Patates elde kaldı, üretici ekim yapmaya cesaret edemiyor

 

NİĞDE / İZMİR - Türkiye'nin en önemli patates üretim merkezlerinden Niğde, Nevşehir ve İzmir Ödemiş'te geçimini patatesten sağlayan binlerce çiftçi, ürünü para etmediği için sıkıntılı günler yaşıyor. Geçen hasat sezonunu, tarladan direkt satış fiyatıyla 22 kuruşla açan, ancak fiyatların 7 kuruşa kadar düşmesine rağmen yine de alıcı bulamayan çiftçi, elde kalan 326 bin ton ürünün çillenip çürümesinden korkuyor.

 

Niğde Ziraat Odası Yönetim Kurulu Başkanı Veli Kenar, pazar sorununun hemen her yıl tekrarlandığını, bugüne kadar soruna çözüm bulunamamasının üzücü olduğunu söyledi. Çözümsüzlüğün kronikleşerek kısır döngüye dönüştüğünü öne süren Kenar, "Niğde,

Türkiye'nin önde gelen patates üretim merkezlerinden. Çok sayıda çiftçi geçimini patatesten sağlıyor. Ne var ki, her üretim döneminde para kazanmak şöyle dursun, çoğu zaman emeğinin karşılığını bile alamıyor. Hasadın başladığı geçen ekim ayında tarla fiyatı 18 ile 22 kuruştan başlayan patates, geçen beş ayda 7 kuruşa kadar düşmesine rağmen, çiftçi gene de elinde kalan ürüne alıcı bulamıyor. Şu anda Niğde çiftçisinin elinde 200 bin ton patates var. Depolarda bekleyen bu ürünler nisan sonuna kadar alıcı çıkmazsa çürümeye terk edilecek. Dolayısıyla onca emek ve parasal değer heba olacak. Nevşehir'de

de durum aynı. Orada da patates çiftçisi, tarlaya girip ekim yapmaktan korkar hale geldi" dedi.

 

 

Veli Kenar, Niğde'de geçen yıl 21 bin 562 hektarlık alanda ekim yapılarak, 815 bin 380 ton patates üretildiğini, rekoltenin beyan edilmeyen ekim alanlarıyla birlikte 1 milyon 400 bin tona çıktığını belirtti. Gübre, mazot ve elektrik gibi temel girdilerdeki fiyat artışlarının çiftçiyi zora soktuğuna işaret eden Kenar, şu bilgileri verdi: "Geçen yıl pazar bulunamadığı için 38 bin ton patates çürümeye terk edilmişti. Eğer çözüm bulunamazsa, aynı akıbet elde kalan on binlerce ton ürün için bu yıl da geçerli olacak.

Niğde ve Nevşehir'de sulama, verimli üretim için çok önemli. Ürün, gelişimini ekiminden hasada kadar geçen 5-6 aylık sürede tamamlar. Bu süre içinde 3 saatten az olmamak kaydıyla en az 8-9 kez sulanması gerekir. Patates deposu olarak bilinen bu iki komşu il, karasal iklimin etkin olduğu bir coğrafyada. Barajı, akarsuyu yok. O nedenle sulama işlemi elektrik enerjisi kullanılarak yer altından çıkarılan suyla yapılır. Bu tür sulama  çok pahalı. Hem çiftçiye ağır bir maliyet yüklüyor, hem de üretimi kısıtlıyor. Bu nedenle çiftçi genelde  aylık olarak yansıtılan yüklü elektrik faturalarını çoğu zaman ödeyemiyor ve icralık oluyor."

 

 

Kenar, tohum, mazot, gübre ve ilaç gibi temel girdilerdeki fiyat artışlarının da patates çiftçisinin uykusunu kaçıran sorunların başında geldiğini, bunların yanı sıra her yıl bir de pazar sorununun yaşandığını kaydetti. Kredi borcu, hasat dönemi yakıt bedeli ve işçilik gibi girdilerle, depolanmadan sonra hemen ödenmesi gereken ücretleri temin edebilmek için çiftçinin ürününün bir bölümünü hemen satmak ve paraya çevirmek zorunda olduğunu vurgulayan Kenar, girdilerde fiyatların sürekli artmasına karşın, ürün fiyatlarındaki artışların yerinde saydığını savundu. İl Gıda ve Hayvancılık Müdürlüğü'nün tespitlerine göre şu anda Niğde çiftçisinin depolarında 200 bin ton patates bulunduğunu belirten Kenar, "Geçen yıl pazar bulamadığı için 38 bin ton ürünü çürümeye terk ederek 12 milyon lirasını sokağa atmak zorunda kalan çiftçi, aynı akıbetin tekrarlanmasından korktuğundan tarlaya ekim için girmek istemiyor" diye konuştu.

