'Bursa, damızlık üretimiyle koza ticaretine yöne verecek'

Esra ÖZARFAT

BURSA - Bir zamanlar ipekle anılan Bursa'da yok olmaya yüz tutan ipek böceği yetiştiriciliğini yeniden canlandırmak için üreticilere 120 kutu ipek böceği larvası dağıtıldı. Türkiye genelinde 5 bin 250 kutu ipekböceği larvası dağıtılırken, 10 yıl önce başlayan çalışmalar sonucunda Diyarbakır, Türkiye'nin ipek böceği üretiminin yüzde 40'ını karşılamaya başladı. Sanayi yoğun gelişme gösteren Bursa’da koza üretiminin artmasının zor göründüğünü kaydeden Bursa Koza Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (Kozabirlik) Genel Müdürü İsmail Aydın, “Burada sadece sıkıntı üretimle alakalı değil. Ülkedeki tarım politikaları da etkili. İnsanların şehrin cazibesine kapılarak köylerde çiftçiliği bırakmaları da koza üretiminin azalmasında etkendir. Özellikle Bursa’nın orman köylerinin tarıma elverişli olmaması nedeniyle şehre göç yaşanırken, tarıma elverişli olan alanlarda da çok fazla zirai ilaçlama var. Bu iki olumsuzluk mevcut üretimi olduğu yerde tutuyor” dedi.
Bu nedenle koza üretimi olmasa da Türkiye’nin ihtiyacı olan damızlık böceklerin sadece Bursa’da yetiştirilerek ülke genelinde dağıtıldığını belirten Aydın, “Damızlıkta şu anda başka ilde faaliyet yok. Bilecik vardı bıraktı ve üretime döndü. Bursa damızlıkta tek bölge. Özellikle Bursa'nın Orhaneli ilçesi Düğünceler ve Örencik köyü ile İnegöl'e bağlı İhsaniye Köyü’nde damızlık ipekböceği besleniyor. Bursa damızlıkta ilk sırada yer alıyor” diye konuştu. Şu anda yaklaşık 2,5 ton civarında damızlık üretimi yapıldığını, bunun da Türkiye üretimi için yeterli bir miktar olduğunu vurgulayan Aydın, buradan yaklaşık 10 bin kutu ipekböceği tohumu üretebildiklerini, ihtiyaç olduğu takdirde damızlık üretimini 5 tona çıkarma kapasitelerinin de bulunduğunu ifade etti. Kozabirlik bünyesinde damızlık ıslah çalışmaları yaptıklarının altını çizen Aydın, bin metrekarelik alanda üretim sezonunda yaklaşık 200 kişi ile faaliyet gösterdiklerini anlattı.

2013 İpek Yılı ilan edildi

Farkındalığın köylü açısından biraz daha algılanabilmesi için Valilik tarafından 2013 yılının İpek Yılı ilan edildiğini hatırlatan Aydın, ipek böcekçiliğinin göçü önleyici bir gelir kaynağı olmadığını, ancak destekleyici gelir olarak değerlendirilebileceğini dile getirdi. Yaş koza alımının geçtiğimiz ay sona erdiğini belirten Aydın şu bilgileri verdi; “Bu yıl Türkiye genelinde 5 bin 250 civarında ipekböceği kutusu dağıtıldı. Bundan yaklaşık 130 ton civarında üretim bekliyoruz. Burada aşırı yağış veya kuraklık gibi hava şartları etkenler üretimi yüzde 20 yukarı da çıkarabilir, aşağıya da çekebilir. 2012’de de 128 ton hibrit, 2,5 ton civarında da damızlıkla birlikte 130 ton civarında üretim yaptık. Bu yıl da aynı olacaktır. 130 ton yaş kozadan 52 ton civarında kuru koza çıkıyor. Yüzde 60 fire verir. Buradan da yaklaşık 14 ton iplik çıkar. Bu yıl yetiştiricilere yapacağımız ödemelerimiz 3,2 milyon TL’yi bulacak. Sezon açılmadan fiyatları açıklıyoruz. Yetiştiriciler malı kaç liradan satacağını biliyor. Bu yıl en geç ağustos ayının ortalarına kadar ödemeler yapılmış olacak.”

