33 yıldır hiçbir Türk filmi “Yol”u aşamadı

Paris Champs-Elysées’deki Gaumont Marignan sinema salonunda düzenlenen “Paris’te Türk Sinemasıyla Randevu” adlı toplu gösteride bu yıl Türk sinemasının iki Altın Palmiye’li (Cannes film festivali büyük ödülü) filminden ilki olan “Yol” da gösterildi…

Yılmaz Güney’in senaryo yazarı, yapımcılarından ve kurgucularından biri olduğu “Yol” Oscar’dan sonraki en önemli ödül olan ve Hollywood’da dağıtılan Altın Küre’de adaylık elde edebilen tek Türk filmi özelliğini de taşıyor…

Yılmaz Güney adına eşi Fatoş Güney’in ve Türkan Şoray’ın ödüllendirildiği Paris’teki etkinliklere “Mustang”le Fransa’nın Oscar adayı adayı seçilen yönetmen Deniz Gamze Ergüven, Ferzan Özpetek, yönetmen Ferzan Özpetek’in yeni filminde oynaması beklenen Tuba Büyüküstün, oyuncu Ezgi Mola ve “Yol”un oyuncusu Güngör Bayrak da katıldı…

Etkinlikte Atıf Yılmaz’ın yönettiği Türkan Şoray’lı Cengiz Aytmatov uyarlaması “Selvi Boylum Al Yazmalım”, Lütfi Akad’ın yönettiği Türkan Şoray’lı “Vesikalı Yarim”  ve Yılmaz Güney’in yönettiği “Umut” da gösterildi…

“Yol”un aşılamamış başarıları: 

Costa Gavras’ın “Missing-Kayıp” adlı filmiyle  Şerif Gören’in yönettiği “Yol”a 1982’de  Cannes Film Festivali’nde büyük ödül Altın Palmiye ödülünü paylaştıran seçici kurul belki de bugüne kadar oluşturulmuş en seçkin /elit aydınlar topluluğuydu…

Altın Palmiye’yi “Yol” ve “Kayıp” arasında paylaştıranlar arasında kimler vardı?

*Nobel edebiyat ödüllü romancı Gabriel José García Márquez de (1927-2014)  32 yıl önce Altın Palmiye’yi “Yol” ve “Missing-Kayıp” arasında paylaştıran seçici kurulun bir üyesiydi.
*İtalya’da büyük saygınlığı olan ve William Shakespeare sahnelemeleriyle ünlü  tiyatro yönetmeni Giorgio Strehler (1921-1997)
*“Noirs et blancs en couleur- Black and White in Color-Siyahlar Beyazlar ve Renkliler” (1976) adlı filmiyle yabancı film Oscar’ını, “La guerre du feu- Quest for Fire-Ateş Savaşı” (1981) ve “L’ours-The Bear-Ayı” (1988) adlı filmleriyle yılın en iyi yönetmeni dalında Cesar’ı kazanan, yine Cesar ödüllerinde ”Der Name der Rose-Gülün Adı” (1986) adlı filmi yılın en iyi yabancı filmi,  “Ateş Savaşı” adlı filmiyse yılın en iyi filmi seçilen  Jean-Jacques Annaud  (1943)
*”Ladri di biciclette- Bicycle Thieves-Bisiklet Hırsızları” (1948) ,“Senso-Günahkar Gönüller” (1954), ”Rocco e i suoi fratelli- Rocco and His Brothers-Rocco ve Kardeşleri” (1960) ve “Il gattopardo- The Leopard-Leopar” (1963) gibi ölümsüz filmlerin senaryo yazarı Suso Cecchi D'Amico (1914-2010)
*Charles Chaplin’in kızı, “Doctor Zhivago-Doktor Jivago” (1965) ve “Chaplin” (1992) filmlerinin oyuncusu Geraldine Chaplin (1944)
*Nobel edebiyat ödüllü romancı Gabriel José García Márquez (1927-2014)
*Dört kez yönetmen, bir kez de senaryo yazarı dalında toplam beş kez Oscar adaylığı elde eden Sidney Lumet (1924-2011)
*Üç filmi Cannes Altın Palmiye’sine, bir filmi Berlin Altın Ayı’sına, bir filmi de Venedik Altın Aslan’ına  adaylık elde eden yönetmen Mrinal Sen (1923; bugün 92 yaşında)

“Yol” Altın Küre ödülüne aday gösterilen ilk ve  tek Türk filmi oldu

1982 sonunda “Yol”un bir diğer büyük başarısı Amerika Birleşik Devletleri’nin Los Angeles kentinde dağıtılan Altın Küre ödüllerine yılın en iyi yabancı filmi dalında aday gösterilen altı film arasına girmesi oldu.

