Kur düşük kaldı ayakkabıda tedarik Uzakdoğu’ya kaydı

Nurdoğan ARSLAN ERGÜN

Türkiye ayakkabı sanayi, yıllık 550 milyon çift üretim kapasitesiyle dünyanın 6’ncı büyük üreticisi olma konumu kaybetmek üzere. 2022 yılında yüzde 20’lik artışla 1.2 milyar dolarlık ihracat rakamına imza atan ayakkabı sektörü, 2023’e baskılanan döviz kuru ve artan maliyetlerin gölgesinde kayıplarla başladı. İhraç pazarlarını Çin, Vietnam, Hindistan, Kamboçya, Çin gibi Uzakdoğu ülkelerinin yanında Portekiz’e kaptırmak üzere olan Türk ayakkabıcılar, düşük döviz kuru nedeniyle iç pazarda da aynı ülkelerden artan ithal ürünlere karşı direniyor.

Çin’den ithalat yüzde 66 arttı

Özellikle Çin’den gelen ithal ürünler yüzde 66’ları aştı. 2022’nin son iki ayından itibaren yüzde 57’leri bulan ithal ürünlerden dertli olan sanayici, bir yanda depremde hasar alan 450’den fazla meslektaşının yarasını sarmaya çalışıyor, diğer yandan ‘zorlu’ şartlarda kazandığı ihraç pazarlarını kaybetmemek için mücadele ediyor.

Özellikle perakende zincirlerinin siparişlerini büyük oranda dışarı kaydırdığını söyleyen Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Yönetim Kurulu Başkanı Berke İçten, iç piyasada ithalatta ilgili yaşanan ciddi artışlara dikkat çekti.

“Maalesef iç piyasada tedarikin artarak yurtdışına kaymaya başladığını görüyoruz” diyen İçten, düşük döviz kurunun hem ihracatta hem de ithalatta sektörü zorladığını dile getirdi. Her ne kadar 2023 yılı Ocak-Mart döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sektör ihracatı 392.3 milyon dolara çıkarak değer bazında yüzde 19.9’luk artış kaydetse de bunun nedeni birim fiyat yüksekliğine bağlanıyor.

Ayakkabı sektörünün sezonluk çalıştığını, yeni sezonun 7’nci ayda başlayacağını kaydeden Berke İçten, “Haziran ayından eylüle kadar görücüye çıkacağız. Bir toparlanma olacaksa da ancak yılın sonunda ve gelecek yılın başında bunu göreceğiz.

Yani düşüşler 8-9’uncu aylara kadar sürecek” ifadelerini kullandı. Sektörde yüzde 32’lere varan bir fiyat artışı olduğuna işaret eden İçten, adetsel bazda yüzde 20’leri bulan kaybın yeni sezonda yüzde 30’ları bulabileceğini öngördü. İçten, “Birim fiyatlar arttığı için ihracata belki değer kaybı olarak yansımayacak ama adetsel bazdaki düşüş üretimde de gerileme yaratacak” diye konuştu. Üretimde yaşanacak düşüş ise direkt istihdamda daralma anlamına geliyor.

Ağırlıklı KOBİ’lerden oluşan sektörde 300 binden fazla çalışan bulunuyor. Ayakkabı sektörünün 2014 yılında 304 milyon dolar cari açık verirken 2021’e geldiğinde 500 milyon dolar fazla veren sektör konumuna geldiğini hatırlatan İçten, “Ancak 2022’nin son iki ayı ve 2023’ün ilk üç ayında artan ithalatla yeniden açık verir pozisyona geldik. Üreticiler olarak toplanıp bir şeyler yapmaya çalışıyoruz ama rekabetçi olmayan döviz kuruyla mücadele etmek zor” dedi.

‘Seçim sonrasında dövizde ne tür bir gelişme yaşanmasını bekliyorsunuz?’ sorununa Berke İçten şu yanıtı verdi: “Öncelikle kur artışının enflasyonla paralel gitmesi gerekiyor. 24-25’leri bulursa en azından yılın ikinci yarısı biraz daha nefes alacağımız bir dönem olur.” Siparişlerin başka ülkelere kaymasıyla kaybedilen pazarları geri kazan mak için en az 1.5-2 yıl gerektiğini belirten İçten, “Gerekirse karsız çalışalım ama mevcut pazarlarımızı koruyalım” dedi.

Kampanyalar kurtarmadı

TASD Yönetim Kurulu Başkanı Berke İçten, ayakkabı üreticisinin elinden geleni yaptığını söyledi. İçten, “Kışlık ürünlerde ciddi bir sipariş kaybı yaşadık. ‘Gerekirse karsız çalışalım’ diyerek fiyat kampanyaları düzenledik. Bu kampanyamız biraz karşılık buldu ama bizi kurtarmaya yetmedi” diye konuştu.

Yan sanayide Türkiye merkez olacak

Ayakkabı sektörünün önemli buluşma noktası olarak değerlendirilen “68. Uluslararası Ayakkabı Yan Sanayi Fuarı AYSAF” 3 Mayıs’ta kapılarını açıyor. Fuara, yüzde 25’i yabancı olmak üzere 15 binin üzerinde sektör profesyonelinin katılması bekleniyor. Ayakkabı Yan Sanayicileri Derneği (AYSAD) ve Artkim Fuarcılık iş birliği ile düzenlenen fuar, ayakkabı yan sanayi malzemeleri, deri, suni deri, tekstil, taban, ökçe, aksesuar, makine, kimyasal ve kalıp üreticilerinin de aralarında olduğu 36 iş kolunu bir araya getirecek.

“Hem ayakkabı hem de ayakkabı yan sanayi olarak gidecek daha çok yolumuz var” diyen AYSAD Yönetim Kurulu Başkanı Sait Salıcı, “Türkiye’de ayakkabı sektöründe faaliyet gösteren 15 bin işletme bulunuyor; bunların yaklaşık 6 bin tanesini ayakkabı yan sanayicileri oluşturuyor. Fuarların ve birebir görüşmelerin, sektörün ivmesini artıracağına inanıyoruz. Hedefimiz, Türkiye’yi ayakkabı yan sanayi konusunda ‘merkez’ haline getirmek” dedi.