Türkiye ile Hindistan'ın altın rekabeti

İBRAHİM EKİNCİ

Mücevher İhracatçıları Birliği, Dubai’nin altına vergi koyması üzerine yeni bir merkez arayışına giren büyük firmaları çekmek için Hindistan'la rekabet ediyor.

Birlik Başkanı Ayhan Güner, firmalarla bizzat temas kurmaya çalışıyor. Patronların cep telefonlarına mesajlar atılarak Türkiye'nin imkanları anlatılıyor. Bu çaba başarılı da oldu. 150 civarında şirket geldi. Türkiye’nin girişimleri, özellikle elmas ticaretinde büyük pay sahibi Hindistan’ı da harekete geçirdi. Onlar da bir toplantı ile strateji tartıştı. Bu fırsatın değerlendirilebilmesi için çabalarının yetmeyeceği görüşünde olan Güner, “Altın borsamız, iki rafinerimiz var. Konuyu hükümete ilettik. Bürokrasi bu konuyu dört elle sahiplenmeli” diye konuştu.

Mücevher İhracatçıları Birliği Başkanı Ayhan Güner, sorularımızı cevapladı:

Dubai’nin altın ticareti merkezi özelliğini kaybetmekte olduğunu, Türkiye’nin yeni bir çekim merkezi olabileceğini söylüyorsunuz. Nasıl bir fırsat söz konusu?

Dubai vergi koydu, oranın işi bitti. Külçe altın 40 bin dolarsa bir kilo altında 2 bin dolar vergi istiyor. Sharjah diye bir yer var. Sadece orası kaldı. Orası da bitecek. Yüzde 5 de KDV geldi. Yılbaşında başlıyor. Oradaki firmalar ‘Bu vergi geliyorsa biz gidiyoruz’ dediler. Şeyh, topladı bunları ‘3 havalimanı var, istediğinizden gidin’ dedi. Kovdu bunları. Suudi Arabistan yüzünden vergi koyuyor Dubai. Çevre ülkelerin hepsinde vergi yüzde 5. Oradaki ticaretin yarısı Suudi Arabistan’aydı. Dubai’ye giriyor oradan Arabistan’a, Doha’ya… Arada bir köprü var. Her tarafa gidiyor. Hafta sonu eğlenmeye geliyor, mücevher de alıyor. Bu ülkelerde yarım kiloya kadar mücevher sokmak serbest, üç kişi gelse 1.5 kilo… Birkaç sefer yapsalar Dubai’den alarak çevre ülkelere daha fazlasını sokuyorlar. Bunu kaldırıyorlar şimdi. Gümrük vergisi dışında bir de içeriye yüzde 5 KDV geliyor. Bu daha büyük sorun. Çünkü muhasebe sistemi giriyor. İşte 10 kilo altın, 55 dolar, teslim alan, teslim eden… Bu makbuz Dubai’de resmi bir evraktı. Şimdi bunu deftere dökün diyor. Bu muhasebeci demek. Yaptığı bütün işleri kayıt altına almak demek.

Dubai’de altın ticaretinin tamamı mı vergi altına alınıyor?

Dubai’de bir havaalanı var. Sadece Afrikalılar iniyor. Yarım kilo 500 gram, 100 gram altın getiriyor. Her gün uçaklar iniyor. Sadece gümrüğe sözlü deklare ediyor. Bozdurup harcıyor gidiyor. Ben ekonomi yönetimine de söyledim. Bunu biz de yapabiliriz diye. “Gelebilir ama bir borsa üyesi firmaya getirsin” dediler. Şimdi bu uygulama olmayınca yakalandığında kaçakçı oluyor.

Hükümetle görüşlerinizi paylaştınız mı? Desteğini alıyor musunuz bu konuda?