29 Ocak 1983’te İngiliz filmi “Gandhi” (Richard Attenborough) Altın Küre ödüllerinde 1982 yılının en iyi yabancı filmi seçildi. ”Gandhi”nin yabancı film Altın Küresindeki rakipleri arasında “Yol” (Şerif Gören; İsviçre-Türkiye), “Fitzcarraldo” ( Werner Herzog; Batı Almanya), ”Ateş Savaşı-La Guerre du feu /Quest for Fire” (Jean-Jacques Annaud; Kanada-Fransa), ”The Man from Snowy River” (George Miller; Avustralya) ve ”La Traviata” (Franco Zeffirelli; İtalya) vardı.

1982 yılının en iyi filmlerini değerlendiren / oylayan Akademi üyeleri 1983 başında bir önceki yıla ait en iyi yabancı film dalındaki Oscar ödülleri listesini oluştururken “Yol”u değerlendirmeye alamadılar. Çünkü yabancı film dalındaki Oscar ödüllerinde sadece ülkelerin resmi seçimleri (Los Angeles’a yolladıkları filmler) yer alabilmekteydi. Türkiye Cumhuriyeti “Yol” da Türkiye’nin bir bölümü “Kürdistan” olarak etiketlendirildiğinden / gösterildiğinden bu filme her zeminde karşıydı. 1970’li yılların sonundaki iç savaşın yaralarını sarmaya çalışan Türkiye Cumhuriyeti Los Angeles’taki Oscar seçmelerinde “Yol”un Türkiye’yi temsil etmesine izin vermedi…

 “Yol”un yer alamadığı en iyi yabancı film Oscar adayları listesi ise şöyle oluştu:
*”Alsino and the Condor” (Miguel Littin;Nikaragua)
*”Coup De Torchon-Clean Slate” (Betrand Tavernier;Fransa)
*”The Flight of The Eagle” (Jan Troell; İsveç)
*”Private Life” (Yuli Raizman; Sovyetler Birliği)
*”Volver A Empezar” (Jose Luis Garci; İspanya)

11 Nisan 1983 Pazartesi gecesi, 1973’te “Cabaret”yle Oscar kazanan Liza Minnelli, Dudley Moore, Richard Pryor ve Walter Matthau’nun sunduğu Oscar ödülleri gecesinde yabancı film Oscar’ı İspanyol filmine gidecekti.

“Yol”la Altın Palmiye’yi paylaşan film: “Missing-Kayıp”

Yönetmen Costa Gavras’ın babası Anadolu’ya çıkan Yunan işgal ordusunda 3 yıl görev yapmıştı.

Costa Gavras’ın babası İzmir’e çıkan Yunan İşgal ordusunda 3 yıl boyunca görev aldı. Babasının pek çok silah arkadaşı Türk-Yunan savaşlarında hayatını kaybetti.

Costa Gavras 12 Şubat 1933’te Yunanistan’da dünyaya geldi.18 yaşındayken Amerika Birleşik Devletleri’nden vize alamayınca Paris’e gitti ve 1956’da Fransız vatandaşlığına geçti.

Yönettiği “Z-Ölümsüz” (1969) adlı film yılın en iyi filmi, yönetmeni, uyarlama senaryosu, kurgusu ve yabancı filmi dalında (toplam beş dalda) Oscar ödülüne aday gösterildi; bu ödülü kurgu ve yabancı film dallarında kazandı. Mikis Theodorakis’in “Z-Ölümsüz” bestelediği fon müziğinin Oscar ödülüne aday gösterilmemesiyse hala eleştiriliyor.”Z-Ölümsüz”, Cannes Film Festivali’nde seçici kurul özel ödülüne de layık bulundu.

Costa Gavras’ın yönettiği ve 1973’te Şili’de düzenlenen kanlı askeri darbenin ardında ABD’nin olduğunu tüm dünyaya duyuran ”Missing-Kayıp”(1982) filmi Şerif Gören’in yönettiği “Yol”la Cannes Film Festivali’nde büyük ödül Altın Palmiye’yi paylaştı.

