Bir G-20 Zirvesi daha geride kaldı. Geçen hafta Brisbane’de yapılan zirvenin ağırlıklı konuları arasında, önceki toplantılarda olduğu gibi yine ekonomik büyüme ve işsizlik ön plandaydı. Zirvenin kapanış bildirgesinde, dünya genelinde yaşam standardı ve istihdam kalitesinin iyileştirilmesi için büyüme hızının artırılmasının öncelikli hedef olduğu ifadesi dikkat çekiyor. Katılımcılar arasında, bazı ekonomilerde büyüme devam etmekle birlikte, dünya genelinde büyüme ve istihdam artışının yetersiz olduğu; çatışmalardan kaynaklanan jeopolitik risklerin ekonomileri tehdit ettiği görüşü hakim. Büyümenin esas amacının istihdam kalitesinin iyileştirilmesi şeklinde ortaya konulması, bu kavrama açıklık getirmeyi gerektiriyor. Kaliteli istihdamın tanımı konusunda bir mutabakat yok. Genel olarak, kaliteli istihdamdan kastedilen asgari ihtiyaçları karşılamanın ötesinde, mesleki ilerlemeye, finansal birikime ve yaşam standardını iyileştirmeye yetecek miktarda ücret ödeyen iş.(*) Bu yaklaşık 200 milyon işsizin olduğu bir dünyada oldukça iddialı ve ulaşılması zor bir hedef. G-20 liderleri istihdam kalitesini artırmak konusunda samimi iseler, son otuz yıldan bu yana dünya ekonomisine yön vermeye çalışan neoliberal görüşün sonunun yaklaştığı söylenebilir. Zira, sosyal hakları budayan, çalışanların toplu sözleşme ve sendikalaşma haklarını ellerinden alarak işverenler karşısında savunmasız ve güçsüz bırakan bir ekonomik modelin, istihdam kalitesini arttırmak gibi bir hedefi olamaz.
***
Dünyayı derinden sarsan resesyondan gelişmiş ülkeler arasında en çabuk toparlananlardan biri Amerika olmasına rağmen, ekonomik sorunların çözümü konusunda ciddi bir gelişme yok. Ülkede işsizlik oranı azalmakla birlikte, reel ücretler ve sosyal haklardaki gerilemeler nedeniyle gelir bölüşümündeki bozulma devam ediyor. Orta sınıf, aldıkları kredileri ödemekte; sağlık ve eğitim giderlerini karşılamakta zorlanıyor. İstihdamın arttığı sektörler, genellikle kalifiye işgücü gerektirmeyen ve ücret artışlarının nispeten düşük olduğu işkolları. Ekonomik büyümenin kaliteli istihdamı da beraberinde getirdiği devirler artık geride kaldı. Amerika’nın geçmişteki ekonomik
başarısının temellerini oluşturan orta sınıf ve bu sınıfı ayakta tutan işler azalıyor. İşgücü piyasasına
ikili bir yapı hakim; bir tarafta, çalışanların yüksek ücretler aldığı yüksek teknoloji gerektiren
sektörler, diğer tarafta çalışanlara düşük ücretler ödeyen hizmetler sektörü. Bu dönüşümde, üretim
maliyetlerindeki farklılıklardan dolayı gelişmekte olan ülkelere kaydırılan işkollarının olduğu
kadar, 80’li yıllardan beri ekonomiye yön vermeye çalışan neoliberal görüşün de etkisi var.
***
Neoliberal görüş ekonomiler üzerindeki etkisini sürdürdükçe istihdamın kalitesini artırmak bir
yana, işsizlik ve fakirlik ülkelerin üzerinde 'Demoklesin Kılıcı' gibi durmaya devam edecektir.
Sürekli gerileyen reel ücretler, geri alınan sosyal haklar ve etkileri giderek azalan sendikaların
istihdam kalitesinin azalmasındaki etkileri yadsınamaz. İstihdam kalitesinin arttırılması, çalışanlar
dışında şirketlerin ve toplumların geleceği için de önemli. İş güvenliğinin ve sosyal hakların güçlü
olduğu ekonomilerde çalışanların motivasyon ve verimliliğindeki artış karlara da yansıyacaktır.
İstihdam kalitesinin arttırılması, gelir bölüşümünün iyileştirilmesi ve çalışanların insanca yaşam
koşullarına sahip olması neoliberal modelden vazgeçilmesini gerektiriyor. Siyasi ve ekonomik
sorunların çözümü sürdürülebilir bir ekonomik büyüme modelinin hayata geçirilmesine bağlı.
Ekonomi, çevre ve sosyal sorumluluklar arasında dengeyi gerektiren bu tür bir sistem kurulmadan
ne ekonomik, ne çevresel, ne de siyasi sorunların çözümü olanaklı görünüyor. Hizmetler
sektörünün ağırlığının arttığı, sanayileşmenin yavaşladığı bir dünyada ne yoksulluk ortadan kalkar
ne de istihdam artar.
----
(*) Bartik, T. J., Houseman, S. N. (2008), Future of good jobs? America’s challenge in the
global economy, Upjohn Institute for Employment Research.
DATE:22-11-14