TOKİ, CERN'in benzerini Türkiye'de inşa edecek

ANKARA - Türkiye'de, İsviçre'deki Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi'nde (CERN) yürütülen bilimsel araştırmaların benzerlerinin gerçekleştirileceği Proton Hızlandırıcı Tesisi'nin inşaatını da Toplu Konut İdaresi (TOKİ) yapacak.

Edinilen bilgiye göre, TOKİ, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nun (TAEK) kuracağı ''Proton Hızlandırıcı Tesisi''nin inşaatı için, 18 Eylül'de teklifleri alacak.

TAEK'e bağlı Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi'nde (SANAEM) gerçekleşecek Proton Hızlandırıcı Tesisi'nin 2 yıl içinde faaliyete geçirilmesi öngörülüyor. Tesisin faaliyete geçirilmesi ile halen tamamen ithal edilen, kanser ve kalp hastalıkları olmak üzere birçok hastalığın teşhisinde kullanılan izotoplar, artık yurt içinden karşılanacak. Proton Hızlandırma Tesisi'nde CERN'dekine benzer araştırmalar da yapılacak.

TAEK'in TOKİ ile geçen yıl sonunda imzaladığı protokol çerçevesinde, inşaat ihalesini TOKİ'nin yapacağı tesis, yaklaşık 3000 metrekare kapalı alana sahip olacak ve bodrum, zemin ve 1. kat olmak üzere 3 kattan oluşacak. Tesiste, atık odası, siklotron odası, teknik odalar, araştırma odaları, laboratuvarlar bulunacak.

Hızlandırıcı dört demet hattan oluşacak ve bu demet hatlarından üçünde radyoizotop üretimi yapılacak, birinde ise araştırma faaliyetleri yürütülecek.

Hızlandırıcı tesisinde öncelikle, halen kanser teşhisinden kardiyolojik uygulamalara kadar değişik tıbbi uygulamalarda kullanılan iyot-123, flor-18 (FDG), indiyum-111, galyum-67, talyum-201 radyo izotopları üretilecek. Gelecekte bu sayının 15'e çıkarılması öngörülüyor. İlk aşamada teşhis amaçlı radyoizotoplar üretilirken, daha sonra tedavi amaçlı, radyofarmasötik izotoplarında üretimi de öngörülüyor. AB mevzuatına ve kalite standartlarına uygun kurulacak tesisten, ileri dönemlerde ihracat da planlanıyor.

Halen Türkiye'de tıpta teşhis ve tedavi amaçlı olarak kullanılan radyofarmasötiklerin büyük çoğunluğu tıp merkezleri ve hastaneler tarafından ithal edilirken, bu radyofarmasötiklerin TAEK Proton Hızlandırıcısı Tesisi'nde üretimi ile bu alanda dışa bağımlılık ortadan kalkacak.

Tesis ayrıca, hızlandırıcı teknolojisi alanındaki araştırma ve geliştirme çalışmalarında altyapının oluşturulması açısından da büyük önem taşıyor. Gelecekte Türkiye'de bu tip tesis ve laboratuvarların artmasıyla, Türkiye'nin CERN ve benzeri uluslararası etkinliklerde daha fazla söz sahibi olması mümkün olabilecek. Burada nükleer araştırmalar için insan gücü eğitilebilecek.

Atom çekirdeğinin içindeki bir parçacık olan proton, vakum altında hızlandırıp hedef malzemeye çarptırıldığında bir takım tepkimeler oluyor. Bu tepkimeler, değişik amaçlarla kullanılabiliyor.

Laboratuvarlarda ve tesiste kullanılan makinalar 11,6 milyon avroya ihale edilirken, bunlar 2010'dan itibaren Türkiye'ye sevk edilecek.

Bu yıl temeli atılması planlanan ve Türkiye'de bir ilk niteliğindeki TAEK Proton Hızlandırıcısı Tesisi'nde kullanılacak hızlandırıcı, türünün en yeni teknolojik özelliklerine sahip olacak. Hızlandırıcıda proton demetinin enerjisi değişken ve en yüksek proton demet enerjisi 30 MeV olacak. Hızlandırıcının sağlayacağı hedefler üzerindeki toplam proton demet akımı ise 1200 µA olacak ve bu özelliği ile tesis türünün dünyadaki ilk örneği olan bir hızlandırıcı sistemine sahip bulunacak.

TAEK tarafından 2006 yılı yatırım programına alınan Proton Hızlandırıcısı Tesisi kurulmasıyla ilgili sözleşme,  Belçikalı Ion Applications (IBA) firmasıyla imzalanmıştı. Nükleer teknoloji sağlıktan enerjiye, çevreden endüstriye kadar pek çok sektörde kullanılıyor.