Türkiye iki petrol bölgesine ayrılıyor

 

ANKARA - Türk Petrol Kanunu Tasarısı, TBMM Başkanlığı'na sunuldu.

Türkiye'deki petrol kaynaklarının devletin hüküm ve tasarrufu altında olduğunu öngören tasarı, ülke petrol kaynaklarının milli menfaatlere uygun olarak hızlı, sürekli ve etkili bir şekilde aranmasını, geliştirilmesini ve üretilmesini sağlamayı amaçlıyor.

Tasarı; Türkiye'de petrol arama ve üretim faaliyetlerinin düzenlenmesi, yönlendirilmesi, teşvik edilmesi, denetlenmesi, arama ve üretim için gerekli bilgilerin ve verilerin toplanması, değerlendirilmesi ve kullanıma sunulmasına ilişkin usul ve esasları kapsıyor.

Türkiye, kara ve deniz olmak üzere iki petrol bölgesine ayrılıyor. Kara ve deniz bölgelerini ayıran sınır kıyı çizgisi kabul edilecek. Deniz bölgeleri karasuları içi ve karasuları dışı olmak üzere ikiye ayrılacak. Karasuları dışı denizlerde araştırma izni, arama ve işletme ruhsatlarının verilmesi, devri ve süre uzatımları Bakanlar Kurulu'nun iznine tabi olacak. Bu alanlar, Bakanlar Kurulu kararıyla tamamen veya kısmen aramaya ve işletmeye kapatılabilecek, tadil edilebilecek veya kapatılan bir alan tekrar açılabilecek. Buna göre verilen kararlar, müktesep hakları ihlal edemeyecek.

Askeri yasak bölgeler ile güvenlik bölgelerinde yapılacak işlemlerle ilgili izin verilmeden önce ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının görüşü alınacak.

Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, başvuruyu uygun bulduğu takdirde 60 gün içinde araştırma izni verecek. İzin talep edilen sahanın bir kısmında araştırma izni, arama ruhsatı veya işletme ruhsatı verilmiş olması, araştırma izni verilmesini engellemeyecek. Ancak araştırıcı, işlem yapmakta olan diğer bir petrol hakkı sahibinin rızası olmadan sürmekte olan sondaj ve benzeri saha etütlerinin yapıldığı yerlere giremeyecek.

Araştırma izni sahibi, araştırma alanının hektarı başına bir defaya mahsus olmak ve ödeme şekilleri yönetmelikle düzenlenmek üzere 50 kuruş ücret ödeyecek. Araştırma sonucu elde edilen bilgiler Genel Müdürlüğe de verilecek. Genel Müdürlük, sekiz yıl süreyle bilgileri gizli tutacak.

 

 

Arama ruhsatı; arama ruhsatı alanı içinde arama yapmak, arama ruhsatı alanı dışında araştırmada bulunmak, bulunan petrollü alanları geliştirerek bu sahadan petrol üretmek ve keşif başvurusunda bulunmak üzere verilecek.

Arama ruhsatı kara sınırları ve karasuları içi denizlerde 1/50.000 ölçekli pafta esasına göre yapılacak. En büyük ruhsat alanı, 1/50.000 ölçekli bir tam pafta olacak. En küçük ruhsat alanı 1/50.000 ölçekli aynı pafta içerisinde kalmak kaydıyla 1/25.000 ölçekli bir tam pafta olacak. Ruhsat alanı 1/50.000 ölçekli paftanın dışına taşamayacak ve 1/25.000 ölçekli paftalardan oluşacak.

Münhasır ekonomik bölge sınırları içinde ruhsatlandırma birer tam derecelik enlem ve boylam çizgileri arasında kalan bir derecelik alan esasına göre yapılacak. En büyük ruhsat alanı bir derecelik alan olacak. En küçük ruhsat alanı bir derecelik alan içerisinde kalmak kaydı ile 1/100.000 ölçekli bir tam pafta olacak. Ruhsat alanı bir derecelik alanın dışına taşamayacak ve 1/100.000 ölçekli paftalardan oluşacak.

Arama ruhsatının süresi; karalarda beş, denizlerde sekiz yıl olacak.

İş programını yerine getiren ruhsat sahibinin en az bir sondaj yapılmasını da içeren iş ve yatırım programı ile buna karşılık gelen yüzde 2 teminatı vermesi kaydıyla ruhsat süresi karalarda iki, denizlerde üç yıla kadar uzatılabilecek.