Sayın Cevdet Yılmaz’a TİM toplantısında söyledim. Dubai’de büyük bir toplantı yapacağım. Burada İstanbul’da yaptık, bütün gelen yabancıların telefonlarına 5 tane mesaj gönderdik. Türkiye’de yerli ve yabancı eşit haklara sahiptir. İkincisi, 3 günde banka hesabı açabilirsiniz, 3 günde şirket kurabilirsiniz, 2 milyon dolarlık yatırımla vatandaşlık alabilirsiniz. Hepsinin telefonuna gönderdik. Bizim fuara 10 bin yabancı geliyor. Dubai’de büyük ses geldi. Hindistan’la toplantı yaptılar “Türkiye’nin atağına karşı biz ne yapabiliriz” diye. Türkiye, Dubai’den daha avantajlı hale geldi. Külçe altına vergi yok bizde. Biz dünyaya uyuyoruz. Dubai dışına çıkıyor. Bence vergi işinde ABD’nin de etkisi var. İran’ı hedef alıyor. Kim ticaret yapıyorsa Dubai’den yapıyor? Her gün 500 motor kalkıyor İran’a, tık diye karşıya çıkıyor. Her şey gidiyor. Altın neymiş?

Bizim pozisyonumuzu Altın Borsası ve rafineriler güçlendiriyor. Elmas borsasını da (KKDF kalktığı için) devreye sokabilirsek… Dünyanın en katma değerli işi. Altın işinde 70 - 80 milyar dolarlık bir hacim var Dubai’de. Yüzde 20’sini alalım. Sıkıntımız nedir? Adam geliyor şirket açıyor, genel müdürünü getiremiyor. 15 günde evrak getir diyor… Gönderiyorsun 12 günde gidiyor, buraya gelene kadar süresi doluyor. Tekrar istiyor. 3 sefer ben yaptım. Adam geldi şirketini kurdu 1 milyon dolar ihracat yaptı. Gel dedik, burası iyi dedik. Başına koyacağı adama çalışma izni çıkartamıyor. 'Altın ticaretinde merkez olabiliriz fırsat var, bürokrasi sahiplenmeli' Şimdi Rusya kanun çıkardı. “Rusya’daki elmasları Rusya’da kesip ham olarak satmayalım. Katma değerli ürünler olsun” diyorlar. Bizim arkadaşımız gitti, “Size sertifika yaparım” dedi. Üzerine Rus pırlantası yazarım. Rus pırlantası dünyanın en kıymetlisi. En iyi kesimi yapıyorlar. Kanun çıkardılar yurtdışından gelene bir haftada çalışma izni veririz diyor.

Rusya'da domatesi konuşuyoruz, beş katı altın ihracatımız var

Rusya’ya altın ihracatı devam ediyor mu? Uçak olayı çok etkiledi. Düştüğünde benim 5 dükkanım vardı hepsini kapattım. 350 milyon dolarlık mücevher ihracatımız vardı. 60 milyon dolarlık domatese takıldık kaldık.

Türkiye bu firmaları nasıl çekebilir?

Ben haberini aldım, topladım bunları. Büyük firmalar. 50 milyon dolar üzeri iş yapan çok firma var. En büyüğü Damas, geldi yer tuttu. 6 – 7 sene uğraştık ve İstanbul Altın Borsası bütün borsalardan avantajlı hale geldi. Londra, New York, Şangay’ın yaptığı işi yapabiliyoruz. Dünyanın en büyük kasası var borsanın… Rafinasyon var. Elmas ticaretinde KDV yok, borsa üyesi iseniz KKDF yok. Sertifikasyon şirketi dünyada iki tane var. Birisi Türkiye’de. Katar'dan, Dubai’den buradan sertifikasyona geliyorlar. Hükümetten birinin bizi çağırıp sorması lazım, bu taş kesim işi nasıl bir şey? Hindistan’da 1.5 milyon adam çalışıyor. Türkiye’nin Dubai konusunda büyük bir çalışma yapması lazım. Bu yıl bitmeden biz büyük bir toplantı yapacağız. Büyük oyuncuları çağıracağız. Bir adam oturdu karşıma… Ne yapalım diyorlar. Burada şube açın dedik. Şu anda 150 – 160 tane oldu. Son toplantıda, açılışı ben yapacağım. Büyükler yer tuttu ya… O açılış bütün dergilerde haber olur. Dubai’nin en büyük şirketi İstanbul’da ofis açtı. Hükümetin sorması lazım. Piyasa oyuncusuyuz. Bir çağırın, sorun. Türkiye’de 25 bin tane kuyumcu var. Gelin sorun, yanınıza alın. Bu sektörde 200 bin kişi çalışıyor.