Yaş kozanın kilosu 24.5 liradan alınıyor

Türkiye genelinde 2 bin 500 ipekböceği üreticisi bulunduğu bilgisini veren Aydın, yaş kozanın kilosunu bu yıl 24.5 liradan aldıklarını aktardı. Aydın, “İpekböceği yumurtaları devlet destekleri kapsamında üreticilere ücretsiz olarak veriliyor. Ayrıca devlet üreticiye 20 lira teşvik veriyor. Geri kalan 4.5 lirayı da birlik olarak biz veriyoruz. Biz ipek böceklerini ilk önce Ege ve Akdeniz bölgelerine verdik. Daha sonra Marmara Bölgesi'nde dağıtımını yaptık. Üreticilerin en yakın yerlere ipekböceklerini götürerek teslim etmeleri süreci de başladı” şeklinde konuştu.

Çözüm süreci olumlu olursa bölgede üretim yapılabilir

Kozabirlik olarak Çanakkale, Diyarbakır ve Hatay üçgeni içerisinde üretim yapmak isteyen üreticilere ipekböceği gönderdiklerini ifade eden İsmail Aydın, çözüm sürecinin olumlu devam etmesi halinde Diyarbakır’ın yanı sıra çevre illerde de üretimi teşvik ederek artırmayı planladıklarını kaydetti. Aydın, şöyle konuştu; “Diğer bölgelerde pek fazla ilgi olmadığı için bu bölgelerde üretim yok. Diyarbakır’ın Kulp ilçesinde orman köyü sayılabilecek yerlerde üretim yapılıyordu. Terör nedeniyle bir süre ara verildi. 2000 yılında yeniden orada bir çalışma yaptık. Şu anda Diyarbakır üretimin yüzde 40’ını karşılıyor. Bölgede terör biterse onun çevresinde bazı illerde de üretim yapılabileceğini düşünüyoruz. Çözüm sürecinin olumlu seyretmesi Diyarbakır ve çevre illerde ipekböcekçiliği anlamında olumlu olacaktır. Çünkü o bölgelerde potansiyel var. Bugüne kadar o bölgelerde çalışmalar yapsak da pek fazla ilerleme şansımız olmadı.”     

Kent damızlıkta ilk sırada

Bursa, koza üretiminde hibritte 10'uncu, toplamda 8'inci, damızlıkta ise 1'inci sırada yer alıyor. 2011 yılında dünya genelinde toplam 840 bin ton koza üretimi yapıldı. Çin'in 661 bin tonla birinci, olduğu dünya koza üretiminde Türkiye ise 151 ton ile 10'uncu sırada yer aldı. Türkiye'de koza üretimi 29 kentte 2 bin 500 üretici tarafından gerçekleştiriliyor. 2012 yılı verilerine göre, Türkiye'de koza en çok sırasıyla Diyarbakır, Antalya ve Bilecik illerinde üretiliyor.

Türkiye’nin ilk ipek müzesi Bursa´da

Büyükşehir Belediyesi tarafından Merinos Tekstil Sanayi Müzesi bünyesinde izlenime sunulan Türkiye´nin ilk ‘İpek Müzesi’, ipeğin kozadan kumaşa dönüşümüne kadar tüm aşamalarını gözler önüne seriyor. Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Altepe, ipek kültürünün yaşatılması amacıyla hazırlanan İpek Müzesi ile Bursa´nın sembolleri arasında bulunan Merinos Fabrikası’nın tarihinin önemli ögelerinden ipeği de gelecek nesillere tanıtıldığını söyledi. Müzede Merinos Fabrikası´ndan çıkan makineler çalışır ve üretir vaziyette sergileniyor. İpeğin kozadan kumaş haline gelene kadar tüm evreleri izlenebilirken, müzede üretilen ürünler satışa sunuluyor.