Birinci uzatım süresi içinde sondaj programını yerine getirmiş bir petrol hakkı sahibinin arama ruhsatının süresi, yeni bir sondaj ve yatırım programı ile buna karşılık gelen yüzde 2 teminatı vermesi halinde karalarda iki, denizlerde üç yıla kadar uzatılabilecek.

Arama ruhsatının süresi ilk yürürlük tarihinden itibaren yapılan uzatmalar dahil karalarda dokuz, karasuları içi denizlerde 14 yıldan fazla olamayacak. Ancak arama ruhsatının süresi sonunda petrol keşfi yapılan alanlarda bu petrol keşfinin ticari değerlendirmelerinin yapılabilmesi için iki yıla kadar ilave süre verilebilecek.

Arama sahasında açılmakta olan bir arama kuyusunun bitirilmesi veya varsa üretim testlerinin tamamlanabilmesi için gerekli olan operasyon süresi, arama ruhsatı süresini aşacak durumda ise petrol hakkı sahibinin talebi üzerine altı aya kadar ek süre verilebilecek.

Arama ruhsatında yapılan bir keşiften sonra arayıcı, sahayı geliştirme ve üretime başlamakla yükümlü tutulacak. Bu takdirde arayıcı, üretilen petrol bakımından, işletmecinin tüm hak ve yükümlülüğüne tabi olacak.

Genel Müdürlükçe belirlenen ve aramaya açık olan alanlar; ruhsatlandırma usulündeki başvurulara kapatılarak açık artırmaya çıkmak suretiyle arama ruhsatına konu yapılabilecek. Başvuruya kapatılan bu alanlar Genel Müdürlük tarafından tekrar açılmadan bu alanlara ruhsat başvurusu yapılamayacak.

 

 

 

Petrol hakkının elde edilmesi için yapılan başvurunun değerlendirilmesinde, başvurunun mevzuata uygunluğu, başvuranın mali yeterliliği ve taahhüt edilen iş ve yatırım programının bu Kanunun amacını diğer başvurulara nazaran daha kısa sürede yerine getirme özelliği dikkate alınacak.

Petrol aramalarına açık bir sahaya yapılan ilk arama ruhsatı başvurusunun kapsadığı alan ilan edilecek. İlk ve sonraki başvuruların içeriği ilan tarihini takip eden 90 gün boyunca gizli tutulacak. Bu süre içinde yapılan ve aynı arazi parçasını tamamen kapsayan başvurular, birlikte değerlendirilecek. Bu süre içerisinde yapılan ve aynı arazi parçasını kısmen kapsayan arama ruhsatı başvuruları ile 90 günden sonra aynı alana yapılan başvurular değerlendirmeye alınmayacak. Doksan gün sonunda Genel Müdürlükçe değerlendirmeye alınan başvurular en geç altmış gün içinde sonuca bağlanacak.

Başvuru sahibi, ruhsat başvurusunda ve süre uzatım taleplerinde vermiş olduğu iş programı için gerekli yatırım tutarının yüzde 2'si kadar teminat verecek. Denizlerde bu oran yüzde 1 olarak uygulanacak. Teminatın taahhüt edilen iş programının yıllık gerçekleşen miktarına karşılık gelen kısmı, petrol hakkı sahibine iade edilecek.

 

 

İşletme ruhsatı, yönetmeliğe göre alınacak iş ve mali yatırım programı dikkate alınarak yürürlüğe girdiği tarihten itibaren başvuru sahibinin talebine göre 20 yıl için verilecek. İşletme ruhsatı süresi, uzatım talebine ekli olarak verilen üretim programının uygun görülmesi halinde, 10'ar yılı geçmemek üzere iki defa uzatılabilecek.

İşletme hakkı süresi sona eren sahalar, işletme ruhsatı verilmek üzere, Bakan onayıyla müzayedeye çıkarılabilir. İşletme ruhsatı evvelce müzayedeye çıkarılmış bulunan bir işletme ruhsatının tamamı veya bir kısmı yine Bakan onayıyla müzayededen kaldırılabilecek.

Müzayede kararı kaldırılmadıkça, müzayedeye çıkarılan bir saha için arama ve işletme ruhsatı verilmeyecek. Bir sahanın müzayedeye çıkarılması, en fazla teklifte bulunana verilmesi veya herhangi bir teklifin kabul edilmesini gerektirmeyecek.

