: "Bu vergi farklılıkları yüzdendir ki benzin tüketimi sürekli düşerken, rafineriler üretimlerinin yarısını yok pahasına dışarı ihraç edip, bir o kadar ve daha pahalı bir şekilde ülke tüketiminin yarısı kadar motorin ve ve neredeyse tamamı kadar LPG ithal etmek zorunda kalıyor. 2009 yılından itibaren otogaz tüketimi benzini geçmiştir. Evlerde tüketilen tüp gazın düşük vergilendirilmesini anlayışla karşılamak mümkün ancak taşıtlarda aynı düşük oranı anlamak o kadar kolay değil."

Nakliye fiyatlarını artırır enflasyonu yukarı taşır

Delta Petrol Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Habbab, zamların tüketimi bir miktar azaltabileceğini, bunun da sektöre etkisi olacağını söyledi. Habbab, "Yılın ilk 6 ayında tüketim yüzde 1.4 artmış. Bu zamlarla bu oran ikinci altı ay belki yüzde 1.2 seviyesine iner" dedi. Habbab, fiyat artışlarının yurtiçinde nakliye fiyatlarını artırarak enflasyonu artırıcı bir etkisi olacağını de vurguladı. Akaryakıt piyasası uzmanı Rasih Arbay, artışın ardında Akdeniz piyasasında ürün fiyatlarına gelen zam ve dolar artışı sonrası TÜPRAŞ'ın yaptığı zammın etkili olduğunu söyledi. Arbay, "Dünyanın bizim dışımızdaki tüm ülkelerinde dizel benzinin çıplak fiyatı benzinden yukarıdadır. Ama bizde farklı bir durum var. Türkiye benzini tüketemediği için dışarıya satıyor, dışarıdan motorin ithal ediyor. Bu yapının da fiyatlar üzerinde baskısı aşikar" dedi.

Benzin altı ayda yüzde 5.6 zamlandı

Brent petrol fiyatları 17.01.2013 tarihine göre yüzde 2.52 oranda gerilemiş durumda. ABD dolarında ise bu süreçte yüzde 10.66'lık bir değer artışı söz konusu. Aynı dönemde benzin fiyatları yüzde 5.59, motorin ürünleri ise yüzde 3.62 artış gösterdi.