Nihat CEYLAN
Konunun MR’sini çekip kılcal damarlarına girmeden birkaç hususu sadeleştirmeye çalışacağım.
Enflasyon muhasebesine geçiş yeni ihdas edilmiş değil, 2003 yılında Vergi Usul Kanunu mükerrer 298. maddesi ile kanunda yer almıştır.
Kanun gerekçesine göre “Ülkemizde uzun yıllardır süren yüksek enflasyon, çok çeşitli tahribatlarının yanında, mali tabloları da bozmuş ve mali tabloların gerçek durumu yansıtmaktan uzaklaşmasına yol açmıştır…”
Genel anlamda enflasyon düzeltmesi paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabii tutulmasıdır.
Enflasyon muhasebesini uygulama şartları 2003 yılından sonra 2021 yılında tekrar oluşmuş, fakat uygulaması ertelenmiştir. Vergi Usul Kanunu’na eklenen geçici 33. Madde ile 2021,2022 hesap dönemleri ve 2023 geçici vergi dönemlerinde enflasyon muhasebesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi olmayacağı hüküm altına alınmıştır.
Aynı maddenin devamında 31.12.2023 tarihli Mali Tabloların enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı hükmü ihdas edilmiştir. Burada 2023 yılı için kastedilen sadece 31.12.2023 tarihli Mali tabloların dönüştürüleceği hususudur.
Diğer bir anlatımla enflasyon muhasebesi uygulamasının 2023 dönemi kayıtları ve vergi beyanlarını etkilemeyeceğidir.
Enflasyon muhasebesine tabi tutulacak mali tablo sadece Bilanço’dur.
Parasal kıymetler (parasal varlıklar ve parasal kaynaklar) enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz. Zira bilançoda görünen parasal kıymete ait değer, bilanço tarihi itibarıyla o kıymetin satın alma gücünü de göstermektedir.
Ancak bilançoda görünen parasal olmayan kıymetlere (parasal olmayan varlıklar ve parasal olmayan kaynaklar) ait değerler, bilanço tarihi itibarıyla bu kıymetlerin satın alma gücünü gösteren değerler olmadığından, bilançonun enflasyonun etkilerinden arındırılmasını teminen parasal olmayan kıymetler enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. Öz sermaye kalemleri "parasal olmayan kıymet" olarak addolunur.
Enflasyon Muhasebesinin etki alanını Vergi İdaresi açısından değerlendirdiğimizde en önemli husus 2024 ve sonrası dönemlerde Geçici Kurumlar Vergisi ve Kurumlar Vergisi matrahlarının belirlenmesi hususudur.
Bu belirlemeler yapılırken her işletme için ayrı etki oluşturacağı unutulmamalıdır.
Bilançonun aktifinde yer alan parasal olmayan varlıklar nedeniyle oluşacak enflasyon farkları vergilendirme açısından gelir etkili, pasifte yer alan parasal olmayan kıymetler yani öz sermaye kaynaklı enflasyon farkları vergilendirme açısından gider etkili olacaktır.
Son dönemlerde sıkça dile getirildiği gibi öz sermayesi güçlü bilançolarda enflasyon muhasebesi kaynaklı vergilendirme işletme lehine bir durum oluşturacaktır. Ancak işletmelerimizin KOBİ’lerden büyük ölçekliye bir bütün olarak baktığımızda banka kredileri önemli ölçüde yüksek olması nedeniyle bilançonun aktifinde yer alan özellikle stoklar ve maddi duran varlıklardan kaynaklı gelir etkili enflasyon farkları önemli ölçüde vergi yükünü beraberinde getirecektir.