Özbekistan’da 6. yüzyıla ait Türk-Kağan yazılı sikke bulundu
Özbekistan’da yürütülen arkeolojik kazılar sırasında, Batı Göktürk Kağanlığı dönemine ait olduğu değerlendirilen ve üzerinde “Türk-Kağan” ibaresi bulunan bir madeni para gün yüzüne çıkarıldı. Uzmanlara göre bu bulgu, "Türk" adının geçtiği bilinen en eski yazılı belge olabilir.
Özbekistan Bilimler Akademisi Milli Arkeoloji Merkezi Uzmanı Prof. Dr. Gaybulla Babayarov, söz konusu sikkede yer alan ifadelerin Türk siyasi tarihine dair önemli veriler sunduğunu belirtti.
Prof. Dr. Babayarov’un verdiği bilgilere göre, Çaç (bugünkü Taşkent) bölgesinde yürütülen kazılarda Soğdça yazılar içeren 20’yi aşkın sikke türü tespit edildi. Bunlardan üçünde “Jabgu”, beşinde “Cabgu-Kağan”, dokuzunda ise yalnızca “Kağan” unvanı yer alırken, iki sikkede “Türk-Kağan” ifadesinin yer aldığı bildirildi.
"Türk" adının bilinen tarihini yaklaşık 150 yıl geriye çekiyor
Prof. Dr. Babayarov, “Türk-Kağan” tabirinin bu tür sikkelerde ilk kez görülmesinin dikkat çekici olduğunu vurgulayarak, söz konusu sikkelerin 580-610 yıllarına tarihlendiğini kaydetti. Bilinen en eski “Türk” ifadesinin 8. yüzyıl başlarında Orhun Yazıtları’nda yer aldığına dikkat çeken Babayarov, bu yeni bulgunun Türk adının yazılı tarihteki başlangıcını yaklaşık 150 yıl geriye çektiğini ifade etti.
Yerleşik hayat ve şehirleşme izleri
Sikkenin üretiminde kullanılan ikonografi, teknik özellikler ve yapım tarzının Batı Göktürkler’in erken dönemdeki siyasi ve kültürel yapısı hakkında bilgi verdiğini söyleyen Babayarov, bu tür sikkelerin dönemin yerleşik hayatına da işaret ettiğini belirtti. Babayarov, “Bu bulgular, Göktürklerin tamamının göçebe bir toplum olmadığına, belirli bölgelerde yerleşik yaşam sürdüklerine işaret etmektedir.” dedi.
“İstemi Kağan’ın torunlarına ait olabilir”
Arkeolojik katmanlar ve yazı stili göz önünde bulundurularak yapılan değerlendirmelere göre, söz konusu sikkenin Batı Göktürk Kağanlığı’nın kurucularından biri olan İstemi Kağan’ın Fergana’daki torunlarına ait olabileceği tahmin ediliyor.
Siyasi aidiyetin göstergesi
“Türk-Kağan” ifadesinin, sikkeyi bastıran hükümdarın şahsi unvanından çok, etnik ve siyasi kimliğini yansıttığı belirtildi. Babayarov, bu durumun benzer şekilde Türgeş Kağanlığı dönemine ait sikkelerde de görüldüğünü aktardı.
Son olarak, benzer sikkelerin yalnızca Taşkent değil, Fergana bölgesinde de bulunmaya başlanmasıyla Batı Göktürk sikkelerinin coğrafi dağılımının genişlediği bildirildi.