 

 

Girdi artışlarıyla, çözüm bulunamayan pazarlama sorunlarından Nevşehirli çiftçiler de şikayetçi. Nevşehir Ziraat Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Ekiz, ildeki  48 bin 500 çiftçi ailesinden 3 bin 500'ünün geçimini patates üretiminden sağladığını, Niğde'de yaşanan sorunların Nevşehir çiftçisi için de geçerli olduğunu söyledi.

Türkiye'de arz talep dengesi dikkate alınmadan üretim yapılıdığını, plansız programsız yapılan üretimin de şikayetçi oldukları sorunları peşinden getirdiğine işaret eden Ekiz, "Patates de söz konusu dengeler dikkate alınmadan ekimi yapılan ürünlerden biri. Hemen her bölgede de kayıt dışı ekim yapılıyor. Kontrolsüz ekimle rekoltenin bazı kesimlerde nerede ise iki katına çıktığı görülüyor. Örneğin patateste Türkiye rekoltesinin normalde 6,5 milyon ton olması lazım. Oysa kontrolsüz ekim yüzünden bu miktar 8 milyon tona kadar çıkabiliyor" diye konuştu.

 

 

Nevşehir'de 2011 yılı patates rekoltesi 400 bin ton dolayında gerçekleştiğini, bu miktarın geçen yıl 500 bin tona yükseldiğini dile getiren Ekiz, şunları kaydetti: "Üretilen patatesin dörtte üçü iç piyasaya verilirken, yaklaşık yüzde 20'si ihraç edildi. Şu anda depolarda 126 bin ton patates var. Dekar başına maliyeti bin lirayı bulan patates, fiyatı 7 ila 8 kuruşa kadar düşmesine rağmen alıcı bulamıyor. Elektrik, gübre, mazot, tohum ve ilaç gibi girdi fiyatları, ürün fiyat artışının çok üzerinde. Çiftçinin her yıl yaşadığı pazar sorunu da çok önemli. Mutlaka çözüm bulunması lazım."

 

 

Geçen yıl yaşanan krizden dolayı üreticinin borçlarının yapılandırılp ötelenmediğini, bu nedenle birçok üreticinin hacizle karşı karşıya kaldığını dile getiren Kocaağa, "Üretici bu yıl da mağdur. Adeta morfin yemiş gibi.Tarlasını boş bırakamayacağı için yine patates dikimi yapıyor. Şu anda Ödemiş patatesin ekimi başladı, mayıs, haziran aylarında da hasat başlar. Yaptığımız gözlem bu yıl patates ekiminin azaldığını gösteriyor" dedi. Kocaağa, ilçede yetişen patateslerin renk ve lezzet bakımından dünyada rakipsiz olduğunu belirterek, "Cipsfirmaları Ödemiş patatesine ilgi gösteriyor ancak, tek taraflı sözleşme yapıyor. İhtiyaç fazlası patates diktiren firmalar, üretim fazla olunca fiyatını düşürüyor" dedi.

 

 

Geçen yıl patates para etmeyince, Türkiye'nin patates ambarlarından İzmir'in Ödemiş ilçesinde de bu yıl patates ekimi azaldı. Ödemiş Ziraat Odası Başkanı Ahmet Kocaağa, geçen yıl üreticinin ilk kez böylesine büyük bir krizle karşı karşıya kaldığına dikkat çekerek, bu yıl da aynı krizin yaşanmaması için bazı tedbirler alınması gerektiğini söyledi. Kocaağa, Nevşehir ve Niğde'deki patates stoklarına işaretederek, "Öncelikle stoklardaki patateslerin tüketilmesi lazım. Stokların eritilmesi için ihracat açık olmalı. Aksi takdirde eski patates bitmeden yeni patateste yine sıkıntı yaşanır. Stoklarda kalan eski patatesler daha ucuz olacağı için alım  gücü zaten düşük olan vatandaş bunu tercih edecektir. Dolayısıyla

yeni ürün çıkmadan stoklardaki patateslerin tüketilmesi şart" dedi.