“BES’teki para günübirlik değil, çabuk vazgeçmeyin”

SERHAT ALİGİL

Bireysel emeklilik sistemi (BES) açısından 2017, 1 Ocak‘ta uygulanmaya başlanan otomatik katılımın (otomatik BES) bolca konuşulduğu ve tartışıldığı bir yıl oldu. Özellikle, son verilere göre cayma oranının ortalama yüzde 56 olması bu tartışmaların temelini oluşturdu. Bu oranı aşağı çekmek ve otomatik BES’e daha güçlü bir katılım sağlamak için öneriler yapılırken, arayışlar da devam ediyor. Hem bu konuyu hem tüm BES’in Türkiye için önemini Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Uğur Erkan’la konuştuk.

Öncelikle, emeklilik döneminde iyi bir hayat standardı için; mevcut zorunlu sosyal güvenlik sistemi, gönüllü BES ve otomatik BES’ten oluşan üçlü yapının önemine dikkat çeken Erkan, Türkiye’nin değişen demografisinin bu yapıyı daha da önemli hale getirdiğini söyledi. Bu nedenle sistemi geliştirmek için sektör olarak sürekli çalıştıklarını hatırlatan Erkan, otomatik BES’teki cayma oranını aşağı çekmek için araştırmalar yaptırdıklarını belirtti. Bu kapsamda iletişim bacağının çok önemli olduğunun ortaya çıktığını ifade eden Erkan, geçen bir yıla baktığında ise otomatik BES’in izahında sıkıntılar yaşandığını gördüklerini söyledi. Hazırlık dönemi için zamanın yetersizliğine ve bilgi eksikliği kaynaklı negatif seslerin etkisine atıf yapan Erkan, gelir düzeyiyle cayma oranı arasında bir korelasyon oluşmadığını da vurguladı. Ayrıca dünyadaki başarılı örneklere bakıldığında “işveren katkısı”nın öne çıktığını hatırlatan Erkan, bunun başta sembolik olabileceğini, daha sonra normale dönebileceğini anlattı.

Yavaşlatıcı etkisi oldu

Otomatik BES’in gönüllü BES üzerindeki etkilerine ilişkin bilgiler veren Genel Müdür Erkan, şu yorumu yaptı: “Devlet katkısının sisteme dahil olduğu 2013’ten buyana her yıl ortalama 1 milyon net giriş vardı. Ancak bu 2016 yılında otomatik BES beklentisiyle 600 bine kadar düştü. Bu yıl ise bugüne kadar yaklaşık 300 bin net katılımcıya yeni geldik. Bu nedenle otomatik BES’in yavaşlatıcı etkisi oldu diyebiliriz.”

Bunun yansıra bireysel emeklilik sisteminden çıkışların büyük oranda “ihtiyaç” gerekçesiyle olduğunu hatırlatan Erkan, sözlerine şöyle devam etti: “Oysa BES’teki paranın ‘emeklilik parası’ olduğu unutulmamalı. Oysa bugün hâlâ böyle görülmüyor. Çabuk vazgeçiliyor. Kumbarayı hemen kırıyorlar. Bir kez daha şunu söylemek isterim: Bu paraya dokunma, vazgeçme. Günübirlik para değil bu para. Bu sorunu aşmak için de, örneğin ‘kısmi’ çekilme’yi öneriyoruz. Gönüllü BES hesabının, gerektiğinde; yapısını bozmadan, hak kaybına uğramadan tümüyle çıkmak zorunda kalmadan bir kısmı kullanılabilir hale getirilebilir. Örneğin ilk konut ya da evlilik gibi nedenlerle, katılımcının yılına da bağlı olarak belli yüzdesi kullanılabilir. Bu zaten BES’nin yasasında var. Uygulama için sadece yönetmelikle düzenlenmesi gerekiyor. Bu işin zor tarafı ise uygulama şartlarının doğru belirlenmesi. Adil bir uygulama olur bu. Ayrıca BES’teki paranın teminat gösterilebilmesinin önü de açılabilir.” BES’in diğer büyüme alanlarıyla ilgili görüşlerini de açıklayan Erkan, bordrolu olmayan kesime yönelime dikkat çekti. Çalışmayan kadınların ve çocukların önemli bir büyüme alanı olduğunu ifade eden Erkan, “Örneğin 18 yaş altı gençlerin BES’e dahil edilmesini önerdik. Burada milyonlarca kişi var. Bu aynı zamanda memleketin ihtiyacı ama bütçe gereksinimi süreci etkiledi. Bu nedenle 18 yaş altının sisteme girişi 2018'de gerçekleşmeyebilir” dedi.

