Dijital devrimin bir parçası olarak 2007’de Steve Jobs tarafından piyasaya çıkarılan akıllı telefon iPhone, medyada taşların yerinden oynamasının miladı olmuştu. Kısacık bir zaman diliminde, nereden nereye geldik: Bugün yapay zeka (Artificial Intelligence-AI ), bulut mimari teknolojisi, yakınlarda piyasaya çıkacak 5G teknolojisi, sesli kumanda ile otomobil ve makineleri çalıştırma, sürücüsüz otomobiller, büyük veri (BigData) gibi devrimleri konuşuyoruz... Hazır olalım: Bu gelişmeler, önümüzdeki yıllarda medyadaki mühendis hâkimiyetini daha da artıracak. Ve robotlar, pek yakında gazetecilik alanında etkin rol oynayacak.
“Öğrenen makineler” insan beyni gibi çalışıp devamlı tecrübe kazanacak. İnsan ve makine etkileşimini sağlayan yapay zekâ robotları, önümüzdeki yıllarda medyada iyice ön plana çıkacak.
Geleneksel işler tarihe karışıyor
İçinde bulunduğumuz dördüncü sanayi devriminde otomatikleşme, küresel grupların kar marjını artırırken işsiz kalacaklar için yeni arayışlara yol açacak. Bu gidişle, dünyadaki geleneksel işlerin yüzde 40’ı önümüzdeki 15 yıl içinde elimine olacak. Özellikle de robot teknolojisinin öncülüğünü yapan Asya ülkelerinde yönetimlerin, işlerini kaybedecekler / robotlara kaptıracaklar için alternatif işler planlamaları gerekecek. Robot teknolojisi, medyada daha bugünden yerini bulmuş durumda. Robot gazetecilik halen medyada üç şekilde uygulama alanı buluyor:
1) Robot muhabirler iş başı yaptı bile
“Simple Natural Language Generation-Simple NLG”, Basit Doğal Lisan Kuşağı Sistemi, birkaç yıldan beri başarılı bir şekilde kullanılıyor. Mantık üzerine kurulu bu Lersistemden; Los Angeles Times, Norveç’de Aftonbladet, İsveç’de mahalli gazeteler grubu Mitt Media; özellikle hava raporları ve mahalli spor haberlerinde yararlanıyor. Yani bu alanlarda "robot muhabir" kullanıyorlar.
2) Robotlar daha hızlı çalışıyor
"Natural Language Processing-NLP”, Doğal Lisan İşleme Sistemi, yapay zeka üzerine kurulu. Bunu kullananların herhangi bir şekilde gazetecilik bileğisine sahip olmaları gerekmiyor.
Bu sistem, aboneleri arasında 1400 gazete ve binlerce radyo istasyonu bulunan Amerikan haber ajansı Associated Press tarafından birkaç yıldır kullanılıyor. Ajans, robotlardan firmaların üç aylık faaliyet raporlarının değerlendirilmesinde yararlanıyor. Eskiden gazetecilerin yaptığı bu işi, şimdi robotlar çok daha hızlı bir şekilde yapıyor. Böylece, iyi niyetli bir yaklaşımla, o işi yapan gazetecilerin daha önemli işlerde görev almaları sağlanıyor.
Amazon’un patronu Jeff Bezos’a ait Washington Post gazetesi de, “Heliograf” diye isimlendirdikleri robot ile Olimpiyat oyunlarında başarılı bir sınav verdi.
Forbes dergi grubunun “Bertie” olarak adlandırdığı robotu da dönem raporlarının değerlendirilmesinde başarıyla kullanılıyor.
Bloomberg grubunda ise haber ve finansal değerlendirmelerin üçte birini “Cyborg” diye anılan robotlar üstlenmiş durumda... Reuters ajansı ile kesintisiz rekabet halinde olan Bloomberg için sürat çok önemli bir faktör ve robotlarla avantaj sağlıyorlar.
3) Robot gazeteci, klasik gazeteciye karşı
“Advanced Natural Language Generation”. Gelişmiş Doğal Lisan Kuşağı diye tanımlanan ve halen gelişme halinde bulunan bu sistem, tamamen yapay zekâya dayanıyor. Medyada geleceğin robot muhabirlerini bu sistem üretecek. Sistem, tamamen özerk çalışacak ve ayrı ayrı fikirleri birleştirerek bir bütünü oluşturma yeteneğine sahip olacak. Bu sistemde çalışacak olanlarda herhangi bir medya tecrübesi gerekmeyecek.
Otomatikleşme, kısmen çalışan gazetecilerin aleyhine olacak. İş gücünün artık pahalı hale geldiğini gören yayıncılar, robot muhabirlere yönelecekler.
Geleceği gören gazeteci ne yapmalı?
Burada gazetecilere de önemli fonksiyonlar düşüyor... Meslekteki gelişmeleri yakından izleyerek araştırmacı ve inovasyona açık gazeteciliğe yönelmeleri şart. Günün koşullarına uygun biçimde, teknolojinin sağladığı olanaklardan sonuna kadar yararlanarak kendilerini aşmaları gerekiyor.
Bunu başarırlarsa, robotlarla rekabette önemli üstünlük kazanırlar. Gerekçesi basit:
Robot muhabirler, ne denli Mahir olurlarda olsunlar, hiçbir zaman insan beynindeki yaratıcılığın yerini tutamayacak!
Değişim ve dönüşüm için son fırsat günleri
İnsanla etkileşime giren, yapay zekâlı robotları artık medyanın bir parçası olarak görmek durumundayız. Geleneksel medyanın en kritik sürecini yaşadığı şu günlerde, bir an önce piyasanın gereklerine uyarak transformasyon için acele etmenin tek çıkar yol olduğunu, saniye gecikmeden görebilmeliyiz.
Aheste gidenin hedefine eriştiği günler, korkarız çook gerilerde kaldı.
Robota kızmak mı, onunla dost olmak mı?
Ama bir tür uzlaşma da kaçınılmaz görünüyor. Beklenen o ki, süreç içinde medyada bir “robot-insan işbirliği" modeli ortaya çıkacak. Gelecekte gazeteciler, bu modeli göz önünde bulundurmak durumunda olacak. İşbirliğinde avantajlı pozisyona geçmek ise, altını çizelim, kazanacakları becerilere / donanımlara bağlı olarak kendi ellerinde...
Yayıncılar da robotları bir "tehlike" olarak değil, bir çalışma aracı/iş arkadaşı olarak görmek durumunda. Önlenemez gelişmelere karşı durmanın Don Kişot’luktan farkı ne? Korkunun ecele faydası olmadığına göre, şimdiden pozisyon alıp robotik teknolojiden yararlanmaya bakılmalı.
Serbest kalacak gazetecileri eğitimden geçirip daha önemli işlere kanalize etmenin hesaplarını yapmak, iş planlarını ona göre yenilemek, en akıllıca yol olmalı.