BES’te emekli maaşı heyecanı

Serhat ALİGİL 

Türkiye’de, fiilen 2004’te vatandaşın hayatına giren bireysel emeklilik sistemi (BES), özellikle 2013’ten sonra, yüzde 25’lik devlet katkısıyla büyük ivme kazandı. Halen sistemde 6,3 milyon katılımcı var. Bu katılımcıların fon büyüklüğü ise 47,5 milyar liraya ulaştı. Sektördeki güncel gelişmeleri Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Uğur Erkan’la konuştuk.

► Bugün otomatik katılımda hangi noktadayız? Neden bu tür bir yapıya ihtiyaç var? 

Otomatik katılım 3 ayaklı bir yapının ikinci ayağı olacak. İlk ayakta mevcut Sosyal Güvenlik Sistemi var ama emeklilik geliri konusunda yetersizliği ortada. Yaşlanan bir nüfusumuz var. Emeklilik döneminde düzgün gelir getirecek bir yapı şart. Otomatik katılım da buna hizmet edecek. Yasasının haziran sonu çıkması bekleniyor. Bu tür katılımla işverenin yeni işe girenlerin önüne bir de emeklilik planı koyması hedefl eniyor. Ayrıca 45 yaş tavanı koyup mevcut çalışanlar da sisteme dahil edilebilir. Öncelikle bir pilot deneme olarak 250 çalışan üstü işyerlerinde otomatik katılımın uygulanması söz konusu. 

İşveren katkısı önemli 

► BES'e bu tür katılımda cayma hakkı ve zorunlu kesinti miktarı nasıl olacak? 

Kişilerin cayma hakkı sisteme girdikten 4-6 ay sonrası için planlanıyor. Bunun nedeni de tasarruf alışkanlığı edindirmek. Dünya örnekleri, otomatik sisteme girenlerin yüzde 90’ının çıkmadığını gösteriyor. Zorunlu kesinti için de hedef kitleye bakmak lazım. Asgari ücretin yüzde 3-5’i gibi bir oran olabilir.

► Dünya uygulamaları, otomatik katılıma işverenin de katkı vermesini öngörüyor. Türkiye için ne söylersiniz? Ayrıca devlet katkısı nasıl olacak? 

Yeni belirlenen asgari ücret nedeniyle, otomatik katılımla işverenlere gelecek ilave yük tereddütlere yol açtı ama bu kesimin katkısı sistemi çok daha cazip kılacaktır. Bu konuda işverene çeşitli kolaylıklar da sağlanabilir. Devlet katkısı da devam edecek ama yöntemi farklı olacak görünüyor. Biliyorsunuz bugün devlet katkısı hemen ödeniyor. Otomatik katılımda ise katılımcıların örneğin üç yıl gibi süre ödeme yapması ve bunun sonucunda devletin katkı vermesi söz konusu. Yani katılımcının asgari hak ediş süresini tamamlaması gerekecek. Sonra devlet ilgili dönem için katkıyı yatıracak. Ayrıca belki bu tür katılıma ilgiyi artırmak için devlet bir ‘bonus’ ödeme de yapabilir.

► Bugün artık birçok kişi BES’teki parasının tümünü, belli kesintiler olmaksızın geri almayı hak etti. Artık insanlar ‘bu parayı tümüyle mi alayım’ yoksa ‘aylık maaşa mı dönüştüreyim’ hesabı yapıyor. Bu konuda ne tür hazırlıklar yapılıyor? 

‘Gelir sigortası’ dediğimiz bu yeni döneme ilişkin çalışmalar yapılıyor. Zaten Hazine, bu amaca uygun uzun vadeli devlet tahvillerini hazırladı. Şirketler de ‘emekli maaşı’ planları hazırlıyorlar. Bunların bu yıl netleşmesini bekliyoruz. Bu planlar çok önemli. Çünkü artık şirketler ömürboyu maaş ve en az enflasyon oranında artış taahhütleri verecek. Bu alanda yoğun bir rekabet olacak. Ayrıca BES’teki paranın toplu alınmadan bu maaş sistemine geçmesi için de vergi teşvikleri düşünülüyor. Örneğin BES’teki paranın getirisinden alınacak yüzde 5’ten vazgeçilmesi planlanıyor.

4 tür fon paketi gündemde

BES’in en çok eleştirilen yönlerinden olan yıllık fon getirileri hakkında bilgi veren Uğur Erkan, konuya uzun vadeli bakılmasını istedi. Geçen yıl yüzde 3 civarında olan brüt getirinin bu yılın ilk aylarında yüzde 7-8’lere çıktığını hatırlatan Erkan, “Geçen yıl bu konuda çok fazla eleştiri almıştık. Ama bu yıl konu unutulmuş gibi. Bu noktada, fonların değerlendirildiği yatırım araçlarının ekonomideki gelişmeler bağlı olarak şekillendiği unutulmamalı” yorumunu yaptı. 

Yüzde 90’ı değiştirmiyor 

Ayrıca BES katılımcılarının yılda 6 kez fon paketini değiştirme hakkı olduğunu hatırlatan Erkan, buna karşın tüketicilerin yüzde 90’ının hiç değiştirmediğini, yüzde 9’unun da bir kez değiştirdiğini vurguladı. Bu nedenle yeni bir fon sistemi için Hazine’de çalışmaların sürdüğünü ifade eden Erkan, bu konuda gelişmeleri şöyle özetledi: “Sigorta Birliği olarak çalışmamızı yaptık ve Hazine’ye ilettik. Tüketicinin yaşı ve risk analizine göre 4 farklı fon paketinin olması düşünülüyor. Ayrıca ‘ben fonları takip ediyorum, işi biliyorum’ diyenler için esnek yapıda paketler devam edecek. Bu kapsamda önce katılımcıların risk analizlerinin yapılması söz konusu. Kişiler risk profili ve yaşlarına göre bu fon paketlerine yönlendirilecek. Yaş ilerledikçe daha az riskli fonlara geçmeleri de otomatik olarak sağlanacak.”

BES'te 310 binlik yeni satış hedefliyoruz

Şirketinin güncel verileri, 2016 yılı hedefl eri ve sektörün durumu hakkında bilgi veren Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Erkan, BES’e geçen yıl net girişin 940 bin kişi olduğunu, bu yıl bu rakamı 800 bin civarında beklediklerini anlattı. Şirketlerin tahsil ettikleri kesinti oranlarının düşürülmesinin de bunda etkili olduğunu belirten Erkan, “Bazı şirketler gazdan ayağını çekti. Kesinti yapısı nedeniyle gelirlerin düşüşü bunda etkili oldu. Ayrıca hak ediş dönemleri geldiği için sistemden çıkışlarda da artış var” dedi. Erkan şöyle devam etti: “Sektörün kâr eden şirketlerinden biriyiz. İlk 3 ay iyi geçti. Toplam kârımız yüzde 22 artışla 42 milyon lira oldu. Bireyselde de zarar etmedik. Hayat sigortasında durum daha iyi; iyi prim ürettik, teknik kârımız arttı. Ayrıca bu yıl, BES’te 310 bin yeni katılımcı hedefliyoruz.”