Türkiye, teknik tekstilde oluşturduğu altyapıyı geliştirebilir

RÜŞTÜ BOZKURT

Türkiye Tekstil Terbiye Sanayicileri Derneği (TETSIAD) ile Dünya gazetesinin düzenledikleri ortak değerlendirme toplantısına katılan bir gencin analizindeki metot dikkatimizi çekti.Sonra öğrendik ki Dr. Müh. Bayram Aslan ITA(İstanbul Tekstil Araştırma Geliştirme ve Eğitim A.Ş.) yöneticisi.

TEKNOTREND'de tekstilde yardımcı kimya, makine üretimi ve uygulamadaki genel eğilimlerle ilgili görüşleri daha önce paylaştık. Gündemdeki önemli bir sorun olan teknik tekstil konusunu da "bir bilene" danışmak gerekti. Bayram Aslan'la buluştuk.Hemen söze girdik ve sorduk: "Teknik tekstil hangi etkenler nedeniyle insanlık yaşamındaki yerini ve önemini artırıyor?"
Almanya'da doktora derecesi almış, İnstitut für Textil Technik of RWTH Aachen Üniversity Enstitüsü'nde de görev yapan Bayram Aslan, sistematik analizi içselleştirmiş olmanın özgüveniyle sorumuzu yanıtladı : "Tekstili genelde iki kategoride ele almalıyız: Geleneksel tekstil ve teknik tekstil. Teknik tekstili, tekstili malzeme bilimleri açısından değerlendirdiğimizde daha net anlarız. Bu açıdan bakıldığında , tekstilin özellik profili, polimerden başlayarak nihai ürüne kadar ihtiyaç doğrultusunda düzenlenebilir olduğunu görürüz. Belirtilen özellikleri nedeniyle tekstil bugüne dek düşünülmeyen alanlarda yeni çözümler üretme potansiyelini ortaya koyuyor : Sağlık, enerji, yapı ve mesken güçlendirme, ulaşım, bilgi ve iletişim alanları gibi. Yapı ve meskenleri güçlendirici elyafl ar kullanılıyor. Bilgi ve iletişim alanında -akıllı tekstil- uygulamaları yaygınlaşıyor. Ulaşımda raylı sistemler ve otomotiv icin hafif yapı çözümleri, yol zeminlerinin güçlendirilmesinde tekstil ürünleri çözüme katkı yapıyor . Enerji dönüşümünde, yenilinebilir enerji üretiminde elyaf ve tekstil takviyeli malzemeler çözüm üretiyor: Örneğin rüzgar türbinlerinin kanatlarının uzunluğu elyaf ve tekstil takviyeli malzemelerin kullanımıyla mümkün oluyor".

Teknik tekstillerin yaşamın derinliklerine yayılmasını özetleyen Aslan, " Yeni malzemeler ve üretim teknolojileri gelişiyor.Bu malzemeleri ve üretim teknolojilerini doğru kombine edip geliştirirseniz, yeni ve farklı fonksiyonlar kazanan, yeni kullanım alanlarına yönelen özelliklere sahip ürünler ortaya çıkarabiliyorsunuz," diyor.

Bayram Aslan kavramları ve terimleri seçerek kullanıyor. Diyor ki, "Üç unsuru var bu işin: Birincisi, ana malzemeden veya malzemelerden yola çıkarak bitmiş ürün veya ara ürün üretilmesi. İkincisi, üretim teknolojisi. Üçüncüsü de, kalite kontrol yöntemleri. Her ara ürünün ve üretim teknolojisinin on-line veya in-line (prosese entegre sekilde) veya off -line (laboratuvar ortamında) kalite kontrolü gerekiyor. Hava filitre sistemini düşünün: Filitre sisteminin bir bileseni tekstil ise, bunun ana malzemesi veya malzemeleri, bunu isleyebilecek üretim prosesi veya prosesleri ve nihai ürünün performansını değerlendirecek kalite kontrolü. Ve bu açıdan yukarıda belirttiğimiz uygulama alanlarını değerlendirdiğimizde günümüzün tekstil sektörü piyasanın farklı sektörlerinden gelen ihtiyaçlara çözüm üretebiliyor."

