"Zeytinin ana vatanı" dünyaya açılmak istiyor

MARDİN - Mardin'in Derik ilçesinde üretimi bin yıl öncesine dayandığı tahmin edilen zeytinin, GAP suyunun bölgeye ulaşması ile ihracatı hedefleniyor.
Kalitesi ile ün kazanan, adına festival düzenlenen, kimyasal kullanılmaksızın tamamen organik üretilen zeytin, 10'u aşkın çeşidi ile her damak tadına hitap ediyor. Derik ilçesinde nüfusun yarıdan fazlasının geçimini sağlayan zeytin, hasat döneminde bin - 2 bin ton rekolte alan yetiştiricisinin yüzünü güldürüyor.
Atalarından kalan zeytin ağaçlarını "miras" olarak nitelendiren zeytin üreticisi, gözü gibi baktığı zeytin ağaçlarından elde ettikleri zeytinlerle dünya pazarına açılmayı hedefliyor.
Mardin İli Zeytin Üreticileri Birliği Başkanı Erkan Doğan, Derik'te zeytin üretildiğini birçok insanın bilmediğini, tanıtım açısından eksikliklerin olduğunu kaydetti.
Mezopotamya'nın zeytinin ana vatanı olarak bilindiğini, bu konuda araştırmalar yapıldığını ifade eden Doğan, "Kendimizi bildik bileli ilçede zeytin üretimi var. Ankara Üniversitesi'nden hocalar gelerek burada uzun süre çalışma yaptılar. 500 yıllık zeytin ağaçları var. Ancak bu ağaçların geçmişi daha fazla. Çünkü yaşlı ağaçlar sürekli kesildiği için yenileniyor. 500 yıllık zeytin ağaçları ilçede mevcut. Zeytinin burada 500 yıldan daha fazla bir geçmişi var. Çünkü burası zeytinin ana vatanı olarak geçiyorsa, bin 2 bin yıllık ağaçların olduğunu düşünüyoruz" dedi.
Doğan, Derik'te 20 bin, il genelinde ise 30 bin dekar alanda zeytin ağaçları bulunduğunu, ilçede yaşayan vatandaşların yüzde 50'sinin gelirini zeytinden sağladığını belirtti.
Her yıl üretim olmadığını, iki yılda bir zeytin toplandığını ifade eden Doğan, ortalama rekoltenin bin ile 2 bin ton arasında değiştiğini bildirdi.

Zeytinin ana vatanı

Derik'te 10'un üzerinde zeytin çeşidinin bulunduğunu ifade eden Doğan, kentin diğer bölgelere nazaran bayağı zengin bir zeytin çeşidine sahip olduğunu söyledi.
Doğan, "Zeytin üretimi geçmişte babadan oğula geçen ilkel yöntemlerle yapılmış ancak biz daha modern şartlarda üretim ve pazarlama yapılabilmesi için birliğimizi kurduk. Yağ kalitesi yüksek Derik zeytini daha çok sofralık olarak tüketiliyor. Derik halhalı hem damak zevki hem de yağ kalitesi olarak kendini kanıtlamış bir zeytindir. Şu an fiyatlara baktığımızda zeytinyağının kilogram fiyatı 5-6 lira ise, zeytin çeşitlerinden Derik halhalının kilogram fiyatı da 6 liradır" diye konuştu.

"Üretici destek bekliyor"

Derikli zeytin üreticilerinin destek beklediğini dile getiren Doğan, şunları söyledi:
"Bugün İspanya'ya, Yunanistan'a baktığımız zaman, onlara verilen zeytin desteği ile bize verilen zeytin desteği arasında çok fark var. Bizimki çok cüzi bir rakam. Biz her fırsatta bunu dile getiriyoruz. Destek verilmediği zaman üretim gelişmiyor. Üretime yönelik destek verilmeli. Ayrıca Derik Halhalı zeytinin asit oranı 0,8 çıktı. Yani asit oranı çok düşük. Bu gerçekten diğer bölgelerle karşılaştırdığımızda güzel bir rakam."
Doğan, zeytin üretiminde kesinlikle kimyasal gübre kullanmadıklarını, ürünlerin tamamen organik olduğunu vurguladı.
Zeytinin yağ oranının yüksek olması nedeniyle kurtlanma ve diğer hastalıklara yakalanma oranının düşük olduğunu ifade eden Doğan, ekim ayının başında hasata başlayacaklarını, zeytin toplama işinin yaklaşık 2 ay sürdüğünü belirtti.

