Fosil yakıtlara verilen teşvikler, '6 katı' sağlık maliyeti yaratıyor

DİDEM ERYAR ÜNLÜ

Fosil yakıtlardan sağlanan enerjinin sağlık maliyetlerini ortaya koyan “Gizli Maliyet: Fosil Yakıt Teşviklerini Sonlandırmanın Sağlık Faydaları” isimli yeni bir rapor yayınlandı.

Sağlık ve Çevre Birliği (HEAL) tarafından yayınlanan çalışma fosil yakıt teşvikleri ve fosil yakıt kullanımının yol açtığı sağlık maliyetlerini ilk defa bir araya getiriyor. IMF (Uluslararası Para Fonu), Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Dünya Bankası ve Türkiye’de yapılan akademik çalışmaların incelenmesi ile hazırlanan rapora göre G20 üyesi ülkelerde fosil yakıtlara verilen teşvikler 6 katı sağlık maliyeti yaratıyor.

Türkiye’de 1 lira teşvik, 10 lira sağlık maliyeti demek

Rapora göre 2014 yılında aralarında Türkiye’nin de bulunduğu G20 ülkeleri fosil yakıt şirketlerine toplam 444 milyar dolar teşvik verdi, ancak bu teşviklerle tetiklenen hava kirliliği, ilgili ülkelerde 2,76 trilyon dolarlık bir sağlık maliyetine neden oldu. Gizli Maliyet: Fosil Yakıt Teşviklerini Sonlandırmanın Sağlık Faydaları adlı çalışmada Türkiye’deki fosil yakıt teşvikleri ve bu teşviklerin sağlık maliyetleri de incelendi. Buna göre, Türkiye kömür başta olmak üzere fosil yakıtlardan enerji üretimine yılda 1,9 milyar dolar teşvik ödüyor.

Fosil yakıtlar özellikle hava kirliliği yaratarak insan sağlığını tehdit ediyor. Hava kirliliğinin yarattığı sağlık sorunlarının ekonomik maliyeti ise kamu bütçesine zarar veriyor. IMF’nin 2015 yılı tahminlerine göre Türkiye’de fosil yakıtlara verilen teşviklerin sadece hava kirliliğine bağlı sağlık maliyeti yılda 19,4 milyar dolar; yani fosil yakıtlara verilen her bir liralık teşvik on liralık sağlık maliyeti yaratıyor.

Kömür gibi fosil yakıtların kullanımı ayrıca iklim değişikliğini de tetikliyor. Raporda fosil yakıtların neden olduğu iklim değişikliğinin getirdiği ek maliyetler de hesaplanıyor. Fosil yakıtların neden olduğu iklim değişikliği, Türkiye’de yılda 13,2 milyar dolar yeni maliyete yol açıyor.

Türkiye'de hava kirliliğine bağlı erken ölümlerin yüzde 74'ü önlenebilir

Dünya Bankası ve Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre Türkiye’de her yıl hava kirliğine bağlı 28 bin 881 ila 32 bin 668 arasında erken ölüm geçekleşiyor. Türkiye’de fosil yakıtlara verilen mali destek bitirilirse ve fosil yakıtlar yeniden vergilendirilirse Türkiye’deki erken ölümlerin yüzde 73,8’ini önlemek mümkün. Raporda sıkça değinilen IMF’nin bu vergi reformu senaryosuna göre Türkiye’de hava kirliliğine bağlı erken ölümlerin nedeni olarak kömür yüzde 72,9 payla en büyük orana sahip. Türkiye’de kentsel nüfusun yüzde 97,2’sinin kirli hava soluduğu da göz önünde bulundurulduğunda, fosil yakıt teşviklerinin yarattığı gizli tahribatın boyutu daha net görülebiliyor. Raporu değerlendiren Halk Sağlığı Uzmanı Prof. Dr. Kayıhan Pala “Hava kirliliği Türkiye’deki en önemli halk sağlık sorunlarından bir tanesidir. Fosil yakıtlar, özellikle de kömür, hava kirliliğini artırarak daha fazla erken ölüm ve hastalıklara sebep olmaktadır. Türkiye’nin bir an önce fosil yakıt teşviklerini sonlandırması ve temiz hava için etkin bir eylem planı ortaya koyması gerekiyor” diyor.

Kömüre değil, sosyal politikalara destek verilmeli

HEAL Türkiye danışmanı Funda Gacal, “Hava kirliliği başta olmak üzere enerji politikalarının sağlık maliyetlerini ortaya koymak gerekiyor. Türk hükümeti fosil yakıt üretimine yılda 1,9 milyar dolar teşvik sağlıyor ve buna rağmen Türkiye’de nüfusun yaklaşık yüzde 15’inin sağlık hizmetlerine erişimi yok. Enerji kaynakları seçiminde bu maliyetleri göz önünde bulundurmalı. Türkiye’nin sağlıklı enerji geleceğini tahsis etmesi sosyal politikalar geliştirmede pek çok fırsat sunuyor” dedi.