TEKNİK TEKSTİLİ YÖNLENDİREN ETKENLER

Teknik tekstildeki gelişmeleri yönlendiren etkenlerin neler olduğunu sorduğumuzda, özellikle üç alana dikkat çekiyor Bayram Aslan: Yasal ve yönetsel düzenlemelere( regülasyonlara) yansıyan politik seçmelerin yarattığı talep. Doğal felaketlerin zararını en aza indirmek için üretilen çözümler, sağlık ve kaliteli yaşamın beraberinde getirdiği kullanım alanları. Bu çerçeveyi çizdikten sonra, hemen yaşamdan örnekler sunarak sözün ayaklarını yere basan sağlamlığa taşıyor: "Çevre duyarlılılığı artıyor, bir dizi düzenleme ile çevrenin korunması sağlanmak isteniyor. Örneğin. BMW'nın I-3 ve I-8 araçlarını düşünelim.Çevre baskıları elektrikli araç üretimini zorluyor. O zaman bataryaların ağırlığının azaltılması ve dayanaklılıklarının artırılması gerekiyor. Batarya ağırlığını kompanse edecek hafif yapı ihtiyacı ortaya çıkınca teknik tekstil devreye giriyor. Cam elyaf ya da karbon elyaf takviyeli malzemeler önem kazanıyor. Dayanıklılıkta yeterli, metale göre çok daha hafif olan bu ürünler ikame ediliyor."
İnsanlığın karşılaştığı doğal afetler de yeni çözümler gerektiriyor; güveni artırıcı önlemler öne çıkıyor.Aslan'a göre : "Depreme dayanıklı cam, karbon veya basalt elyaf bazlı tekstillerin güçlendirici olarak kullanılması hızla gelişiyor. Diğer bir konu sel felaketlerinden korunmak için yapılan bentlerin güçlendirilmesi. Bentlerde toprak içinde güçlendirici tekstiller kullanılıyor ve daha dayanıklı olmaları sağlanıyor."

YAŞAM KALİTESİNİ ARTIRMAK İÇİN

Bütün dünyada orta sınıf yükseliyor. Harcanabilir geliri artan insanların daha sağlıklı ve kaliteli yaşam arayışları güç kazanıyor. Sağlıklı ve kaliteli yaşam talebinin güçlenmesi, geleneksel çözümler yerine yeni çözümler arayışını da artırıyor. Bayram Aslan," Stentlere bakalım" diye söze başlıyor ve diyor ki : "Bugün geleneksel stentler kullanılıyor. Bunların bazı dezavantajları var. Bu dezavantajları giderici tekstil esaslı stentler üretiliyor.Diğer konu kalp ameliyatları. Özellikle çocuk ameliyatları birkaç defa yapılıyor. Çocuk kalbi büyüyor o nedenle ameliyat ikinci, üçüncü ya da fazlası yapılıyor. Tekstilin iki ve üç boyutlusu var. Şimdi 4'üncü boyut kazanıyor. RWTH Aachen Teknik Üniversitesinde yeni nesil tekstil esaslı implantların vücuttaki organlarla birlikte büyüme özelliği araştırıyor ve geliştiriliyor. Örnegin çocuğun birçok kez ameliyat olmadan, kalple beraber büyüyebilen tekstil esaslı implantlar üzerinde çalışmalar devam ediyor."

Doğrusu "4 boyutlu tekstil" terimini hemen kavrayamıyorum. Bayram Aslan'dan bir tanım yapmasını istiyorum. Institut für Textil Technik of RWTH University Direktörü Prof. Thomas Gries tarafından yapılan tanımlamayı paylaşıyor : "4 boyutlu tekstil dediğimiz zaman, tekstilin zaman içinde formunu ve fonksiyonunu değiştirebilme özelliğine sahip olmasıdır. Bu değişim ise dışardan gelen bir uyarım (stimülasyonla) hybrid malzemelerin etkileşimi (interaksiyonundan) sağlanmasıdır".

- Türkiye bu işin neresinde?