“Altın lira basalım büyük ticaret yaparız"

Türkiye bu merkez olma konusunda başka ne yapabilir?

Dünya ticaretinin yüzde 15 – 20’ye yakını liralardan oluyor. İngiliz darphanesi lira satıyor. Şu cumhuriyet liralarını ihraç edebiliriz. Saklamak için, çok kolay. Bizim garantimiz var. TC’nin garantisi var. Kırgızistan’ın sembolünü yap, bas, götür adama sat. Bütün Türk cumhuriyetlerine sat… Müsaade edin biz yapalım, binde bir verin. Gider görüşür, ata liranızı basalım deriz. Darphane var, sitem var. Basalım gönderelim.

Hindistan’ın şansı bizden yüksek mi?

Dubai işinde de Hindistan’la rekabet edeceğiz. Elmas ticaretinin yüzde 100’ü Hintlilerin elinde. İsrail giremiyor. İsrail oturduğu yerden ABD ve Kanada’ya 9 milyar dolarlık elmas satıyor. Adamlar büyük taş kesiyorlar. Daha altını kesip Hindistan’la rekabet edemiyorlar. Belçika Anwers Hintlileri kovuyor. 16 bin Flaman atölyesi vardı. 500 tane kaldı. Hintliler aldılar ülkelerine götürdüler. Kendi ülkelerinde kesip getiriyor. “Buraya para bırakmıyorsun” dediler. Avrupa ile aramız iyi olsa hepsi buraya gelir. Güven yok. Hukuk ve güveni sağlayamazsak hiçbir şey beceremeyiz.

Bu yıl ocak – eylül döneminde 13 milyar dolarlık ithalat gözüküyor. İhracat 5.8 milyar dolar. Aradaki fark nereye gidiyor?

Bu sene 306 ton altın (13 milyar dolar) girmiş. 2016’da 106 ton, 2015’te 48 ton, 2013’te 302 ton girmiş. 2015’te işler kötüye gitmiş. Şimdi yüksek giriş nereden olmuş? Anadolu’da bir olay var. Kadın niye bilezik alıyor? Dar alıyor ki kocası kolundan çıkartamasın. Yastığın altında olsa gider… Oğlu geliyor “anne taksitim var, evleneceğim, ev alacağım.” Annenin kolundaki bilezikler gider. “3 bilezik borç versene.” Tartılır, kuyumcu kartın arkasına yazar. Para kazandığı zaman geri alır ve altın borcunu öder. Şimdi işte 306 ton altın talebi, 2015’te borç alınan altınların yerine konulduğunu gösteriyor. 2015’in açıklarını kapattılar. İç talep bundan yükseldi. Şu anda iç talep düşüyor. Yılbaşına doğru altın işi dibe vuracaktır. Bir de Cumhurbaşkanı “Altınla ticaret yapın” dedi. Artışın bir kısmının da bundan kaynaklandığını düşünüyorum.

İç piyasada talep yok diyorsunuz ama altın fiyatları yukarı gidiyor…

Artış ons’tan, dünya kaynaklı. Burası 100 dolar daha pahalıyken 100 kilo altın 4 milyon dolar… 10 bin kazandım diyor, geliyordu. Şimdi gidebilir. Şimdi dışarıya mal satabilirler, iç talep düştü. Millet altın satmaya başlar. Ekim’in 15’inden sonra talep bitti. Dışarıda biraz yüksek olduğu için şimdi dışarıya gider… Bankalar da altın getirmiyor artık.

İllegal altın girişi var mıdır?

1.5 – 2 milyar dolar da siyah gelen var. Gümrükten geçmeden gelen altını kastediyorum. Yunanistan’dan çok geliyor. 10, 20, 50 kilo geliyor. Bir yol bulmuşlar. Gemiyle gelmiştir, nakliye ile TIR’la geliyor, başka yollarla geliyor. Geliyor, nereye gidiyorsa oraya gidiyor. Avrupa’da hurda toplayan buraya getiriyor. Burada rafine edebiliyoruz. Gücümüz de oradan kaynaklanıyor. Dünyanın en hızlı rafinasyonunu yapıyoruz. 2 rafinerimiz var. İngiltere Külçeciler Derneği’nden akredite. Dünyada toplam 61 rafineri var. Bizim 2 tane daha geliyor. Altınbaş’la Ahlatçı Grubu kuruyor, böylece 4 tane olacak. Dünyada en fazla Çin’de var.