Standart bordro gerekli

Otomatik BES’in 1 Ocak 2018’de başlayacak yeni etaplarıyla ilgili değerlendirmeler yapan Erkan, daha az çalışanı olan çok fazla şirketin devreye gireceğini söyledi. Otomatik BES’in büyük giriş çıkışlarıyla baştan beri zorlu bir operasyon olduğunu hatırlatan Erkan, bu yeni dönemde bunun daha da zorlaşacağını vurguladı. Bu nedenle sistemin tümüyle otomatik hale getirilmesinin önemine işaret eden Erkan, şu konuya dikkat çekti: “Özellikle bu yeni etaplarda maaş programlarının BES şirketleriyle entegre olması ve çalışması büyük önem taşıyor. Bu da bordroların standart olmasını gerektiriyor. Bu sistemin verimliliği ve maliyeti açısından da ele alınması gereken bir konu. Devletin sosyal güvenlik sistemi üzerinden bu konuda standartları var. Bu standart bütün şirketler için aynı olmalı. Bu mevzuatla da desteklenmeli. Ayrıca işyeri sicillerinin tek olması da BES’teki verimlilik için önemli.”

Hayat sigortası kritik önemde

Hayat branşının 2017 yılı performasıyla ilgili açıklamalar yapan Genel Müdür Erkan, bu sigortadaki gelişme potansiyeline dikkat çekti. Erkan şöyle devam etti: “Hayat sigortasında prim üretimi yüzde 50 arttı. KGF’nin de desteğiyle kredi hacmindeki artış bunda etkili oldu. Bunun haricindeki ürünlerde üretim yetersiz kalıyor. Ancak prim iadeli ürünler öne çıkmaya başladı. Unutulmamalı ki hayat sigortası her bireyin ihtiyacı. Hayat bağlantılı eğitim, işsizlik, hastalık gibi sigorta çeşitleri kritik önemde. Bunu iyi anlatmalıyız. Ayrıca kâr marjının da iyi olduğunu düşünüyorum bu tür sigortalarda. Emeklilik şirketleri tek başına satmak isteyebilir. BES’le birlikte fi nansal planlama işi bu. Olası kayıpları telafi etmek için bütünleşik ürünler bunlar.” Erkan ayrıca, kaskodaki risk algısı modelinin hayat sigortalarında da sağlanması için konunun sigorta şirketleri tarafından doğru izah edilmesi gerektiğini söyledi.

'Gönüllü Bes'te agresif olmaya devam edeceğiz'

Şirketinin gönüllü ve otomatik BES ile ilgili stratejisini hatırlatan Genel Müdür Uğur Erkan, 2018 yılında atak yapacaklarını söyledi. “Otomatik BES’in başlaması 2017 yılı performasımızı etkiledi ama yeni yılda gönüllü BES’te agresif olmaya devam edeceğiz. Yeni yılda 250 bin satış hedefl iyoruz” diyen Erkan, otomatik BES’in başlangıç yılı olan 2017’de daha çok pay hedefl ediklerini, ancak devlet şirketlerinin öne çıkmasından etkilediklerini söyledi. Halen otomatik BES’te paylarının yüzde 10 olduğunu belirten Erkan, 1 Ocak’ta başlayacak yeni etapla birlikte bunu, özellikle İş Bankası’nın şube ağıyla artırmak istediklerini kaydetti. Anadolu Hayat Emeklilik, 15 Aralık itibariyle gönüllü BES’te 1 milyon 147 bin 604 katılımcı ve 12,3 milyar lira katılımcı fon tutarına, otomatik BES’te de 338 bin 17 çalışan ve 174,5 milyon lira çalışan fon tutarına sahip.