Algoritmalar yaşamımızı yönlendirecek mi?

RÜŞTÜ BOZKURT

Algoritma, matematikçilerin ilgi alanından taşıp, insanlık yaşantısının her alanına dokunan bir araç haline gelince, ne anlama geldiği, ne olduğu, neden işimize yaradığı da yaygın biçimde sorgulanan bir adlandırma haline geldi.

Bugün büyük çoğunluk, yapay zekânın dünyamızı belirgin ve dinamik şekilde değiştireceğini düşünmeye, düşüncenin de ötesinde inanmaya başladı. Kamil Uğurbil gibi önemli bilim insanları, yapay zekânın, Sanayi Devrimi gibi yeni bir devir yaratacağını; toplumları yeniden yapılandıracağını söylüyor. Yapay zekâ algoritmalarının, karmaşık veri setlerinin çok hızla analizini yaparak, daha rasyonel karar vermede, karar vericilere destek olacağı beklentisi bir hayli yaygın.

Nedir algoritma?

Oxford Üniversitesi Matematik Profesörü Marcus ve daha başka bilim insanları “algoritmaların” ne olduğunu özetle şöyle tanımlar:

• Algoritmalar, sorun çözmek için kullanılan matematik yollardır.
• Elle çözmek için yıllar gereken problemleri, algoritmalar saniyelerle çözer.
• Nasıl analiz edebileceğimizi bilmediğimiz dağınık verileri, iyi tasarlanmış bir algoritma kolaylıkla analiz edebilir.
• Algoritmalar, matematik adımları belirler; “yazılımlar” da bu adımların atılmasını sağlayan elektronik işlemleri.
• Algoritmalar, bizi sonuca götüren adımlardır.
• Algoritmalar her bir olay ya da olgu için gerekli veriyi kullanarak karar ya da tahminler üretir. Algoritmalar nerelerde var?
• Bütün programlama dillerinde,
• Akıllı telefon uygulamalarında,
• Yapak zekâ işlemlerinde,
• Gelişmiş robotlarda,
• Otomasyon ve otonom uygulamalarda …

Algoritma her yerde uygulanabilir mi?

• Olay ya da olguyla ilgili verilerin olağanın çok dışında farklılık gösterdiği ve çok özel olması durumunda,
• Olay ve olgular bağlamında ele alınan konu tutarlı biçimde kodlanamıyorsa, • Olay ya da olguyla ilgili kurallar uygulanamıyorsa,
• Olay ya da olgu, çok yönlü, çok karmaşık ve birtakım bireylerin ya da odakların pazarlıklarına bağlı, değişkenlikleri kapsıyorsa, algoritma uygulanamaz.

Algoritma adı nereden gelir?

Stephen O’Shea’ın İnanç Denizi adlı kitabından öğreniyoruz ki, “Algoritma, gelmiş geçmiş bütün matematikçiler içinde en yeteneklilerinden olan Harizmi’nin adından geliyor.”

Ünlü matematikçi 750 ile 850 yılları dolaylarında Bağdat’da yaşamış, Beytülhikme’de öğretmenlik yapmıştır. Kendisinin cebir hakkında çok ünlü kitabı, “Hesap el-cebr ve’l- mukabele” yi Halife Memun'a sunmuştur. Algoritma, kodlama, yazılım ve donanım gelişmelerini yakından izlemek gerekiyor. Örneğin, mobil iletişimde 5G baz istasyonları ve diğer yer yatırımları önemli donanım gerektiriyor. Sayısal teknolojideki gelişmeleri iyi okumak için algoritma, kodlama, yazılım ve donanım alanındaki gelişmelerin bileşenlerini, bağlamlarını ve olası etkilerini bir bütün olarak analiz etmeliyiz.