Altınla ödeme nasıl oluyor? İthalatı etkileyen bir faktörün de bu olduğu söyleniyor…

Irak, İran, Kazakistan, Lübnan… Daha birçok ülkede banka sistemi çalışmayınca devreye altın giriyor. Nasıl yapacak ödemesini? “Altın göndereyim” diyor. İnşaatçı, tekstilci fark etmez. Bankalar çok sıkı. Nefes aldırmıyorlar. Dubai’den para getiriyorum, “Sen buraya ihracat yaptın mı?” diye soruyor. Bankalar korkuyor. Ben şimdi Kazakistan’a ihracat yapıyorum, para Dubai’den geliyor. Alıcı, ‘Benim param Dubai’den gelecek’ diyor. Adamın bana parayı resmi ödeme imkanı yok. Banka sistemi yok ki. Kazakistan, Tacikistan, Özbekistan, daha bir sürü ülke var. Rusya’nın her yerinde banka çalışmıyor. Buralardan resmi para girmiyor. İşte o yolla geliyor. Erbil’de istasyon kurulmuştu. Gürcistan gelip Erbil’den alıyordu. İran’ın malı Erbil’den gidiyordu. Basra Körfezi’nden gelip mal alınıyordu. Çok enteresandır İsrail bile gelip oradan alıyordu.

Irak’la altın ticaretinde durum nedir?

Bağdat diyor ki “Biz altın nasıl getireceğiz? Becerebiliyorsanız aynı destinasyonu Süleymaniye’de yapın.” Yapılır! Buna 4 koldan bürokrasinin sahip çıkması lazım. Hurda altın kanununu 5 sene evvel yalvar yakar çıkarttırdık. Maliye inanmıyordu. Şimdi geliyor işte. 4 sene ÖTV için uğraştık. Sonra KKDF ile uğraştık. Pırlantalı ihracat yüzde 70 artmış. Suriyeli, Iraklı kuyumcular geldi… Suriyeliler geldiğinde satıyordu. Kadının kolundaki iki bileziği satar iki şehir gider, bir tane daha satar bir şehir daha gider. Altın bozdurarak gittiler. Şimdi artık gelmiyor. Ben piyasa insanı olarak ne isterim. Şimdi yatırım yapmak lazım. Sabah 5’te kalkıyoruz. Doğru mu yapıyoruz? Bankalar KGF’den kendilerini garantiye aldılar… Benim bankaya borcum var, “KGF’den 300 çıkartayım, benimkini kapat kalanı kullan” diyor. Borcu taksitlendirmiş olduk. İmza karşılığı kredileri bitirdiler. KGF’den hepsi parasını aldı. 10 senedir çalışıyoruz. Mülk ver diyor. Bilanço filan hikaye…

Borsa üyesi altın şirketlerine ceza kesilmişti, itirazlarınız vardı, bir gelişme oldu mu?

Bir gelişme olmadı, 100’den fazla ihracatçıya ceza yazıldı. Görüşmeler yaptık, ‘torba yasaya sokacağız’ düzelteceğiz dediler. Komisyona girdim. Burada belge var, devlet izin vermiş. Biz de devletin belgesine, izinlerine göre işlem yapmışız. 4 ay sonra müfettiş bu yanlış oldu diyorlar. Uğraşıyoruz. 100 tane ihracatçı ceza yiyor… Türkiye mücevher ihracatında birinciyim ben cezalandırıyorum. Benim 25 ülkeye ihracatım vardır. En çok ülkeye gönderen Arpaş vardır, eline su dökemeyiz. Türkiye’nin gerçek lideri odur. 100’ün üzerinde ülkeye ihracatı vardır. Antik kuntik adamlar birinci sıraya geçiyor ama bizim gerçek birincimiz Arpaş’tır.