İşletme ruhsatı sahibine talebi halinde ürettiği petrolü, nakletmek üzere boru hattı inşa izni verilebilecek.

Üretim sahaları kısmen veya tamamen aynı petrollü arazi içinde bulunan işletmeciler, petrol işlemlerini birleştirebilecek.

 

 

 

 

 

Petrol hakkı sahibinin Türkiye'deki petrol işlemi için idari faaliyetleri ile bina tesislerinin ve teçhizatlarının inşası, kurulması ve işletmesine ait malzemeler hariç, petrol işlemlerinde kullanılacak ve Genel Müdürlükçe onaylanan malzemeyi, ekipmanı, akaryakıtı, kara, deniz ve hava nakil vasıtalarını ithal etmesi ya da yurt içinden teslim alması, gümrük vergisinden, yapılan işlemler harçlardan, düzenlenen kağıtlar damga vergisinden müstesna olacak.

Petrol hakkı sahiplerinin petrol işlemlerinde kullanmak üzere Genel Müdürlükçe ithalatı uygun bulunan malzemeleriyle ilgili olarak Türk Standartları Enstitüsünün uygunluk değerlendirmesi aranmayacak.

İstisnalara konu malzemenin petrol hakkı sahibinden petrol işleminde kullanılmak üzere başka bir petrol hakkı sahibine Genel Müdürlüğün izni ile devri halinde istisna devam edecek. Söz konusu malzemeler petrol işlemi sayılmayan bir faaliyet yolu ile Türkiye dahilinde kullanılmak veya satılmak üzere devredildiği takdirde, devir tarihinde yürürlükte bulunan ithalde ve dahilde alınan vergi, resim ve harçların tümüne tabi tutulacak. Ekonomik ömrü bir yıldan az olan sarf malzemeleri hariç olmak üzere, diğer malzemelerin devri, devir ve ihraç sırasındaki kıymet tespit kararındaki kıymeti üzerinden yapılacak.

Petrol işlemi için ithal edilen malzeme Genel Müdürlüğün izni ile ihraç edilebilecek.

Petrol işlemlerinde kullanılmak üzere ithal edilmiş malzeme, nakdi fonlar ve diğer ekonomik kıymetlerin tescil işlemleri Genel Müdürlükçe yapılacak. Petrol hakkı sahibi, ödenmesi gereken fakat henüz ödenmemiş bulunan her türlü vergi, resim, harç ve Devlet hissesinin ödenmesi için gereken tutarı hariç, nakdi fonlarla buna ilişkin haklarını ve sermaye mevcutları esasına dahil diğer iktisadi kıymetleri nakden veya aynen, vergiden muaf olarak dışarıya transfer edebilecek.

Petrol hakkı sahibi, sermayesine mahsuben her zaman transfer talebinde bulunabilecek. Petrol hakkı sahibi ihraç ettiği petrolden sağladığı dövizi yurt dışında muhafaza edebilecek. Bu döviz tutarı, Türkiye'ye ithal edilmiş sermaye ile bunu aşan net kıymetlerin transferinden mahsup edilecek.

Doğal afetler veya savaş hali, petrol işlemine etkileri oranında petrol hakkı sahibinin hak ve sorumluluklarını eşit sürede erteleyecek.

Genel Müdürlüğe yapılan bir başvuru, diğer bir kamu kurum ve kuruluşunun yetki alanına giren bir hususu içeriyor ise başvuru hakkında karar alınmadan önce ilgili kamu kurum ve kuruluşunun izni alınacak.

 

 

Türk Petrol Kanunu Tasarısı'na göre, hak sahibi yabancılar Türk kara sularında petrol arama ve üretim faaliyetinde bulunabilecek.

TBMM Başkanlığı'na sunulan tasarıya göre, hak talep eden kişiler, Türkiye'de adres göstermek zorunda olacak. Adres göstermeyenlere araştırma izni, arama ve işletme ruhsatı verilmeyecek.

Arayıcı tespit ettiği bir petrol bulgusundan ve keşiften Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nü haberdar etme mecburiyetinde olacak. İhbarın zamanı ve şekli yönetmelikle düzenlenecek.

Arama ruhsatı sahasında açılan sondaj kuyularına ilişkin bilgi ve verilerle jeofizik, detay jeolojik ve laboratuvar bilgi ve verileri ruhsat süresinin sonunda, işletme ruhsatı sahasında açılan sondaj kuyularına ilişkin bilgi ve veriler ruhsatın yürürlük tarihinden itibaren beşinci yılın sonunda, araştırma izni kapsamında elde edilen bilgiler ise sekizinci yılın sonunda açık hale gelecek. Vergi Usul Kanunu'ndaki özel hükümler saklı olacak.