”Kayıp” yılın en iyi filmi, erkek oyuncusu (Jack Lemmon), kadın oyuncusu (Sissy Spacek) ve uyarlama senaryosu dallarında  Oscar ödülüne aday gösterildi; bu ödülü uyarlama senaryo dalında kazandı.”Kayıp”ın senaryosuyla Costa Gavras ilk ve tek Oscar ödülünü kazandı.”Missing-Kayıp”, İngiliz Film Akademisi’nce verilen BAFTA  Ödülleri’nde de uyarlama senaryo ödülünü elde etti.

Fransa sinemalarında en çok seyirci toplayan Türk filmleri listesi: 

Listenin en tepesinde bu ülkede 1982’de gösterime sunulan “Yol” bulunuyor…

Liste şöyle sıralandı: 
*Yol / Şerif Gören / 1 milyon 250 bin 767 seyirci
*Yaşamın Kıyısında / Fatih Akın / 443 bin 286 seyirci
*Kış Uykusu / Nuri Bilge Ceylan / 344 bin 206 seyirci
*Soul Kitchen / Fatih Akın / 277 bin 93 seyirci
*Mustang / Deniz Gamze Ergüven / 217 bin 303 seyirci
*Duvara Karşı / Fatih Akın / 156 bin 193 seyirci
*Serseri Mayınlar / Ferzan Özpetek / 145 bin 620 seyirci
*Uzak / Nuri Bilge Ceylan / 144 bin 74 seyirci
*Bir Zamanlar Anadolu’da / Nuri Bilge Ceylan/ 137 bin 720 seyirci
*İklimler / Nuri Bilge Ceylan / 132 bin 801 seyirci
*The Cut / Fatih Akın / 58 bin 642 seyirci
*Üç Maymun / Nuri Bilge Ceylan / 48 bin 947 seyirci 
*Bal / Semih Kaplanoğlu / 48 bin 73 seyirci 
*Cahil Periler / Ferzan Özpetek / 33 bin 846 seyirci 
*The Crossing to Bridge: The Sound of Istanbul-İstanbul Hatırası: Köprüyü Geçmek / Fatih Akın / 31 bin 993 seyirci 
*Vizontele Tuuba / Yılmaz Erdoğan / 27 bin 300 seyirci
*G.O.R.A. / Ömer Faruk Sorak / 21 bin 500 seyirci
*Beş Vakit / Reha Erdem / 20 bin 491 seyirci
*Mayıs Sıkıntısı / Nuri Bilge Ceylan / 11 bin 746 seyirci
*Propaganda / Sinan Çetin / 9 bin 707 seyirci
*Tepenin Ardı /Emin Alper /  8 bin 153 seyirci
*Eşkıya / Yavuz Turgul /  7 bin 956 seyirci
*Pandora’nın Kutusu / Yeşim Ustaoğlu / 5 bin 898 seyirci
*Bulutları Beklerken / Yeşim Ustaoğlu / 3 bin 988 seyirci
*Gönül Yarası / Yavuz Turgul / 3 bin 828 seyirci
*Yumurta / Semih Kaplanoğlu / 3 bin 508 seyirci
*Yusuf ile Kenan / Ömer Kavur / 3 bin 370 seyirci
*Süt / Semih Kaplanoğlu / 3 bin 307 seyirci
*Masumiyet / Zeki Demirkubuz / 2 bin 909 seyirci 
*Hokkabaz / Ali Taner Baltacı ile Cem Yılmaz / 2 bin 630 seyirci
*Dol / Hiner Saleem / 2 bin 347 seyirci
“Dol” da Nazmi Kırık ve Belçin Bilgin baş rollerdeydi
*Gelecek Uzun Sürer / Özcan Alper / 2 bin 272 seyirci
*Zıkkımın Kökü / Memduh Ün / 2 bin 140 seyirci
*Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak /Ahmet Uluçay/  2 bin 73 seyirci
*Sarı Mersedes / Fikrimin İnce Gülü / Tunç Okan / Bin 108 seyirci
*Gözetleme Kulesi / Pelin Esmer/ Bin 107 kişi
*Gelibolu / Tolga Örnek / 860 seyirci