Bütün sektörlerde olduğu gibi, tekstil sektöründe de Türkiye'nin nerede durduğunu öğrenmek istiyoruz. Aslan, "Kısa vadede bakılınca malzeme açısından Şişecam ve DowAksa cam elyaf ve karbon elyafta teknik tekstillere yönelik önemli temeller atılmıştır. Bunu takibeden değer zincirine baktığımızda bugün bilhassa savunma sanayinin tetiklemesiyle gelişmeler hızlanıyor" diyor. Tam bu noktada Kordsa, Hassan ve Metyx gibi firmaların çabalarını anımsatıyorum. Aslan da, "Sisteme dahil oldular...Bunu takiben TAİ, EPSİ- LON ve yine Metyx gibi elyaf ve tekstil takviyeli nihai ürünler üreten firmalar teknik tekstile dönüşümün ilk adımlarını atmışlardır" saptamasını yapıyor.Bu altyapıyı geliştirebiliriz.Bu alanda olması gereken düzeyi yakalayabiliriz" diye sözlerini tamamlıyor.

Türkiye'de atılması gereken adımlar

• Tekstil üretimindeki birikim ve deneyimi baz alarak ortak bir yol haritası oluşturulmalıdır.

• Ekosisteminin etki alanı genişletilirken, ciddi bir çarpan etkisi yaratmasına dikkat edilmelidir.

• Üretimin çeşitlenmesi ve gelişmesine katkı yapacak önemler alınmalıdır.

• Uygulama alanlarını keşfetmek, tanımlamak ve odaklanmak gerekir.

• Uygulama alanlarında teknik tekstilin rolünü belirlenmeli, bunun için ürünlere ve üretim teknolojilerine yoğunlaşılmalıdır.

• Pazarda önce iç pazarda filizlenip gelişme, sonra dışa dönük alan genişletmesi sağlanmalıdır. Savunma sanayii ülkemizde tedarikçi yetişsin, kalitesi artsın istiyorlar. Yerli firmalar, öğrenecekler, dünya liderleri ile karşılaştırmalar yapacaklar, iç piyasanın ihtiyacını karşıladıktan sonrada dış piyasaya açılacaktır. Örneğin, tekstil esaslı filitre sistemini ele alın. Mesela İSKİ'de su arındırma tekstil esaslı filitreler kullanılıyor mu? Kullanılıyorsa, yapısı nedir araştırmalıyız. Belirli bir kullanım süresi sonra değiştirilmesi gereken bu tür filitrelerin özelliklerini ve maliyetini dikkate almalıyız. Bu alanda harcamaların miktarını. İncelemeliyiz. Buna benzer bir sürü uygulama alanında tekstil esaslı yedek parçayı üretmeli, iç piyasa ihtiyacını karşılayarak sanayicilerimiz kendilerini yetiştirip sonra da uluslararası pazara açılmalıdırlar. • Türkiye'nin kullandığı teknik tekstilin envanterini yapıp, önce. İthal ikamesi sağlayalım, sonar ithalatını yapalım...

• Bilinçli şekilde tekstil sektörümüzün yetkinliğinin farkına varalım, tanımlayalım ve o birikimden kalkarak, ondan sonra geliştirme çalışmaları yapalım.

Tam yetkili olsaydın hangi önlemleri alırdın?

• Yeterli zaman ayırarak, ülkemizin bütün potansiyellerini dikkate alan tekstil sektörü için kapsamlı bir yol haritası hazırlardım.

• Bu potansiyelden, ulusal ve uluslararasi pazar ihtiyaçları ve yeni trendlerden yola çıkarak disiplinlerarası-yani sektörler arası- entegre bir yol haritası oluştururdum.

• Farklı sektörleri birlikte çözümler üretmeye, birbirlerini anlayarak, sinerji yaratan bir işbirliğiyle çalışmasını özendirirdim.

• Yeni trendler doğrultusunda ana başlıklar ve temalar saptayarak, bu temalara hitap edebilecek sektörleri bir araya getirip birlikte çözüm üretmelerini sağlayarak ilerlerdim."