Genel mahiyetteki teknik, mali ve jeolojik bilgiler, kuyu yerleri, sondaj kesitleri, muhafaza boruları kayıtları ve genel üretim ve satış rakamları sır sayılmayacak. Açık hale gelen petrol işlemlerine ilişkin bilgi ve verilerin yurt içi ve yurt dışında pazarlanması ve satışını Petrol İşleri Genel Müdürlüğü yapacak.

Düzenleme hükümlerine göre alınmış veya alınacak tüm haklarda başvuru veya hak sahipleri arasındaki ihtilaflara ilişkin itirazlar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından sonuçlandırılacak.

Bakanlığın başvuru, araştırma izni, arama ruhsatı ve işletme ruhsatından doğan haklara tesir eden kararlarına karşı açılacak davalar, ilk derece mahkemesi olarak Danıştay'da görülecek.

Tescil edilmiş bir petrol hakkı sahibinin sermayesinde kontrolün değişimine yol açabilecek her türlü hisse devir işlemleri bakanlığın ön iznine tabi olacak.

 

 

Yasaya göre araştırma izni, arama ruhsatı ve işletme ruhsatı alınmadan hiçbir petrol işlemi yapılamayacak. Başka kanuna göre alınmış herhangi bir hak, sahibine petrol işlemi yapma hakkı vermeyecek.

Petrol işlemi sona eren hak sahibi, araziyi eski haline getirmekle yükümlü olacak. Petrol hakkı sahibi, üzerinde işlem yaptığı arazinin malikine veya zilyedi bulunan kişiye, araziye, o yerdeki tesislere verdiği zararı ve mahrum kalınan ürün bedelini veya işletme kazancını ödeyecek.

Yasadaki esaslara uygun olmak şartıyla, sermaye şirketlerine veya yabancı devletler mevzuatına göre sermaye şirketi niteliğinde bulunan özel hukuk tüzel kişilerine araştırma izni, arama ruhsatı ve işletme ruhsatı verilebilecek.

Başka kanuna göre yasak olan yere girilemeyecek veya o yerde bulunulamayacak.

Petrol hakkı sahibi, yöre halkının yaşamını zora sokmayacak, doğaya ve çevreye zarar vermeyecek ve bunları tehlikeye atmayacak şekilde petrol işlemi için gerekli tesis ve ekipmanı kuracak.

Petrol hakkı alınmasından önce, petrol işlemleri sırasında doğabilecek zarar ve ziyanı karşılamak üzere teminat verilmesi zorunlu olacak. Teminat miktarları hektar başına; araştırma izin harcının on binde beşi, arama ruhsat harcının binde biri, işletme ruhsat harcının binde beşi kadar olacak. Bakanlar Kurulu bu oranı yüzde 50 oranında artırma ya da eksiltmeye yetkili olacak.

Hudutlarda, askeri yasak bölgelerde, tarihi yerlerde ve yerleşim yerlerine hangi mesafede petrol işlemi yapılabileceği hususu yönetmelikle belirlenecek.

Petrol arz güvenliği açısından, ihtiyaç duyulan hallere münhasır olmak üzere yurt içinde üretilen petrolün tamamının veya bir kısmının 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu'na göre düzenlenen piyasa fiyatı üzerinden rafinerilerce satın alınmasına karar vermeye Bakanlar Kurulu yetkili olacak.

 

 

Tasarı, şartlara uymayanlarla tehlikeli durum ortaya çıkaranlara ağır para cezaları öngörüyor. Buna göre, tehlikeli fiil nedeniyle önemli ve tamiri mümkün olmayan bir hasar veya zarar verenler 500 bin lira, petrol işlemi sırasında tehlikeli fiil yapanlar 350 bin lira, verilen süre içinde önlem almayanlar geçen her bir gün için 50 bin lira para cezasına çarptırılacak.

Arama ruhsatı veya işletme ruhsatı almaksızın petrol işlemi yapanlara 250 bin lira, araştırma izni ve arama ruhsatı almadan araştırma yapanlara 100 bin lira, verilen bir hakkın kullanılmasını veya kanunu uygulamakla görevli olanların görevlerini yapmasını engelleyenler 50 bin lira, başvurularda gerçek dışı beyanda bulunanlara 50 bin lira, verilmesi gereken bilgi ve belgeleri bir takvim yılı içinde iki defa zamanında göndermeyen veya eksik gönderenlere 10 bin lira, bu durumun bir takvim yılı içinde ikiden fazla tekrarı halinde her tekrar için 10 bin lira idari para cezası verilecek.