"Halhal çeşidi Derik'e özgü"

Derik Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü'nde ziraat mühendisi Savaş Tansever ise, Derik'te zeytin yetiştiriciliğinin çok eskilere dayandığını ifade etti.
"Halhal" çeşidinin ana yurdunun Derik olduğunu vurgulayan Tansever, "Yapılan araştırmalar göre zeytin dikimi çok eskilere dayanıyor. Derik'te halhallı ve Kürtçe deyimiyle 'bellüti' gibi önemli zeytin çeşitlerimiz var. Orjinal diyebileceğimiz halhallı çeşidinden yılda bir kez verim alınır. Halhal diğer çeşitlere göre daha erken olgunlaşır. Derik'te, ekimi yapılan ortalama 10 bin dekarlık alanda yılda bin 500-2 bin ton zeytin üretilmektedir. En büyük sorunlarımızdan biri sulamadır. Sulamadan ötürü büyük kayıplar yaşanmaktadır. GAP'ın buraya gelmesi ile birlikte sulamada önemli adımlar atılacak, üretim açısından büyük gelişmeler yaşanacaktır" diye konuştu.

Dünya pazarına açılma hedefi

Zeytin üreticisi Vejdin Kaplan, dededen kalan 4 dekarlık arazisinde zeytin üretimi yaptığını belirterek, "Burada herkes kendine göre bir fiyat biçiyor. Bir istikrar yok. 4 dekarlık alanda 150 yıldan bu yana zeytin üretiyoruz. Arazimde 150 yıllık dededen kalma ağaçlar var. Bu ağaçlardan istediğimiz geliri alabilmek için destek bekliyoruz" dedi.
Zeytin üreticilerinden Abdurrahim Esmez ise, arazilerinde atalarından kalan ağaçlarda ilkel yöntemlerle üretim yaptıklarını ifade ederek, "Hayvansal gübre kullandığımız zeytinde bir yıl verim yüksekse sonraki yıl verim düşebiliyor. Desteklenmemiz halinde ürettiğimiz son derece kaliteli halhallı çeşidimiz ile daha geniş pazarlara açılmak istiyoruz. Böylece daha fazla kazanç elde etmemiz mümkün olabilir" diye konuştu.

"Bölge zeytincilik ile kalkınacak"

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi ve Uluslaraarası Zeytin Konseyi Danışma Kurulu üyesi Yrd.Doç. Mucahit Taha Özkahya da beş yıldır bölgede zeytincilik üzerine çalışmalar yaptığını belirterek, "Bana göre bölge zeytincilik ile kalkınacak. Kalkınmanın en büyük öncüsü zeytincilik olacak" dedi.
Zeytinin ana vatanının Yukarı Mezopotamya olduğunu, 'halhal' çeşidinin ise ana vatanının Derik olduğunu ifade eden Özkahya, şöyle konuştu:
"Zeytinin ana vatanı Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin de içinde bulunduğu Yukarı Mezopotomya'dır. Ama 'halhal' çeşidinin ana vatanı Derik'tir. Onun yanında orada yetişen çok çeşitlerimiz vardır. Yağının konusu hakkında net bir şey yok. Onunla ilgili bir çalışma yapılıyor. Biz programımızı yaptık. Destek verilirse çalışmaya hemen başlayacağız. Ama lezzet olarak çok iyi bir lezzete sahip. Bizim orada yürüttüğümüz 'gen kaynakları' kaynakları projesi kapsamında gen topladık. Ayrıca değişik zamanlarda İstanbul'daki bir firma, oradan yağ örnekleri aldı. Bunları dışarda pazarladı. Ciddi bir beğeni topladı halhal çeşidinin yağı. Ama daha detaylı bir çalışma yapılması, fidan çalışması ve korumaya alınması gibi çalışmalar yapılmalı."