“Yeni hal yasası bir an önce hayata geçirilmeli”
Pandemi süreci, Rusya-Ukrayna savaşı, iklim değişikliği gibi unsurların tarım ve gıda sektörünün önemini net bir şekilde gözler önüne serdiğini söyleyen Mersin Ticaret Borsası Meclis Başkanı Münir Şen, tarım ve gıda sektörünün güçlü bir temele oturabilmesi için ülkelere ait etkin bir hal sisteminin varlığının büyük öneme sahip olduğunu belirtti.
Fahriye KUTLAY ŞENYURT
Münir Şen, bu bağlamda, altı yıl önce gündeme getirilen, ancak henüz uygulamaya konulmayan yeni hal yasasının bir an önce hayata geçirilmesi gerektiğini kaydetti.
2012 yılına kadar, il sınırları içinde üretilen ürünlerin hallere getirilme zorunluluğu olduğunu ancak 2012’de uygulanmaya başlanan 5957 Sayılı Hal Yasası ile hal dışı satışlara serbestlik tanındığına dikkat çeken Münir Şen, “Bu düzenleme, kötü niyetli bazı kesimlerin Hal Kayıt Sistemi'ne (HKS) bilinçli olarak yanlış beyanlarda bulunmasına olanak sağladı. HKS’deki fiyat verilerinin sağlıksız olması, veri sisteminin doğru çalışmasını engellemekte ve bu durum, Bakanlığımızın attığı adımların istenilen sonuçları vermesini zorlaştırmaktadır.
Bu süreç, üretici ile market fiyatları arasında oluşan fiyat farkını büyüterek gıda enflasyonunu tetiklediği gibi, kayıt dışılığı artırarak devletin vergi gelirlerinde kayba yol açmaktadır. Temennimiz, 2012 öncesinde olduğu gibi il sınırları içinde üretilen ürünlerin hallere getirilme zorunluluğunun yeni hal yasasında tekrar yer almasıdır.
Bu uygulama, etkin bir denetim mekanizması ile desteklendiğinde kayıt dışılığın azaltılmasına, fiyat istikrarının sağlanmasına ve dolayısıyla ülke ekonomisine olumlu katkılar sağlayacaktır” ifadesini kullandı. Günümüzde Türkiye'deki meyve ve sebze piyasasının yaklaşık yüzde 60'ının zincir marketlerin kontrolü altında olduğuna değinen Münir Şen, mevcut sistemde, marketlerin sebze ve meyveyi doğrudan üreticiden alabildiğini ve serbest piyasa ekonomisini gerekçe göstererek yüksek kar marjlı fiyatlandırmalar yapabildiğini söyledi.
Marketlerde yüksek fire oranlarının, ilave fiyat artışlarına neden olduğunu belirten Şen, “Buna karşın, hallerde komisyoncuların satış bedeli üzerinden aldıkları komisyon oranı yüzde 4-8 arasında değişmektedir. Mevcut sistem, ne yazık ki, bir market lobisinin oluşmasına ve sonuç olarak, marketler lehine bir tekelleşme sürecine doğru evrilmektedir. Arzumuz, yeni hal yasası ile hallerin işleyişinin daha da geliştirilmesi ve bu haksız rekabet ortamının sona ermesidir” dedi.
“Güçlü bir hal sistemi bekliyoruz”
Yeni hal yasasından temel beklentimiz güçlü bir hal sistemidir” diye konuşan Münir Şen, bu doğrultuda yukarıda sıralanan taleplere ek olarak, serbest piyasa ekonomisi içinde etkin bir üretim ve üretim zinciri planlaması yapılmasını, sayısı 176’ya ulaşan ülke genelindeki hallerin en az yarısının kapatılarak hal enflasyonunun önüne geçilmesini, hallerin altyapı ve üstyapı eksikliklerinin giderilerek modernizasyonlarının gerçekleştirilmesini, modern ve donanımlı pazar yerleri oluşturularak hal sistemi uygulamasının iyileştirilmesini arzu ettiklerini kaydetti.
Hal yasasının Türkiye tarımına katkı sunabilmesi için başta Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı olmak üzere diğer ilgili bakanlıklar ve kuruluşların temel politikalarıyla entegre olacak şekilde hazırlanmasının elzem olduğuna atıfta bulunan Şen, “Devletimizin taleplerimizi dikkate alarak, altı yıldır süregelen bu sürecin uygulamaya geçirilmesi için yeni hal yasasını ivedilikle açıklamasını umuyoruz” dedi.