Para cezaları tebliğinden itibaren bir ay içerisinde ödenecek, cezalara karşı 30 gün içinde idare mahkemelerinde dava açılabilecek.

Arama ve işletme ruhsatı almadan petrol işlemi yapılması sonucunda elde edilen gelire ve petrole el konulacak, bunun mülkiyeti kamuya geçirilecek.

 

 

 

Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nün, petrol işleminde veya bu işlemle ilgili tehlikeli fiil yapıldığını belirlemesi halinde petrolün satışını ve tehlikeli fiilin önlenmesi için yapılacak çalışmalar hariç, petrol işlemini durduracak.

Tehlikeli fiilin önlenmemesi durumunda Genel Müdürlük, masrafı petrol hakkı sahibine ait olmak üzere, tehlikeli fiili önleyici tedbirleri alacak, hasarı tamir ve tazmin ettirecek. Bu masraf hak sahibinin verdiği teminattan karşılanacak. Hak sahibi teminatın kullanılan kısmını iki ay içinde tamamlayacak. Teminat miktarı iki ay içerisinde tamamlanmazsa her geçen ay için eksik bedel üzerinden yüzde 10 artırım yapılarak, tamamlattırılacak. Bir yılın sonunda teminatın tamamlanmaması halinde petrol hakkı sahibinin araştırma izni, arama ruhsatı veya işletme ruhsatı iptal edilecek.

Şartlara uymayan hak sahibi ihtar edilecek. İhtara uymaması durumunda 90 gün sonunda petrol hakkının iptal edileceği bildirilecek. Bu sürenin bitiminde petrol hakkı sahibinin şartlara uyabilmesi için ek süreye ihtiyaç olduğu Genel Müdürlükçe tespit edilirse 60 günü geçmemek üzere ek süre verilecek. Bu süre sonunda da şartlara uymayan hak sahiplerinin izin veya ruhsatı iptal edilecek.

Devlet hissesinin bir yıl içerisinde üst üste iki, toplamda üç defa ödenmediği tespit edilirse arama veya işletme ruhsatı iptal edilecek.

 

 

Arama veya işletme ruhsatı sahibi, arazi sahibine gerekli ödemeyi yapmazsa, girilmesi veya bulunulması yasak yere girerse, petrol işlemini tehdit eden şartlarda Genel Müdürlüğü ve etkilenebilecek diğer petrol hakkı sahiplerini derhal haberdar etmez ve tedbirleri bildirmezse petrol işlemlerinin geçici süre için durdurulabileceği veya doğrudan izin ve ruhsatının iptal edileceği bildirilecek. Bu sürenin bitiminde petrol hakkı sahibi gereğini yapmazsa, Genel Müdürlük petrol işlemini 90 günden az 180 günden çok olmamak üzere geçici olarak durdurabileceği gibi petrol hakkını doğrudan doğruya iptal edebilecek.

Taahhüt edilen iş programının iki yıl üst üste hiç gerçekleştirilmemesi durumunda verilen teminat irat kaydedilecek ve ruhsat iptal edilecek.

Petrol hakkı sahipleri, sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasına göre, endeks değeri eksi olan illerle kalkınmada öncelikli yöreler kapsamındaki diğer illere yaptıkları yatırımları için, bu yörelere uygulanan teşviklerden yararlandırılacak.

 

 

Petrol hakkı sahibi yabancılar Türk kara sularında petrol arama ve üretim faaliyetleri icra edebilecek.

Doğalgaz üretimi yapan hak sahibi yerli ve yabancı şirketlere toptan satış lisansı verilecek.

Tasarı, daha önce alınan arama ve işletme ruhsatlarına ilişkin hak ve yükümlülükleri koruyor.

Tasarının yasalaşması halinde, yasanın öngördüğü hazırlıkların yapılması ve ilgili yönetmeliklerin hazırlanması için bir yıl süreyle yeni arama ruhsatı başvurusu alınmayacak.

Yapımı devam eden projeler tamamlanıncaya kadar ithalat, ihracat ve kamulaştırma haklarının yürürlüğü devam edecek.